ماجرای نامه سال۶۹ مورد اشاره رهبر انقلاب چه بود؟

امسال هم به سنت هر ساله این دیدار برگزار شد که به دلیل شرایط چندماه گذشته کشور کاملا آرایش تبیینی داشت. رهبر انقلاب چشم‌انداز گسترده‌ای پیش روی جبهه انقلاب گشودند و با بازخوانی یک اقدام نابخردانه از سوی یک تشکل سیاسی در دهه ۶۰ انذار مهمی از باب تلاش دشمنان برای مایوس‌کردن و ناامیدی در جامعه دادند. بعد از این که رهبر انقلاب روز پنجشنبه در دیدار خبرگان از یک بحث ساختارمند در باب درهم‌‌آمیختگی «جمهوریت» و «اسلامیت» و این که در این مسیر شبهات مانند تحریم‌ها است، سخن گفتند به ماجرای جنجالی نامه نهضت آزادی‌ها به رئیس‌جمهور وقت آن دوره اشاره کردند که در این گزارش ابعاد آن نامه و استمرار این تفکر تا چهار دهه بعد از انقلاب را مرور می‌کنیم.

نقطه عطف سخنان رهبر انقلاب اشاره به نقشه دشمن و راه خنثی‌سازی آن بود، آنجا که ایشان سیاست مستمر دشمن را یاس‌آفرینی خواندند و با اشاره به نامه یک گروه سیاسی در سال ۱۳۶۹ به یکی از مسئولان کشور گفتند: یک سال پس از رحلت امام بزرگوار، آن گروه در نامه‌ای سرگشاده و سراسر یاس‌آفرین نوشتند کشور و ملت به لبه نابودی و ویرانی رسیده است.کسانی که خودشان و شخصیت‌شان در معرض نابودی و ویرانی است، همه چیز را از این زاویه می‌بینند، اما در مقابل، کسانی که دل و ذهنی پر از امید دارند، امیدوارانه به مسائل و تحولات نگاه می‌کنند که امیدواریم خداوند همه ما را موفق بدارد که با این نگاه و به پشتوانه لطف الهی و حضور مردمی، به وظایف خود با جدیت و بدون خستگی و سستی عمل کنیم.

مختصات نامه نهضت آزادی در سال ۶۹

نامه‌ای که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند، نامه ۹۰ امضایی است که در اردیبهشت ۶۹ از سوی برخی فعالان نهضت آزادی و چهره‌های اپوزیسیون به نام جمعیت دفاع از آزادی و حاکمیت ملت ایران نوشته شد.پس از عبور موفق نظام از شرایط حساس سال ۱۳۶۸، مولفه‌های امید به آینده در زندگی مردم کاملا آشکار بوده و فضای نقد و شور انتخاباتی برای انتخابات میاندوره‌ای مجلس بر فضای سیاسی کشور حکمفرما بود. اعضای نهضت آزادی به همراه دیگر چهره‌های همسو با آن در ۲۶ اردیبهشت ۶۹ نامه‌ای تفصیلی در چهار بند «اقتصادی و اجتماعی و زندگی»، «آزادی و امنیت و از نظر معنوی و مدیریت»، « استقلال و بقا و بازنگری کشور» و «روابط جهانی و سیاست خارجی» منتشر کردند که اوضاع کشور را به چالش و نقد کشیده بود. به عنوان نمونه در حالی که مذاکرات جنگ به صورت جدی در حال پیگیری بود و چند ماه بعد، بهترین نتایج حاصل شد و دولت وقت به سرعت در حال بازسازی کشور بود؛ در این بیانیه گفته شد: «هنوز بیش از ۲۵۰۰کیلومتر مربع از خاک وطن ما در چنگ صدام جنایتکار بوده و معلوم نیست تا کی حالت خفقان‌آور «نه جنگ، نه صلح»، سرگردانی اسیران دو طرف، نگرانی از یورش نابهنگام مدعیان خارجی و داخلی و گردش‌های نابهنجار روزگار، باید ادامه داشته باشد؟ بدون آن که آبادی و رفاه و بازسازی موعود و بازگشت ایران به حرکت و حیات صورت جدی و امید‌بخش به خود گرفته باشد.» در این نامه خطاب به هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور وقت، در هر چهار بند ضمن سیاه‌نمایی نوشته شده بود: «اکنون کشور عزیز ما در بن‌بست و بحرانی از سختی و ناخشنودی و نابسامانی دست و پا می‌زند. علی‌رغم وعده‌ها به مستضعفین و شعارهای پرطنین، طبقات محروم جامعه محروم‌تر و زیادتر شده‌اند. در چنگال گرانی و گره‌های زندگی گرفتارتر و از آینده خود مأیوس‌تر، ملک و ملت به لبه پرتگاه وحشتناک ویرانی و نابودی رسیده است!» برخی امضاکنندگان این نامه همچون مهدی بازرگان، یدا... سحابی، ابراهیم یزدی و علی‌اکبر معین‌فر ابتدای انقلاب مسئولیت داشتند و عضو دولت موقت بودند. همان دولتی که با اولین اتفاق جدی بعد از پیروزی انقلاب یعنی تسخیر لانه جاسوسی از سمت خود استعفا داد. اما فرامتن این نامه دقیقا استمرار همین روحیه ناامیدی و مخالف با ارزش‌های انقلاب در برخی مسئولان سابق است که سبب شدند دهه ۹۰ به دلیل بی‌عملی و ترک فعل بسیاری از آنها سال‌های مطلوبی برای پیشرفت اقتصادی کشور نباشد و با گره‌زدن آب‌خوردن مردم به مذاکرات، دهه کم‌رمقی را در تاریخ به نام خود ثبت کردند.

