دستپخت ایران سر سفره آسیا

سازمان حدس می‌زند که حجم تولید غذا به حدود ۱.۹۸ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۳ برسد. عمده سهم واردات به کشورهای توسعه‌یافته می‌رسد و کشورهای کمتر توسعه‌یافته ۱.۵‌درصد و کشورهای در حال توسعه هم ۴.۹‌درصد از واردات خود می‌کاهند.

اتفاقی که به معنای افزایش سهم کشورهای توسعه‌یافته از مازاد تجارت تولید غذاست. سازمان خوار‌و‌بار جهانی این موضوع را یک واقعیت نگران‌کننده می‌داند، چرا که به معنای ادامه فشار هزینه‌های زندگی در سطح کشورهای کمتر توسعه‌یافته و در حال توسعه است.

در گزارش فائو به نقل از یکی از اقتصاددان‌های شاغل در این سازمان به دولت‌ها توصیه شده که برای کاهش تورم مواد غذایی مداخله کنند، چرا که افزایش قیمت‌ها به معنای ناآرامی اجتماعی و افزایش چالش‌های مالی است. «ال مامون امروک» که خود این گزارش را تهیه کرده، یادآور شده که عدم تلاش برای کاهش قیمت‌ها، کوشش‌هایی را که تاکنون برای جلوگیری از ناامنی غذایی صورت گرفته، بی‌اثر می‌کند.

سازمان خواربار جهانی پیش‌بینی می‌کند که تولید «غلات دانه درشت» در سال ۲۰۲۳ افزایش یابد. اقدامی مثبت و برخلاف سال ۲۰۱۸. پنج سال پیش تولید جهانی غلات دانه درشت کاهش یافت. فائو پیش‌بینی می‌کند که تولید این گروه از غلات با ۳‌درصد افزایش به۱۵۱۳ میلیون تن برسد؛ سطحی که یک سابقه جدید در تولید جهانی محسوب می‌شود. تولید جهانی برنج با ۱.۳درصد افزایش در سال ۲۰۲۳ به ۵۲۳ میلیون تن می‌رسد. البته پیش‌بینی شده که تولید گندم در سال جاری میلادی ۳‌درصد کاهش یابد؛ آن‌هم به‌دلیل تغییرات آب‌و‌هوایی چرا که استرالیا درگیر خشکسالی است.

افزایش سهم ایران از گندم

در این میان، ایران هم سهم خود از سرانه تولید جهانی را سرپا نگه می‌دارد. بر‌اساس پیش‌بینی سازمان خواربار جهانی میزان تولید غلات ایران در سال زراعی ۲۰۲۳ افزایش می‌یابد و به ۱۸‌میلیون تن می‌رسد. ایران جزو صادرکنندگان برتر گندم در جهان است؛ یعنی ۱.۷‌درصد سرانه تولید جهان در سال ۲۰۲۳ که مقدار آن ۷۷۶‌میلیون تن است را تامین می‌کند. با این سرانه تولید، ایران جایگاه سیزدهم جهان را در میان تولیدکنندگان گندم به خود اختصاص داده است. فائو انتظار دارد که ایران در سال ۲۰۲۳ هم جایگاه سیزدهم را حفظ کند. در همین حال پیش‌بینی می‌شود میزان واردات گندم ایران در سال ۲۰۲۳، یک میلیون تن کاهش یابد؛ یعنی از پنج میلیون تن به چهار میلیون تن برسد. با وجود این تولید ذرت ایران کاهش می‌یابد و تولید جو هم تغییری نمی‌کند؛ به این معنی که ۱.۱ میلیون تن تولید ذرت به ۹۰۰ هزار تن می‌رسد و تولید جو هم در حد سه میلیون تن سال گذشته باقی می‌ماند. برخلاف این‌که اتکای ایران به واردات گندم کاهش می‌یابد، احتمال می‌رود که نیاز به واردات برنج افزایش یابد؛ چرا که تولید برنج در حال کاهش است.

بر این اساس، حجم تولید برنج ایران از ۲.۳ میلیون تن به ۱.۹ میلیون تن کاهش می‌یابد، البته اگر تقاضایی برای برنج خارجی نباشد می‌توان روی کاهش واردات برنج حساب باز کرد. فائو در مورد بازار ایران چنین حدسی می‌زند و از احتمال کاهش ۲۰۰ هزار تنی واردات برنج در گزارش ۲۰۲۳ خود سخن می‌گوید.

تمایل ایران به صادرات لبنیات و غذا

اوضاع در مورد گوشت قرمز بهتر است. سازمان خواربار جهانی حدس می‌زند که تولید گوشت گاو ایران به ۳۷۱ هزار تن و تولید گوشت گوسفند به ۲۹۵ هزار تن افزایش می‌یابند اما مرغ با کاهش سهم مواجه می‌شود. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که تولید مرغ به یک میلیون و۸۷۷ هزار تن برسد. در مجموع ایران می‌تواند دو میلیون و ۵۵۲ هزار تن انواع گوشت را در سال ۲۰۲۳ تولید کند. در همین حال انتظار می‌رود بازار لبنیات ایران به رونق خود ادامه دهد.

ایران سال ۲۰۲۲ بیش از هفت میلیون تن شیر و لبنیات تولید کرده است؛ خبری که حکایت از افزایش تولید نسبت به سال ۲۰۲۱ دارد. بیش از یک‌هفتم این میزان یعنی یک میلیون و ۵۸۳‌هزار تن در سال گذشته صادر و در مقابل حجم واردات ۸۶ هزار تن بوده است. در مجموع فائو می‌گوید که ایران ۱۷‌درصد از بازار لبنیات آسیا را تامین می‌کند که بالاترین سطح در این قاره محسوب می‌شود.

سال ۲۰۲۲ ایران در مجموع ۷۲۰‌میلیون دلار لبنیات به ۲۶ کشور جهان صادر کرد. با توجه به این‌که ۷۰‌درصد شیر مورد نیاز صنایع لبنیات در داخل تولید می‌شود، ایران نوزدهمین کشور تولیدکننده جهان محسوب می‌شود. فائو انتظار دارد که صادرات لبنیات ایران در سال ۲۰۲۳، ۱۴‌درصد از سال ۲۰۲۲ بیشتر شود. در کل ایران می‌تواند بیش از ۳۲میلیون تن گندم، انواع گوشت، ذرت، جو، برنج و شیر در سال ۲۰۲۳ تولید کند تا با ترکیب آن با واردات، تقاضای بازار در داخل را تامین و مازاد آن را در قالب لبنیات یا سایر محصولات فرآوری شده صادر کند. در حال حاضر صادرات غذای ایران به چهار میلیارد دلار در سال می‌رسد که عمدتا به ۱۵ کشور همسایه صادر می‌شود؛ یعنی در حدود ۲/۰درصد ارزش جهانی بازار.