عقلانیت و آگاهی؛ ویژگی سیره امیرالمؤمنین(ع)

جام جم آنلاین اصفهان ؛ حجت‌الاسلام حامد اهتمام با بیان اینکه یکی  از مهم‌ترین ویژگی‌های سیره امیرالمؤمنین(ع) توجه به تفکر و عقلانیت است، اظهار کرد: یک مؤمن بیش از آن‌که تمرکز بر عبادات رفتاری داشته باشد باید بر عقلانیت، تفکر و اندیشه متمرکز باشد؛ به‌طورکلی سیره اهل‌بیت(ع) مبارزه با جهالت، افزایش آگاهی و عقلانیت بود. به همین دلیل این موارد در سیره امیرالمؤمنین(ع) و در نهج‌البلاغه قابل‌پیگیری است.

او بابیان اینکه انسانِ عاقل برکات زیادی برای خود و جامعه دارد و بالعکس انسان نادان ضررهای زیادی به خود و جامعه می‌رساند، ادامه داد: اگر محور زندگی را عقلانیت و تفکر قرار دهیم، خروجی عقلانیت، تفکر و آگاهی و ادب در زندگی خواهد بود که در جامعه امروز علیرغم مدرن بودن، جهالت مدرن وجود دارد؛ به این معنا که  افراد به لحاظ تکنولوژی و نعمت‌های ظاهری زندگی، رشد زیادی داشته، اما به لحاظ آگاهی‌های زندگی و عقلانیت رشد چندانی نداشته‌اند.

معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه یکی از شاخصه‌های عدم وجود عقلانیت و آگاهی، بی‌ادبی و خروجی بی‌ادبی نیز خشونت است، افزود: ما امروز در حوزه‌های مختلف جامعه ازجمله خانواده و عرصه عمومی، شاهد بروز انواع خشونت هستیم, درحالی‌که اگر عقلانیت و آگاهی در جامعه افزایش پیدا کند، ادب جامعه بیشتر می‌شود و درنتیجه بروز خشونت در بخش‌های مختلف جامعه کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل امیرالمؤمنین(ع) در روایتی فرمودند «مَن لا ادب لَه، لا عقلَ له؛ کسی که عقل ندارد، ادب نخواهد داشت.» 

قدرت و تدبیر در زندگی، از نشانه‌های عقلانیت

اهتمام افزود: امروز در جامعه ما نیاز است که در حوزه‌های مختلف عقلانیت، آگاهی و دانش افراد افزایش پیدا کند. در روایتی از حضرت علی(ع) نقل‌شده است که «فرد دارای آگاهی و دانش، قدرتمند است.» لذا اگر دنبال مردمانی قدرتمند و درنتیجه جامعه‌ای قوی هستیم، باید عقلانیت، دانش و اندیشه را در جامعه و در بخش‌های مختلف آن از جمله حوزه اجتماعی و خانوادگی افزایش دهیم.

او با بیان اینکه یکی از نشانه‌های عقلانیت افزایش تاب‌آوری، انعطاف و مدارا است، گفت: امروز باتوجه به اعتراضات و مشکلاتی که در حوزه‌های معیشتی و اجتماعی وجود دارد، یکی از مسائلی که می‌تواند جامعه را آرام کرده و به سمت بهبود و حل مشکلات ببرد عقلانیت، تفکر و درست نگاه کردن به موضوعات مختلف است که ما را به سمت مدارا با دیگران، انعطاف بیشتر با مردم و پذیرش نگاه دیگری سوق می‌دهد. امروز بسیاری از افراد به علت عدم تحمل حرف مخالف، سریع پرخاش کرده و درگیر می‌شوند، درحالی‌که امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند «با همه افراد مدارا کن و اجازه بده دیگران هم حرف بزنند و زندگی کنند.»

معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان خاطرنشان کرد: در نامه‌ای که امیرالمؤمنین(ع) در موارد حکومت‌داری به مالک اشتر دارند نقل‌شده که «برخی از این مردم طرفدار نظام تو و برخی مخالف تو هستند، اما این‌ها انسان هستند و حق اظهارنظر و بیان عقیده دارند، پس سخن، حکمت‌ها و نکته‌های آن‌ها را بشنو، بهترین آن‌ها را انتخاب کن و به کار ببر.» اگر بتوانیم با همین روش جامعه را به سمت فکر، اندیشه و آگاهی ببریم، هم در حوزه خانوادگی و هم در بخش‌های مختلف اجتماعی پیشرفت زیادی خواهیم داشت؛ ضمن آنکه می‌توانیم نسبت به حل مسائل اجتماعی به‌صورت مسالمت‌آمیز اقدام کنیم.

اهتمام ادامه داد: به بیان حضرت علی(ع) یکی از نشانه‌های عقلانیت، قدرت و تدبیر در زندگی و درنهایت سرور و نشاط است؛ به همین دلیل فردوسی در بیت زیبایی می‌گوید «همیشه خردمند امیدوار/ نبیند به‌جز شادی از روزگار».

نقش حاکمیت و مردم در حرکت به سمت عقلانیت

او با بیان اینکه انسان عاقل انسانی مثبت اندیش است و در عین توجه به کاستی‌ها، به خوبی‌ها و نکات مثبت اطراف و زندگی خود توجه دارد، گفت: امروز جامعه ما به سمت منفی‌نگری و ناامیدی رفته است، لذا حضرت علی(ع) ما را به این نکته متوجه می‌سازند که عقلانیت، هم در حوزه ادب و پرهیز از خشونت، هم در حوزه انعطاف، مدارا، امید و  مثبت‌اندیشی مؤثر خواهد بود و با سوق دادن جامعه به سمت عقلانیت و آگاهی، مشکلات جامعه بهتر فهم شده و با تعامل همه گروه‌های مردم، رفع شده و بهبود می‌یابند.

معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تأکید کرد: در حرکت جامعه به سمت عقلانیت، هم حاکمیت و هم مردم نقش و وظیفه دارند؛ در این بین مهم‌ترین وظیفه بر عهده مسئولین است که به این نکته توجه داشته باشند و جامعه را به سمت آگاهی و عقلانیت بیشتر ببرند. موضوع جهاد تبیین نیز به موضوع تبیین کردن عقلانیت و مبارزه با جهالت اشاره دارد، لذا روحانیون و مسئولین وظیفه دارند که بیشتر از اینکه احساسات مردم را در مسائل و جریانات مختلف درگیر کنند، اندیشه‌های مردم را تقویت کنند.

اهتمام گفت: وظیفه مردم و افراد جامعه در افزایش عقلانیت اجتماعی، توسعه فرهنگ مطالعه و مباحثه و گفت‌وگو، راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی و تربیت و آموزش نسل جدید با این موارد است.

او تصریح کرد: اصفهان در گذشته ازجمله مکان‌هایی بوده که به داشتن «صفاخانه» شهرت داشته است، یعنی ادیان مختلف در محلی به همین نام جمع شده و درباره عقاید مختلف دین خود گفت‌وگو و مباحثه می‌کردند، لذا اصفهان در آن زمان به دلیل مباحثات کلامی و عقیدتیِ ادیان مختلف و زندگی مسالمت‌آمیز آن‌ها در کنار یکدیگر، به‌عنوان یکی از نمادهای گفت‌وگو، تبادل‌نظر و اندیشه در جهان شناخته می‌شد و این موضوع می‌تواند به الگو و روشی برای زیست امروز ما تبدیل شود.

هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین