«بعد از رفتن» در پناه اصالت

بابایی بعد از موفقیت «بدون قرار قبلی» دوباره سراغ تهیه فیلمی با همان دغدغه قبلی‌اش رفته که اصالت و بازگشت به خویشتن است. با محمود بابایی درباره فیلم بعد از رفتن، گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

از تجربه تهیه و تولید فیلم «بعد از رفتن» بگویید؟ با توجه به شرایط سخت تولید فیلم در چند ماه اخیر چه چالش‌هایی برای این کار داشتید؟
بعد از رفتن، با همه سختی‌هایش برای من شیرین و عزیز است. سخت بیشتر از این جهت که زمان کمی برای تولید داشتیم. ما آخرین گروهی بودیم که پیش از جشنواره و برای رساندن فیلم، کارمان را شروع کردیم. ۶ آذر فیلم را کلید زدیم و پیش از آن هم پیش‌تولیدی تقریبا یک ماه و نیمه داشتیم. همان‌طور که می‌دانید از پاییز به بعد فصل تولید سینماست و از سوی دیگر هم فیلمسازان و تهیه‌کنندگان درگیر انتخاب عوامل جلو و پشت دوربین هستند و می‌کوشند بهترین‌های هر بخش را انتخاب کنند تا فیلم بهتری بسازند، هم این‌که بازیگران و عوامل پشت صحنه سرکار هستند. هنرمندان قشر حساسی نسبت به موضوعات اجتماعی در سطح جامعه هستند و مردم انتظار بیشتری از آنها دارند. به همین دلیل برای این‌که بازیگران و عوامل را سرکار بیاوریم، باید با آنها وارد صحبت می‌شدیم. چون نگاه کلی بر این مبنا بود که در این شرایط که حال جامعه خوب نیست آیا باید فیلم ساخت؟ انرژی زیادی صرف متقاعد کردن دوستان برای کار گذاشتم که بله عزیزان، ما باید فیلم بسازیم، چراکه از نگاه من کار فرهنگی هیچ‌وقت و به هیچ دلیلی متوقف نمی‌شود. اگر اعتراض و مطالبه‌ای هست، می‌توانیم آن را با زبان و نگاه خودمان به گوش مسئولان برسانیم. بخش دیگری از چالش‌های تولید فیلم در این ایام به مشکلات ساخت در فضای شهری برمی‌گشت. طبعا در خیابان‌های ناآرام نمی‌توانستیم فیلمبرداری کنیم و برای سکانس‌های خیابانی‌مان دچار مشکلاتی می‌شدیم یا زمان‌هایی که اینترنت قطع و سرعت آن پایین بود، خیلی از کارهای‌مان به تعویق می‌افتاد. به هر حال با تمام این سختی‌ها، بعد از رفتن را تولید کردیم. حتی امروز با وجود تمام مشکلاتی که تولید این فیلم داشت دلم برای آن‌روزها تنگ می‌شود. تیم خوبی در این کار دور هم جمع شده بودند و بچه‌ها با تمام وجود برای رسیدن به نتیجه بهتر تلاش کردند.

شما سال گذشته هم «بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی را که محوریتی با مضمون بازگشت به ریشه‌ها و اصالت داشت، تهیه کردید. چه شد که دوباره سراغ تولید فیلمی با چنین مضمونی رفتید. آیا می‌خواهید سه گانه‌ای در این باره بسازید؟
بله در فیلم بعد از رفتن هم بازگشت به خانواده، به اصالت، به عشق و... مهم و یکی از تم‌های اصلی فیلم است. فقط لحن و جنس این بازگشت متفاوت از فیلم بدون قرار قبلی است. برای من کلید واژه‌های بازگشت، رفتن و ماندن خیلی مهم است و دغدغه‌اش را دارم. بعد از بدون قرار قبلی و برای ساخت بعد از رفتن هم خیلی به این مضامین فکر کردم و اتفاقی نبود که با این مفاهیم در این فیلم هم مواجه می‌شویم. نمی‌دانم اسمش را سه‌گانه بگذارم یا نه ولی به هر حال دغدغه پرداخت به این معانی را در سینما دارم.

در این فیلم مخاطب قرار است شاهد چه چیزی باشد؟
این فیلم به روابط بین انسانی، جایگاه خانواده در زندگی انسان، بازگشت به خویش و سیر تحول شخصیتی یک انسان می‌پردازد.

پس ما به‌ازای این شخصیت‌ها را در جامعه دیده‌اید؟
تمام شخصیت‌ها ما به‌ازای بیرونی دارند و سعی شده فیلم آینه تمام نمایی از جامعه‌مان باشد.

چه مدت درگیر پروژه «بعد از رفتن» بودید؟
ما زمان محدودی برای تولید فیلم داشتیم و در همان زمان پیش تولید چهار بار قصه بازنویسی شد. از تابستان راجع به این ایده و قصه گپ‌وگفت‌های‌مان شروع شد و بعد از پیش تولید تقریبا اوایل آذر تولید را شروع کردیم و تا پایان دی‌ فیلمبرداری‌مان ادامه داشت.

دلیل این‌که چند بار فیلمنامه بازنویسی شد، چه بود؟ و چرا ریسک کار کردن با یک کارگردان فیلم اولی را پذیرفتید؟
بله، فیلمنامه چند نوبت بازنویسی شد و از مشورت‌های زیادی بهره گرفتیم، چراکه جزئیات برای ما بسیار مهم بود و نمی‌خواستیم فرصت‌های مختلف را از خودمان بگیریم.رضا نجاتی، جوان پرشوری است که سال‌گذشته در اختتامیه جشنواره فیلم کوتاه، سیمرغ بهترین کارگردانی را از آن خود کرد. مهدی آذرپندار (رئیس انجمن سینمای جوان)، دوست قدیمی‌ام باعث آشنایی بیشتر من با رضا نجاتی شد و از آنجا که همیشه دغدغه کار با جوان‌هایی را داشتم که نگاه تازه‌ای دارند، تصمیم به همکاری با او گرفتم. در بنیاد سینمایی فارابی هم دکتر جوادی و آقای احمدیان برادرانه و دلسوزانه کنار فیلم بودند و موتور محرک این فیلم را روشن کردند و نتیجتا فیلم به مقصد رسید.

درگیر سانسور هم شدید؟
قاطعانه می‌گویم که خیر. اگر چیزی بود که نامش را می‌شد گذاشت سانسور و ممیزی حتما می‌گفتم اما خیلی صادقانه می‌گویم که درگیر ممیزی نشدیم.

شما در ساخت این فیلم از چهره‌های شاخص جلوی دوربین استفاده کردید. چرا معمولا تهیه‌کنندگان تمایل و قدرت ریسک‌پذیری کمی برای ورود بازیگران جدید به اثرشان دارند؟
چیزی که برای من و رضا نجاتی اهمیت داشت، اجرای دقیق مسیر هدف‌گذاری بود. به همین دلیل به‌دنبال بهترین گزینه‌ها برای اجرای این نقش‌ها بودیم. البته در این فیلم از چند چهره جدید و بااستعداد هم بهره بردیم. به‌نظرم در سینما باید تناسبی در انتخاب بازیگران وجود داشته باشد. به هر حال ماجرای فیلم و سریال با هم متفاوت است. در سریال دست ما برای معرفی بازیگران و چهره‌های جدید بازتر است اما در سینما به‌دلیل مدیوم سینما و نگاه به مؤلفه‌های فروش باید این تناسب بیشتر حفظ شود. قطعا در کنار چهره‌هایی که شناخته شده هستند باید از چهره‌های جدید و جویای نام هم استفاده کرد که ما در این فیلم این کار را انجام دادیم.

مخاطب فیلم بعد از رفتن چه قشری هستند؟
یکی از امتیازات این فیلم مخاطب قرار دادن عموم اقشار جامعه در رده‌های سنی مختلف است. در این فیلم تنوع زیادی از شخصیت‌ها را شاهدیم که می‌توانند نماینده مخاطب خودشان باشند. مثلا کودکی هفت ساله را می‌بینیم که از ابتدا تا انتهای فیلم حضور دارد. این کودک فرزند یک پدر و مادر و نوه یک مادربزرگ و پدربزرگ است که آنها را هم می‌بینیم. به این کاراکترها می‌توان از زوایای مختلف نگاه کرد و در خصوص تک‌تک‌شان می‌توان توضیحات مفصلی ارائه داد. با بررسی فیلم‌های اخیر سینمای ایران به نام پنج شش تهیه‌کننده بیشتر نمی‌رسیم. به نظر شما

یکی از دلایل کیفیت پایین فیلم‌ها همین دایره تنگ تهیه‌کنندگان نیست؟
با احترام به پیشکسوتان عرصه تهیه‌کنندگی که از آنها بسیار آموختم، سینما در تمام رشته‌هایش تشنه نگاه تازه است که این نگاه تازه را می‌توان در کارگردانان و تهیه‌کنندگان پیدا کرد. الان نه‌فقط در مدیریت‌ها و معاونت‌های مختلف فرهنگی ــ هنری و اقتصادی ــ تجاری شاهد پوست‌اندازی هستیم بلکه در سینما هم چنین پوست‌اندازی را می‌بینیم. کمااین‌که از نگاه مخاطبان سینمارو با بررسی اجمالی فیلم‌های حاضر در جشنواره فجر امسال به نام‌های ناآشنا برمی‌خوریم که باتوجه به پوست‌اندازی‌ای که گفتم، عجیب نیست. سینما در این سه چهار سال اخیر دچار بحران‌های عدیده‌ای شده و حتی اگر تهیه‌کننده‌ای واقعا دغدغه تولید اثری داشته، شرایط برای او فراهم نبوده که بتواند کاری انجام دهد. هر چند از بعد کرونا تا امروز حرکات مثبتی از سوی مدیران برای سینما انجام شده اما در کل حال سینما خوب نیست و باید همگی دست به دست دهیم تا به فضای ساخت و تولید در سینما رونق دهیم.

پیش‌بینی از جشنواره چهل ‌و یکم

جشنواره فیلم فجر را دستاورد بزرگی می‌دانم که ۴۱ سال برای آن زحمت کشیده شده. این جشنواره برای سینماگران و مردم است و حیف است اگر با دست خودمان به بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور آسیب بزنیم. ما خودمان باید با بودن در میدان و تعامل، مشکلات‌مان را حل کنیم، نه این‌که جا خالی بدهیم. فراخوان این دوره از جشنواره فیلم فجر زمانی منتشر شد که هنوز کشور دچار التهابات نشده بود. بنابراین جشنواره چهل و یکم با قوت شروع به کار کرد اما اتفاقات اخیر پیش آمد و تولیدات دستخوش تغییر شد. با این حال مدیران جشنواره فیلم فجر انعطاف خوبی از خود نشان دادند که فیلمسازان بتوانند فیلم‌شان را به جشنواره برسانند. در سال‌های ۸۸ و ۹۸ هم جشنواره فجر با حساسیت‌هایی همراه بود اما امسال این حساسیت از همیشه بیشتر است. در این شرایط هر آن‌که بخواهد آزادانه حرف بزند یا به سمت مصلحت می‌رود یا سکوت می‌کند. ما باید با هم گفت‌وگو و تعامل کنیم که بتوانیم فاصله و شکافی را که در این میان افتاده،کم کنیم. در هر حال امیدوارم شاهد جشنواره خوبی باشیم.

روزنامه جام جم