سراب؛ قربانی سوء‌مدیریت‌ها

هر چند داستان باغ سراب و از بین رفتن ریشه و اصل درختان کهنسال و قدیمی آن دل هر عاشق محیط‌زیست و دوستدار تاریخ را به درد می‌آورد اما دوباره نبود یک مدیریت واحد برای حفظ آثار و اماکن و میراث خودنمایی کرده و مردم می‌پرسند پایان این بازی همیشه باخت چه زمانی است.

شهر رویان و روستای دیزج در جنوب شهر شاهرود قرار دارند این منطقه مهد باغداری و کشاورزی است و در سال‌های اخیر به‌خصوص با خشکسالی‌های مداوم، تلاش مضاعف شده است. یکی از منابع آبی شهر رویان، مسیری است که از سرچشمه شاهرود به سمت رویان منتقل می‌شود. این مسیر به گفته مسئولان امور قنوات، به‌دلیل فرسودگی و سال‌ها قدمت، کم‌کم مسدود شده و در نتیجه آب مدت طولانی‌تری می‌چرخد تا به باغات رویان برسد و چندی پیش شرکت مجری طرح آبرسانی به شهر رویان تصمیم می‌گیرد با نامه‌نگاری و رایزنی جهاد کشاورزی، برای آبرسانی به باغات و مزارع این منطقه مسیر را لوله‌گذاری کند. راست یا دروغ، مدیرعامل این شرکت عنوان کرده که همه مجوزها را دریافت می‌کند اما نمی‌دانسته باغ سراب ثبت ملی است، در نتیجه وارد باغ شده مسیر لوله‌گذاری را حفاری می‌کند و وقتی به درخت چنار کهنسال باغ سراب که آن هم ثبت ملی است، می‌رسد ریشه‌هایش را قطع می‌کند تا لوله‌ها بهتر جایگذاری شوند! اقدامی که باعث می‌شود تخریب گسترده‌ای در محل دیده شود. هر چند اعلام شده بلافاصله بعد از این امر، بنیاد مستضعفان به‌عنوان مالک باغ ورود کرده و جلوی تخریب را می‌گیرد اما ویرانی‌ها آن‌قدر زیاد است که نمی‌توان به واژه «بلافاصله» اعتماد کرد. مدیرکل بنیاد مستضعفان استان سمنان با بیان این‌که قرار بود در مجموعه باغ سراب لوله‌گذاری برای انتقال آب صورت گیرد، گفت: «شرکت قنات در اسفندماه ۱۴۰۱ بدون هیچ‌گونه هماهنگی با بنیاد، به باغ سراب مراجعه کرده و به نگهبان نیز نقل قول کذب ارائه کرده و سپس به حفاری مبادرت ورزیده است.» مجتبی رجبی با تاکید بر این‌که هیچ‌گونه مجوز حفاری در هیچ جای این باغ از هیچ ارگانی اخذ نشده و بنیاد هم به‌عنوان مالک این باغ هیچ مجوزی را برای حفاری صادر نکرده، ادامه می‌دهد: «بعد از مشاهده این وضعیت و تخریب گسترده در باغ سراب شاهرود، نخستین اقدام توقف عملیات بود که این امر صورت پذیرفت. بلافاصله با میراث فرهنگی شاهرود مکاتبه صورت گرفت که این کار مجوز نداشته و مسئولیت و عواقب آن با مجری طرح است. متأسفانه پاسخگویی درستی نیز از سوی پیمانکار اجرای طرح لوله‌گذاری صورت نگرفته و این پیمانکار نیز تنها به مسائل حاشیه‌ای دامن زده است.»

درختان خشک خواهند شد
سراب، باغی قجری متعلق به حاکمان محلی شاهرود است که سال ۱۴۰۱ به شماره ۳۳۸۰۲ در فهرست میراث ملی ثبت شد. به گفته کارشناسان حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، قطع ریشه قطور درختان کهنسال و حتی هوا‌زدگی ریشه‌های درختانی مانند چنار در ۹۵‌درصد موارد به خشک شدن درخت منجر می‌شود و نمونه باغ سراب نیز از این قاعده مستثنا نیست. متأسفانه درختان کهنسال و درخت ثبت ملی شده باغ سراب هم با میزان تخریبی که صورت گرفته خشک خواهند شد.
مدیرکل بنیاد مستضعفان استان سمنان با بیان این‌که درباره تخریب‌ها اداره میراث فرهنگی شاهرود، اقدامات لازم را صورت داده و کار کارشناسی رسمی نیز انجام شده تا بتوانیم برآوردی از وضعیت موجود داشته باشیم، تصریح می‌کند: «کارشناسان میراث فرهنگی نیز به غلط بودن این کار اذعان داشته و بیان کرده‌اند که خساراتی به باغ سراب وارد شده است. درختان کهنسالی که از دیرباز وجود داشته باید حفظ و نگهداری شود، یکی از پیشنهادهایی که کارشناسان میراث فرهنگی نیز ارائه کرده‌اند این است که درخت در قسمتی که ریشه‌های آن قرار دارد، به شکل اولیه بازگردد و ما نیز با این موضوع موافقت کرده و امیدواریم که بتوانیم جلوی نابودی درختان را بگیریم.»
جالب این‌که رئیس میراث فرهنگی شهرستان شاهرود هم آسیب‌های جدی به باغ سراب را تایید کرده و می‌گوید که موضوع در دست پیگیری است و دستگاه قضایی نیز کار را به نظر کارشناس دادگستری ارجاع داده است.