سینما، بدهکار سوم خرداد

حالا در نظر بگیرید پلی که روی رودخانه اروند عامل رساندن لجستیکی و کلا وصل به ارتش عراق بود را رزمندگان ایرانی توانستند منهدم کنند تا ارتباط نیروهای عراقی با پشتشان قطع شود و... نهایتا با مقاومت و حماسهآفرینی نیروهای ایرانی، خواب از چشم جهانیان پرید. پسفردا (چهارشنبه) سالروز حماسه آزادسازی خرمشهر است. فتح خرمشهر در روز سوم خرداد ۶۱ پس از ۵۷۶ روز اشغال نتیجه پایمردی و استقامت مردم ایران از گروههای سنی مختلف و طیفهای اجتماعی متنوع با هر دین و باوری بود. سلطه ۱.۵ساله دشمن مورد حمایت جهانی، بیشمار ایده و موضوع و قصه برای فیلمشدن دارد اما سینمای ایران هنوز نتوانسته این رویداد مهم و نقطهعطف دفاع مردمی را به تصویر بکشد. اشغال تا آزادی خرمشهر توسط نیروهایی با دست خالی اما ایثارگر و ازجانگذشته، دستکمی از شهرهای معروف در اشغال مانند لنینگراد، رم، استالینگراد، پاریس و... نداشت که حتی برخی رویدادها و عملیات آن بهمراتب مهمتر و دارای آموزههای ارزشمندتری برای همه تاریخ و کلیت جبهه مقاومت و مردم مبارز و آزادیخواه جهان است. نبردهای تنبهتن ۲۱روزه در کوچهها و خیابانهای خرمشهر با شهادت ۶۰۰۰ تن از جوانان این مرز و بوم همراه بود که در انتها به اسارت ۱۹هزار نیرو و از کار افتادن ماشین جنگی دشمن، از حداقلهای واقعیت فتح خرمشهر، انجامید و... . قرار نیست در اینجا به جزئیات تاریخی آزادی خرمشهر بپردازم بلکه اشاره چند خطی بالا ازاینروست که بدانیم با چه منبع آکنده از ایدههای مناسب سینمایی مواجهه هستیم ولی در استفاده از آنها کوتاهی کرده و میکنیم. البته آرشیو سینمای ایران نشان میدهد که تقریبا ۱۰عنوان فیلم (با پیرنگهای اصلی ولی غالبا در خردهپیرنگها و بعضا پشتجبهه) درباره خرمشهر ساخته شده است، از اولینها مانند بلمی به سوی ساحل (رسول ملاقلیپور) و کیمیا (احمدرضا درویش) تا آخرینهایی همچون ۲۳نفر (مهدی جعفری) و دستهدختران (منیره قیدی) مجموعه فیلمهایی است که به موضوع خرمشهر پرداختهاند، یعنی بهطور میانگین هر چهار سال یک فیلم با موضوع (یا دارای داستانک وصلهشده به موضوع) خرمشهر تولید شده است. البته که همینها هم غنیمت است و دست سازندگان برخیهایشان درد نکند اما بهتر است صریحتر و جدیتر به قضیه نگاه کنیم که در این صورت نمیتوان سینمای ایران را در این ارتباط ستایش کرد و برعکس سینما تا اینجا خیلی به موضوع اشغال تا آزادی خرمشهر بدهکار است. وقتی همین تعداد فیلم هم قابل نقد و بعضا نفی است که چیزی از حماسهآفرینی مردم برای خروج از اشغال نصیب تماشاگر امروزی نمیشود، چراکه عمدتا دستمایه این آثار اشغال و شکست نیروهای ایرانی را روایت میکند، بعضا نیز از منظری شبهروشنفکرانه یا با کلیشهسازی از روی فیلمهای ضدجنگ جهان ساخته شدهاند که این گرایش آخری واقعا بیانصافی در حق همه مردم است. بالاخره اینکه بدون تحقیق و پژوهشی گسترده هم میتوان فهمید که اشغال و آزادی خرمشهر دارای ظرفیت بالایی از ایده و سوژه مناسب فیلمهایی قابل فهم و لذت جهانیان است اما چرا تاکنون یک نمونه با زبان سینمایی جذاب و قابل ارائه به شبکه نمایش جهان ساخته نشده است، خود قابل بررسی و آسیبشناسی است. رویکردی که باید در سلسلهمطالب و میزگردهایی به آن پرداخته شود، علیایحال آنچه که اینجا لازم به گوشزد است اینکه کمکاری درهر دوسوی(سینماگران و مدیران) صورت گرفته است که در این بین سهم مدیریت سینمایی در این نقصان بزرگ، بیشتر است.