سندرم انحصار

این موضوع البته بحث امروز و دیروز نیست و قدمت زیادی دارد به طوری که چندی قبل وقتی مدیرکل اداره تجهیزات پزشکی در وزارت بهداشت، راه برخی از رانت‌خواری‌ها را سد‌کرد، شنیده شد که عده‌ای با فضاسازی باعث جابه‌جایی این مقام مسئول شدند. حالا اما دوباره سازمان غذا و دارو پرونده این دست‌های پنهان را باز کرده و از فضا سازی‌های آنها صحبت به میان آورده است؛ تلاش‌هایی که دو هدف بیشتر ندارد: انحصار و گرانی. کمبودهای دارویی حقیقتی انکار نشدنی در نظام بهداشت و درمان ماست، همان‌طور که نمی‌توان کمبود تجهیزات پزشکی را نیز نادیده گرفت. این هم حقیقتی است که برخی بیمارستان‌ها به علت نداشتن نقدینگی کافی توان خرید برخی تجهیزات پزشکی را‌ندارند. به این ترتیب مردمی که در این چرخه قرار می‌گیرند، کمبودها را با تمام وجود حس می‌کنند درحالی که کسانی که بازیگران اصلی این چرخه‌اند، میلی به اصلاح امور ندارند و اتفاقا آب به آسیاب کمبودها می‌ریزند تا انحصار مطلق را به دست گیرند.

ماجرای انحصار و احتکار و مونتاژکاران

کمبود دارو و تجهیزات پزشکی هم اکنون که این واژه‌ها در حال نوشتن است، بسیاری از بیماران نیازمند و خانواده‌های نگران آنها را می‌آزارد اما حتی حیدر‌محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو نمی‌تواند نام این اقلام را رسانه‌ای کند، زیرا می‌گوید«به محض اعلام کمبودها احتکار نیز آغاز می‌شود» چراکه «در کشورمان با سندرم احتکار و ذخیره بعد از کمبود مواجه هستیم».

البته در کنار سندرم احتکار، سندرم انحصارطلبی هم در کشورمان آسیبی جدی است، چراکه از تولیدکننده و مونتاژکار گرفته تا برخی مسئولان همگی به‌دنبال به دست آوردن سهم بزرگی از بازار و حتی همه سهم بازار‌هستند. در این میان رئیس سازمان غذا و دارو نحوه عملکرد مونتاژکاران تجهیزات پزشکی را با زبان ساده و در گفت‌وگو با ایسنا شرح می‌دهد:« یک شرکت برخی از تجهیزات پزشکی را مونتاژ کرده و ادعا می‌کند که تولید داخلی است ولی ما می‌گوییم کالای شما مونتاژی است، نه تولید اما می‌گویند من تولید داخلی‌ام و فقط هم محصول من در بازار باشد و قیمت‌گذاری سه برابر قیمت وارداتی را هم می‌خواهد. بر این اساس تلاش می‌کند مسیر واردات را ببندد تا محصولش انحصاری شود و قیمت را افزایش دهد در حالی که ما اعلام می‌کنیم اگر در تجهیزات پزشکی بیش از۵۰ درصد قطعات یک محصول داخلی باشد، آن را تولید مستقیم داخل محسوب می‌کنیم اما برخی شرکت‌ها می‌خواهند محصول مونتاژی را به نام تولید داخلی محسوب کنیم، زیرا تولید مستقل داخلی برایش مزیت ممنوعیت واردات، انحصار و افزایش قیمت دارد».

مونتاژکاران باید هدایت و حمایت شوند

در واقع انحصارطلبان فرقی ندارد که در کدام حوزه فعالیت می‌کنند، زیرا ادبیات همه آنها مشترک است و یک صفت مشترک هم دارند که آن بی‌توجهی به مردم، سلامت و منافع جامعه است. حالا انحصارطلبان در حوزه تجهیزات پزشکی اما ظاهرا دست‌شان را به جاهای خطرناکی رسانده‌اند و گام‌های منفعت طلبانه‌ای را برداشته‌اند. البته محمدرضا ضیایی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی معتقد است که این انگ‌ها را نباید به تولیدکنندگان واقعی چسباند، چراکه« تولید کننده واقعی در حالی که می‌تواند از سرمایه‌اش در حوزه‌های کم ریسک‌تر و درآمدزایی‌های ساده‌تر استفاده کند، آن را برای تولید و خودکفایی کشور صرف می‌کند».

