توافق تهران-رياض، حذف آمريكا،نفوذ چين

این بازسازی البته مخالفان جدی و مهمی دارد؛ ترمیم رابطه ایران و عربستان حتما برخلاف منافع و تمایل آمریکا در منطقه است به‌ویژه این‌که عربستان هم دلارزدایی را کلید زده و در عین حال دلار به‌تدریج موقعیت غالب خود را در جهان از دست می‌دهد. در این گزارش مهم‌ترین فکت‌های رابطه تهران و ریاض را بعد از یک فراز و نشیب طولانی که از مهر۹۴ با ماجرای منا آغاز، با جنگ یمن تیره و با دخالت‌های امنیتی و رسانه‌ای دولت سعودی در مسائل داخلی کشورمان وخیم شد و حالا به ساحل توافق رسیده است را مرور کرده‌ایم؛ توافقی که کلید احیای آن در سفر رئیس‌جمهور به چین و پیشنهاد طرف چینی به ایران چرخید و قفل این روابط دیپلماتیک با میانجیگری چین گشوده شد.

در جریان مذاکرات فشرده شمخانی و «مساعد بن‌محمد العیبان» مسئولان نهادهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی که از ۱۵ تا ۱۹ اسفند در شهر پکن پایتخت جمهوری خلق چین برگزار شد، دو کشور توافق کردند که پس از هفت سال، روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند. حالا با این مسیر جدید روابط دوستانه کشورهای منطقه، قطعا مانعی جدی بر سر راه حضور و دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای و رژیم صهیونیستی در حوزه غرب آسیا خواهد شد.

روایت شمخانی از رابطه دوباره ایران و عربستان

آن‌طور که علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی پس از امضای بیانیه مشترک سه‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری خلق چین در پکن پایان بن‌بست هفت‌ساله و توافق برای از سرگیری روابط دوجانبه ایران و عربستان را روایت کرده، همه‌چیز به سفر رئیس‌جمهور به چین بازمی‌گردد که برخلاف ادعای غربگرایان وطنی بدون برجام هم روابط زخم‌خورده ترمیم و دنبال شد. بعد از سفر بهمن‌ماه سید ابراهیم رئیسی به چین و گفت‌وگوی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین با رئیس‌جمهور کشورمان، بستر شکل‌گیری مذاکرات جدید و بسیار جدی میان هیأت‌های ایران و عربستان سعودی فراهم شد. گفت‌وگوهای انجام‌شده میان دو کشور صریح، شفاف، همه‌جانبه و سازنده بود. رفع سوءتفاهم‌ها و نگاه رو به آینده در روابط تهران-ریاض، قطعا توسعه ثبات و امنیت منطقه‌ای و افزایش همکاری کشورهای حوزه خلیج‌فارس و جهان اسلام را برای مدیریت چالش‌های موجود به‌دنبال خواهد داشت. شمخانی در عین حال از نقش سازنده جمهوری خلق چین درخصوص حمایت از توسعه روابط کشورها که لازمه رفع چالش‌ها و افزایش صلح و ثبات و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی است، قدردانی و تاکید کرده است: پنج دور مذاکره اولیه انجام‌شده با عربستان سعودی که به میزبانی عراق و عمان انجام شد در دستیابی به توافق نهایی موثر بود و از تلاش این دو‌کشور سپاسگزاری می‌کنم. امیرعبداللهیان، وزیر خارجه هم در واکنش به توافق ایران - عربستان اعلام کرد که «بازگشت روابط طبیعی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی ظرفیت‌های بزرگی را در اختیار دو کشور، منطقه و جهان اسلام قرار می‌دهد و سیاست همسایگی به‌عنوان محور کلیدی سیاست خارجی دولت سیزدهم، با قوت در مسیر درست پیش‌می‌رود و دستگاه دیپلماسی فعالانه در پس تمهید گام‌های بیشتر منطقه‌ای است.»