بازداشت شبکه جاسوسی پشت پرده

نامه ۹۰ امضایی را که مهندس بازرگان، دکتر سحابی، دکتر یزدی و جمعی از اعضا و همفکران نهضت آزادی و جبهه ملی امضا کرده بودند و چند روز بعد از انتشار نامه، ۲۳نفر از امضاکنندگان بازداشت شدند. دکتر یزدی و سایر سران اصلی نهضت، همچنین اکثریت دیگر امضاکنندگان بازداشت نشدند؛ اما سه ماه پس از انتشار آن نامه، افرادی مانند عزت‌ا... سحابی، اردلان، عبدالعلی بازرگان، محمد توسلی، صباغیان، منصوریان و بهبهانی بازداشت شدند. در همان زمان، هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با لوموند درباره دستگیرشدگان گفت: «لیبرال‌هایی که اخیرا دستگیر شده‌اند کسانی بوده‌اند که ماهیت جاسوسی پیدا کرده‌ و از آمریکا دستور می‌گرفته‌اند.» این در حالی بود که در اسناد لانه جاسوسی که سال‌ها قبل از آن منتشر شده بود، افراد کددار نهضت آزادی مشخص شده بودند، اما این نهضت مدعی عدم انتشار سند دال بر ارتباط نهضت آزادی با آمریکا شد. پس از آن اسنادی منتشر شد که نشان‌دهنده اتهام «رابطه براندازانه با آمریکا» به عنوان اصلی‌ترین دلیل بازداشت اردیبهشت ۶۹ است؛ اما انتشار نامه ۹۰ امضایی یکی از جلوه‌های این ارتباط بوده است که زمینه‌ساز برخورد با متهمان مربوطه شد. با این حال، عدم برخورد با همه امضاکنندگان و تفاوت محکومیت نشانگر جرم تلقی‌نشدن اصل نامه است.

تکرار نامه سال ۶۹ توسط رادیکال‌ها در سال ۸۲

البته این موضوع آنقدر از نظر توجه به موج های تاریخی مهم بوده که در ۲۷ مهر هم رهبر معظم انقلاب اسلامی یک بار دیگر درباره اعلامیه سال ۶۹ نکاتی را گفته بودند و جالب این که آن را با نامه سال ۸۲ یک جریان رادیکال و تندرو تطبیق دادند. ایشان در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی باز هم یادآوری کرده بودند که «بعد از رحلت امام(ره) در سال ۶۹ یک اعلامیه‌ای دادند بعضی از موجهین، آدم‌های موجهی بین آنها بودند، چهره‌های معروف نظام و موجه، سابقه کاری هم در نظام داشتند، اعلامیه دادند که نظام در لبه پرتگاه است. کی؟ سال ۶۹. یعنی همین روزها است که خلاصه تمام بشود. در سال ۸۲ یک عده از نمایندگان مجلس نامه نوشتند به بنده، یک نامه‌ واقعا غیرمنصفانه‌ای بود، خیلی غیرمنصفانه بود. یک چیزهایی را گفتند، یک سؤال‌هایی از ما کردند که جوابش را خودشان باید می‌دادند چون هم مجلس دست خودشان بود، هم دولت دست خودشان بود، باید آنها جواب می‌دادند، از من سوال کرده بودند. آن وقت آن نامه مضمونش این بود که خلاصه باید تسلیم بشوید و الا کارتان تمام است. مال سال ۸۲ است. تسلیم نشدیم، ایستادیم و ان‌شاءا... باز هم خواهیم ایستاد.»

روزنامه جام جم