او اما در گفت‌وگو با جام‌جم بحث‌هایی را که در مورد مونتاژکاران تجهیزات پزشکی مطرح می‌شود، کاملا درست می‌داند و می‌گوید: «با توجه به مشکلاتی که حوزه واردات را درگیر کرده برخی لباس تولید به تن و کلاه تولید به سر گذاشته‌اند و به‌دنبال اهدافی هستند اما اینها باید مدیریت و هدایت شوند تا از یک مونتاژکار به تولید کننده واقعی مبدل شوند و عمق ساخت خود را بالا ببرند».

ضیایی در پاسخ به این که چه نهاد یا مرجعی باید کار هدایت این گروه‌ها را به‌عهده بگیرد نیز نکته قابل تاملی را بیان کرد. به گفته او، کارگروهی متشکل از وزارت بهداشت و صمت با کمک گیری از تشکل‌های بخش خصوصی به‌عنوان بازوهای مشورتی باید از هر تشکیلاتی که توان تولید دارد، حمایت کرده و آنها را در مسیر درست قرار دهند. طبق این توضیحات، وزارت بهداشت نباید فقط از وضع موجود گلایه‌مند باشد بلکه خودش نیز باید ایفای نقش کند و برای شکستن انحصارطلبی‌ها از راه‌های تازه‌تر، دست به اقدام بزند.

شفافیت مخدوش در وزارت بهداشت؟

بازار تولید، توزیع و مصرف تجهیزات پزشکی، حوزه‌ای پر حرف و حدیث است. مثلا رئیس سازمان غذا و دارو می‌گوید«بیمارستان‌های دولتی و مراکز خصوصی برخی تجهیزات مانند پروتزها را که تولید داخلی آن وجود دارد، استفاده می‌کنند اما برخی اقلام، نوع خارجی هم دارد و برخی اساتید می‌گویند فقط فلان برند را می‌خواهیم در حالی که این کار شدنی نیست».

یکه شناس بودن برخی از اساتید و متخصصان در واقع دلیلی است برای این که فقط یک ویژند(برند) خاص در مراکز درمانی استفاده شود و این ویژندها چون عمدتا وارداتی هستند، هزینه‌های گزافی را از یک سو بر مراکز درمانی و از سوی دیگر بر مردم تحمیل می‌کنند، حال آن که وزارت بهداشت باید بتواند جلوی این رفتارها را ـــ که به‌نوعی به انحصارطلبی‌ها دامن می‌زند ـــ قاطعانه بگیرد.

از سوی دیگر برخی گروه‌ها خودشان بر عملکرد وزارت بهداشت نقد وارد می‌کنند مثل مجید روحی، رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان و واردکنندگان تجهیزات پزشکی کشور که اوایل امسال در نمایشگاه ایران هلث اعلام کرد: «رفع انحصار در اداره کل تجهیزات وزارت بهداشت ضرورت دارد».

به گفته وی «اشکال موجود در اداره کل تجهیزات وزارت بهداشت این است که به محلی برای عده‌ای خاص تبدیل شده»، موضوعی که به گفته روحی در نمایشگاه ایران هلث۱۴۰۱ باعث شد تا این عده خاص همگی در یکی از سالن‌های نمایشگاه تجهیزات پزشکی دور هم جمع شوند. بنابراین توضیحات، وزارت بهداشت اگر جوالدوزی به مونتاژکاران می‌زند باید سوزنی هم به خودش بزند تا جلوی مسیرهایی که به انحصارطلبی منجر می‌شود، گرفته شود.

روزنامه جام جم