نان به نرخ روز

با توجه به گستره فعالیت‌های نانوایی‌ها در سطح تمام شهرها و روستاهای کوچک، نان به شاهرگ احساسات اقتصادی بسیار نزدیک است؛ به طوری که مصرف‌کنندگان افزایش هزینه‌های خود را ابتدا با قیمت نان می‌سنجند و بعد سراغ مولفه‌های دیگر مانند حمل و نقل می‌روند. مراکز رسمی کشور هم در محاسبه تورم به شاخص تورم نان و غلات توجه می‌کنند. داده‌های تورم خانوارها نشان می‌دهد که تورم ماهیانه نان و غلات از کمتر از یک درصد در سال ۹۳ به حدود ۷ درصد در دی ۹۷ رسیده است. با این که تورم نان و غلات از سال ۹۸ به بعد کاهش پیدا کرد اما از تابستان ۱۴۰۰ مجدد به افزایش خود ادامه داد و در پایان ۱۴۰۱ هم در حدود ۶ درصد باقی ماند.

ترفندهای افزایش قیمت نان
در این میان، افزایش قیمت نان الگویی است که از سوی دولت تعیین می‌شود اما در افزایش آن باید به «نحوه عرضه نان» توجه کرد؛ عاملی که باعث افزایش قیمت نان خارج از نرخ مصوب می‌شود. برای مثال در حالی که قیمت سنگک ساده ۳۰۰۰ تومان وضع شده و به ازای کنجدی‌شدن باید هزار تومان دیگر به قیمت آن افزوده شود اما برخی نانوایی‌ها قیمت آن را به ۵۰۰۰ تومان افزایش داده‌اند؛ در واقع به جای این که نان سنگگ کنجدی را ۴۰۰۰ تومان عرضه کنند، آن را به ۵۰۰۰ تومان رسانده‌اند و تازه به مابه‌التفاوت مصوب هم پایبند نیستند. این در شرایطی است که طبق قانون باید به ازای هر سنگک، ۱۰ گرم کنجد اختصاص یابد اما نانوایی‌ها کنجد را با کیفیت و کمیت مد نظر خود به نان اضافه می‌کنند. مشاهدات میدانی جام‌جم حاکی است که نانوایی‌های آزادپز هم به بهانه این که از آرد یارانه‌ای استفاده نمی‌کنند این قاعده را بیشتر برهم می‌زنند؛ به این معنی که در یک کلام می‌گویند نان غیرکنجدی نداریم!

مشتریان ناراضی
نانوایی‌هایی که از آرد یارانه‌ای هم بهره می‌گیرند، می‌توانند با دستکاری وزن چانه نان و قد نان سنگک بهای آن را افزایش دهند. طبق قانون، وزن چانه نان سنگک ساده باید ۶۵۰ گرم باشد تا یک سنگک با وزن ۴۴۰ گرم به مشتری تحویل داده شود. این ارقام به عنوان چارچوب منصفانه به کار گرفته می‌شود تا مصرف‌کننده و نانوا از یکدیگر راضی باشند. در سال‌های اخیر اما بسیاری از مردم از کیفیت نان سنگک و قد آن با وجود پرداخت هزینه بالاتر راضی نیستند؛ به طوری که می‌گویند با وجود این که حاضر می‌شوند سنگک را به بهانه کنجدی‌شدن با قیمت بالاتری خریداری کنند اما آنچه به عنوان نان تحویل می‌گیرند، مانند گذشته دلچسب نیست. در حال حاضر سنگک به بیش از ۱۰نوع مختلف در فروشگاه‌های اینترنتی فروخته می‌شود؛ ترفندی که قیمت آن را از یک نرخ مصوب به چند نرخ غیرمصوب تبدیل می‌کند؛ مانند سنگک سنتی چند مغز ویژه سایز بزرگ تا سنگک مغز تخمه سایز بزرگ. سنگک سنتی پرکنجد که در حال حاضر تا ۱۵هزار تومان هم فروخته می‌شود، اما سنگک سنتی سیاهدانه و سبزیجات، چند مغز و پرسبوس هم به قیمت ۲۵ هزار تومان عرضه می‌شود.نرخ نان سنگک ساده کنجدی هم بالا رفته و در برخی نانوایی‌های آزادپز بیشتر از ۸۰۰۰ تومان فروخته می‌شود. مشاهدات میدانی جام‌جم نشان می‌دهد که قیمت سنگک بزرگ آزادپز کنجدی هم در برخی مناطق به ۱۲ هزار تومان می‌رسد.گرچه در برخی مناطق همچنان شاهد سنگک ۳۰۰۰ تومانی(ساده) و ۴۰۰۰ تومانی(کنجدی) هم هستیم. با این که قیمت نان بربری به عنوان خوراکی محبوب سفره صبحانه ایرانیان از نان سنگک پایین‌تر است اما این نان هم گرفتار «بازی کنجد» شده است. این در شرایطی است که از ابتدای ماه جاری طرح یکسان‌سازی قیمت نان کلید خورده است. بر این اساس، نان بربری باید با دو کیفیت به قیمت‌های ۱۵۰۰ تومان(نوع یک) تا ۲۰۰۰ تومان(نوع دوم) عرضه شود. سنگک هم باید در دو قیمت ۱۷۵۰ تا ۲۰۰۰ تومان عرضه شود که نوع ارزان‌تر آن، نوع یک و نوع گران‌تر آن نوع ۲ نامیده شده است اما همین حالا بربری بر اساس دو نوع ساده و کنجدی در سطح شهر با قیمت‌های ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان مشاهده می‌شود.

نرخ‌های متنوع
شرایط به گونه‌ای شده که نانوایی‌ها ترجیح می‌دهند نان را بیشتر در فروشگاه‌های اینترنتی عرضه کنند و همین موضوع باعث تشکیل صف برای کسانی که به صورت حضوری مراجعه می‌کنند شده است. در فروشگاه‌های اینترنتی قیمت بربری ساده ۶۰۰۰ تومان و بربری کنجدی ۸۰۰۰ تومان است. در مورد نان لواش هم با این که شاهد قیمت‌های ۴۵۰ و ۵۰۰ تومانی به شکل مصوب هستیم اما در عمل نان لواش گرفتار بازی دیگری شده است؛ به این شیوه که نانوایی‌های لواشی‌ در ساعت‌های پرتقاضا نان پخت نمی‌کنند یا این که نان لواش به جای نانوایی‌ها به وفور در سوپرمارکت‌ها به صورت بسته‌بندی و به قیمت هر نان ۱۵۰۰ تومان عرضه می‌شود؛ یعنی دو تا سه برابر نرخ مصوب. نان تافتون هم با این که باید در حدود ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان فروخته شود اما در عمل در بسته‌بندهای پنج عددی به شکل معمولی یا سه عددی به شکل سبوس‌دار با وزن‌های ۴۰۰ تا ۴۵۰ گرمی ‌و به قیمت هر نان حدود ۵۰۰۰ تومان به فروش می‌رسد. به نظر می‌رسد سازمان تعزیرات حکومتی، اتاق اصناف و اتحادیه‌های مربوط به نان باید نظارت خود را در این زمینه قوی‌تر کنند تا مردم در این زمینه متضرر نشوند.