ترکیب سیاست همسایگی و اوراسیاگرایی

سیاست همسایگی باردیگر جواب داد و در مذاکرات پکن ابتکار سازنده منطقه‌ای مطرح شد که اینک به ثمر نشست؛ ترکیب سیاست همسایگی و اوراسیاگرایی هم باعث تقویت همکاری‌های اقتصادی و گسترش ثبات و برادری و امنیت درون‌زا بدون مداخله خارجی می‌شود؛ این جملات بخشی از واکنش معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور‌ به توافق ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دو جانبه‌ است که حتما بعد از این تلألو، موج‌های مهمی را درپی خواهد داشت. کما‌این‌که واکنش دلار به توافق ایران و عربستان هم جالب بود؛ بلافاصله بعد از اعلام رسمی احیای روابط ایران و عربستان، نرخ دلار در بازار غیررسمی کاهشی شد. بنابراین گشایش در روابط بانکی با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و عرضه وسیع منابع درهم از طریق امارات هم بخشی از نتایج توافق با سعودی است و سفرهای آتی منطقه‌ای رئیس‌ بانک مرکزی در‌این راستا ارزیابی می‌شود. بنابراین یکی از کلیدی‌ترین شعارهای دولت سیزدهم محقق شده و بازسازی رابطه تهران و ریاض در راستای سیاست همسایه‌محوری دولت سیزدهم قابل تحلیل است به‌ویژه این‌که رئیس‌جمهور از همان مراسم تحلیف خود بر سیاست همسایگی تأکید داشت و صریحا گفته بود که من دست دوستی و برادری به سوی همه کشورهای منطقه به‌خصوص همسایگان دراز می‌کنم. این خط دقیقا نقطه مقابل سیاست آمریکا برای درگیر‌کردن ایران با همسایگان خود است که در وضعیت فعلی شکل جدیدی به خود گرفته است.

شوک تل‌آویو

اما چرا منافع آمریکا در محور درگیرکردن ایران با کشورهای منطقه و به‌خصوص ایران‌هراسی بود؟ شاید بتوان یکی از دلایل آن را عملیات نجات و پروژه امنیت برای اسرائیل دانست چون روی دیگر دوستی تهران و ریاض، برتخریب منافع رژیم صهیونیستی قرار دارد که می‌خواهد این گونه وانمود کند که کشورهای منطقه برای حفظ امنیت خود در مقابل ایران، ناگزیر از پناه‌بردن به این رژیم هستند و با این ترفند امنیت خیالی خود را با قیمت گزافی به عرب‌های منطقه بفروشد. حالا شاید بهتر متوجه شویم چرا تل‌آویو و واشنگتن از مخالفان اصلی نزدیک‌شدن ریاض به تل‌آویو بوده‌اند.

این توافق آن‌قدر مهم بود که دیروز یائیر لاپید، نخست‌وزیر پیشین رژیم جعلی صهیونیستی هم به آن واکنش نشان داد و علنا گفت که «توافق عربستان و ایران شکست کامل و خطرناک سیاست خارجی دولت اسرائیل است. این فروریختن دیوار دفاعی منطقه‌ای است که ما شروع به ساختن آن علیه ایران کردیم. این همان اتفاقی است که شما به جای انجام فعالیت علیه ایران و تقویت روابط با ایالات متحده، تمام روز با جنون اصلاحات قانونی دست و پنجه نرم می‌کنید.»

جزئیات بیانیه تهران و ریاض

همچنین دیروز جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای از‌سرگیری روابط دو‌جانبه و آغاز به کار دوباره سفارتخانه‌های دو کشور بیانیه‌ای صادر کردند. در پایان این مذاکرات، دیروز (۱۹اسفندماه۱۴۰۱)، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، مساعد بن‌محمد العیبان، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و وانگ ئی، عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.

در متن این بیانیه‌ سه‌جانبه آمده است: در پاسخ به ابتکار شایسته جناب شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور خلق چین در حمایت از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، بر‌اساس اصل حسن همجواری و با توجه به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفت‌وگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل‌و‌فصل اختلافات از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی بر‌اساس پیوندهای برادرانه و با تأکید بر پایبندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری‌های اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، هیأت‌های جمهوری اسلامی ایران به ریاست امیر دریابان علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی و پادشاهی عربستان سعودی به ریاست مساعد بن محمد العیبان، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی از تاریخ ۱۵ تا ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی در پکن با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند.

در این بیانیه سه‌جانبه خاطرنشان شد: در نتیجه‌ گفت‌وگوهای انجام‌شده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از ‌سر گرفته و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های‌شان را بازگشایی کنند. این بیانیه یادآور شد: وزرای خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌کنند. این بیانیه افزود: سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌کنند.

روزنامه جام جم