آفت تورم بر بار برنج

این وضعیت موجب شده اقتصاد شمال ایران در حال تغییر باشد. از یک طرف بسیاری زمین‌های خود را رها کرده‌اند و سراغ کار اداری را گرفته‌اند و از طرفی بسیاری از زمین‌های فاقد سند، خرد شده‌اند تا به محل اسکان مسافران و سرمایه‌گذاران تبدیل شوند؛ روندی که تیشه به ریشه اقتصاد شمال ایران زده است.

توسعه ویلاسازی در بلندمدت به کاهش تولیدات کشاورزی، افزایش تورم این محصولات، کمبود برنج و احتکار آن می‌انجامد. در نتیجه گرانی برنج همین حالا هم به یک معضل تبدیل شده است؛ چه برسد به این‌که سطح زیر کشت برنج به‌دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش هزینه‌های تولید، بازهم کاهش یابد.

همین حالا سطح بالایی از ذخایر برنج کشور که در انبارها موجود است، فاقد مشتری است. به گفته حسن تقی‌زاده، رئیس اتحادیه برنج‌فروشان بابل: «۵۰ درصد از برنج تولیدی سال گذشته موجود است.» این در شرایطی است که برنج‌فروشان باید تا نیمه دوم سال گذشته بیشتر برنجی را که در برداشت مردادماه به دست آورده بودند می‌فروختند اما حالا از این وضعیت دور هستند.

بررسی جام‌جم از بازار برنج نشان می‌دهد که برنج‌فروشان تمایل بیشتری به عرضه برنج خارجی دارند. درحال‌حاضر برنج ایرانی پیش از عرضه در خرده‌فروشی ۹۰هزار تومان است اما بنابر اعلام برنج‌فروشان، قیمت آن در خرده‌فروشی به ۱۳۰هزار تومان می‌رسد.

با توجه به این‌که برنج زیادی در انبارها از سال گذشته باقی‌مانده، انتظار می‌رود نرخ برنج ایرانی کاهش یابد اما بسیاری از برنج‌فروشان حاضر به ارائه ارزان‌تر کالای خود نیستند؛ وضعیتی که موجب شده قدرت خرید مردم در زمینه برنج ایرانی کاهش یابد و سبد خرید برنج خارجی پر شود. از سوی دیگر شاهد این موضوع هستیم که برنج‌های ایرانی با برنج‌های با کیفیت پایین خارجی اختلاط می‌شود و به‌نام برنج شمال به دست مصرف‌کنندگان می‎رسد.

پر شدن سبد خرید برنج خارجی

موضوع دیگری که برنج‌فروشان روی آن دست گذاشته‌اند، تمایل مصرف‌کنندگان به خرید مقادیر کمتری از برنج ایرانی است، چراکه برخی ترجیح می‌دهند به‌جای برنج خارجی برنج ایرانی را با مقادیر کمتری خرید و در کل سبد مصرف برنج خود را محدود کنند. عده‌ای هم برنج خارجی را ترجیح می‌دهند؛ گرچه برنج خارجی هم گران‌تر شده است. بررسی جام‌جم از بازار برنج‌های خارجی نشان می‌دهد که برنج پاکستانی کیلویی۹ تا ۱۰هزار تومان گران‌تر از برنج هندی به فروش می‌رسد و معامله می‌شود. بر این اساس، هر کیلو برنج هندی بین ۴۹ تا ۵۰ هزار تومان و هر کیلو برنج پاکستانی بین ۵۸ تا ۶۰ هزار تومان در بازار عرضه می‌شوند. البته قیمت برنج خارجی نسبت به فروردین‌ماه امسال کاهش یافته اما از اسفند سال گذشته گران‌تر شده است.

«خشکه‌کاری» برای کاهش هزینه برنج

در نوار شمالی ایران، با توجه به شرایط اقلیمی این منطقه، انعطاف‌پذیری بیشتری دیده می‌شود اما باید توجه داشت که هزینه‌های تولید هم بسیار بالا رفته است؛ چه در مورد کود و چه در مورد ماشین‌آلات و سایر هزینه‌ها ازجمله دستمزد کارگر. به همین دلیل، شمالی‌ها به‌دنبال «خشکه‌ کاری» رفته‌اند؛ روشی که از کشت معمول برنج مقرون‌به‌صرفه‌تر است. در این روش عمق کشت برنج را در دو تا سه سانتی‌متر سطح زمین مستقر می‌کنند؛ موضوعی که موجب افزایش دوام برنج در برابر شرایط خشکسالی می‌شود.

درحال‌حاضر ۴۶هزار هکتار از اراضی شرق مازندران زیر کشت خشکه‌کاری برنج رفته‌ است. در همین حال کشت مکانیزه برنج از سوی جهادکشاورزی استان مازندران پیگیری می‌شود. ۱۳۵هزار هکتار از اراضی مازندران برای این مورد هدف‌گذاری شده‌اند. در نتیجه کشت سنتی برنج با دخالت جهادکشاورزی مازندران در حال محدودشدن است و به حدود ۶۰ هزار هکتار رسیده؛ موضوعی که هزینه‌های تولید برنج را کاهش می‌دهد. شیوه دیگری که پیگیری می‌شود، اصلاح بذر است.

طبق گزارش جهادکشاورزی ۱۵۲ تن بذر برنج اصلاح شده است. این اصلاح می‌تواند گیاه برنج را بهره‌ورتر کند. صنعت شالیکوبی ایران سنتی است و هزینه‌های زیادی را از این باب متحمل می‌شود؛ ضمن این‌که مزارع ایران و بذر ایرانی شناسنامه‌دار نشده‌اند و امکان کنترل هوشمند مزرعه تا خرده‌فروشی برای جلوگیری از انبار شدن برنج و گران‌فروشی آن وجود ندارد.

در نتیجه با اقداماتی چون خشکه‌کاری، کشت مکانیزه و اصلاح بذر فقط می‌توان مزرعه را مدیریت کرد و از برخی هزینه‌های تولید کاست اما مصرف‌کننده همچنان در خطر است و باید سال به سال برنج را با تورم بیشتری خریداری کند.