گزارشی از انتقال آب دز از کانال زه‌آب بر نیشکر دهخدا؛

تزریـق حـیات در رگـهای مـنطقه

روایت «ابوخالد» از نجات گاومیش‌ها و سرسبزی گندمزارهای حمیدیه و هویزه

کد خبر: ۱۳۹۴۷۵۳

«از بوی لاشه گاومیش‌های مرده، اینجا قیامتی بود.» این را ابوخالد از دامداران روستای «ملیحه سید حسن» درحالی می‌گوید که امسال گاومیش‌هایش کمتر طعم بی‌آبی را چشیده‌ و به سلامت از اهریمن خشکسالی گذر کرده‌اند.

ابوخالد از خشکسالی سال‌های گذشته هنوز کمرش خمیده است. ناله‌ی گاومیش‌ها هنوز درگوش‌اش طنین می‌انداخت: «مرگ گاومیش یعنی پایان حیات ما». کلمه گاومیش را مزمزه می‌کند و با وقار خاصی می‌گوید: «برای عرب‌های خوزستان گاومیش یعنی زندگی». گاومیش برای آن‌ها یعنی کلّ سرمایه یک خانواده، که اگر بر باد رود، زندگی‌شان هم بر باد می‌رود؛ اتفاقی که سال گذشته رخ داد و چشم‌های زیادی را زیر بار غمِ سنگینِ بی‌آبی، به آب نشاند.

اما امسال، نه تنها گاومیش‌های ابوخالد، بلکه چند هکتار زمین زراعی‌اش هم سیراب شدند. او ایستاده بر حاشیه زمین، انگشت اشاره‌اش را با چشمانی به اشک نشسته و لبخندی بر گوشه لبانش، به سوی کشتزاری سرسبز نشانه می‌رود: «این زمین سال گذشته خشک و بی آب و علف بود اما حالا سرسبز و پرطراوت شده است.»

سرسبزی و طراوت زمین‌های ابوخالد

سرسبزی و طراوت زمین‌های ابوخالد، محصول یک دوراندیشی است: «پمپاژ آب دز به کرخه نور». این پمپاژ آب از طریق «کانال زهاب ‌بر» نیشکر دهخدا به طول 126 کیلومتر انجام می‌شود و پس از درنوردیدن روستاهای شموس، ملاشیه، عین دو، بنی تمیم، جفیر به «کرخه نور» می‌ریزد و اراضی آنجا را هم سیراب می‌کند و چرخه‌ محیط‌زیست را زنده نگه می‌دارد.

اجرای این طرح هرچند دشوار، اما انجام آن در زمانی اندک، نشان از عزمی دارد تا تراژدی مرگ گاومیش‌ها و خشکیدن زمین‌های کشاورزی بیش از 60 روستای مسیر، تکرار نشود. در این طرح، به گفته مسئولین اجرایی آن در شرکت توسعه نیشکر، آب از پایین دست رودخانه دز به «کانال زهاب ‌بر» نیشکر دهخدا پمپاژ و از آنجا به قسمت انتهایی رودخانه کرخه نور هدایت می‌شود.

روستاهای محدوده اهواز تا حمیدیه و هویزه، در طول این پیمایش 126 کیلومتری کانال زهاب بر نیشکر دهخدا، از آب شیرین برخوردار می‌شوند و هم زمین‌هایشان را سیراب می‌کنند و هم دام‌هایشان را.

جان دوباره در مسیر حیات نیشکر

«عوده» یکی از دامداران و کشاورزان این «مسیر حیات» است. مزارع سرسبز گندم و جو در عین دو و ملاشیه، نشان از کِشت پربرکتی دارد که غم خشکسالی سالیان اخیر را به کُنجی افکنده است: «کم آبی‌های چند سال اخیر و کاهش سطح آب رودخانه داغی بر دل‌مان گذاشته بود اما حالا به کمک نیشکر، زمین‌هایمان پرمحصول و دام‌هایمان سیراب شده‌اند.»

هرچند امید بازگشت حیات به کرخه نور، زنده شده اما اهالی از سازمان آب و برق انتظار دارند این جریان آب در کانال زهاب بر نیشکر، در تابستان هم ادامه داشته باشد و این جانِ دوباره، امتداد یابد و داستان تلخ مرگ گاومیش‌ها تکرار نشود.

سّیدرضا یکی از اهالی روستای «دهلیز» است که سال گذشته تازیانه‌ی بی‌آبی، زردی را بر رخسار سبز زمین‌اش نشاند. زمین‌های کشاورزی این روستا نیز مثل شموس و بنی‌تیم حالا با آب پمپاژ شده در کانال زهاب بر، سرسبز شده است. حال دلِ سّیدرضا مثل زمین‌هایش باطراوت است. او شعری با ریتم آهنگین آهسته زیر لب زمزمه می‌کند که رفته رفته، در نسیم زمستانی، لای پیچ و خم گندم‌زارها محو می‌شود.

به گفته سّیدرضا، پیش از این، روستاهای این منطقه با مشکل کم‌آبی روبرو بودند و این مسئله علاوه بر نابودی اراضی کشاورزی، احشام و گاومیش‌ها را هم به خطر انداخته بود که با انتقال آب به کرخه نور از سوی نیشکر، مشکل حالا برطرف شده است.

رحمتی برای اهالی منطقه

با برطرف شدن مشکل، وضعیت امسال نسبت به سال گذشته زمین تا آسمان فرق کرده است. این را فرماندار حمیدیه در پاسخ به این سوال خبرنگاری در مورد وضعیت کِشت کشاورزان می‌گوید. به گفته عدنان الوان‌پور، فرماندار شهرستان حمیدیه بیش از سه هزار هکتار اراضی کشاورزی شهرستان از آب پمپاژ شده در مسیر زهاب ‌بر نیشکر، سیراب شده‌اند.

کاهش « EC » زه‌آب نیشکر دهخدا و ترکیب آن با آب دز، باعث شده آب پمپاژ شده با کیفیتی مطلوب مورد اقبال کشاورزان و دامداران منطقه قرار بگیرد و پس از چند سال خشکسالی رونق را به منطقه بازگرداند. فرماندار حمیدیه یادآور می‌شود که با توجه به تنش‌های آبی، کمی بارش و کم آبی کرخه، این مقدار آب پمپاژ شده از سوی نیشکر، غنیمت است و باید قدردان باشیم.

نیشکر، حامی اقتصاد روستایی

رییس جهاد کشاورزی حمیدیه هم در گفتگو با خبرنگار روابط‌عمومی، گریزی به خشکسالی‌های سالیان گذشته می‌زند. مصطفی عبیات از «مانداب»هایی سخن می‌گوید که سبب تلف شدن گاومیش‌ها شده بود. این مانداب‌ها در سال‌های منتهی به بی‌آبی، تلفات بی‌شماری برجای می‌گذارد و اقتصاد روستائیان را فلج می‌کند.
به گفته رییس جهاد کشاورزی حمیدیه امسال با هدایت آب دز شرکت نیشکرحامی اقتصاد روستائیان شده و با پمپاژ آب در کانال زهاب بر دهخدا، روستاهای زیادی به سلامت از تنش آبی گذر کردند و این رحمتی برای کشاورزان و دامداران شهرستان حمیدیه بود.

با اجرای طرح پمپاژ آب رودخانه دز به کرخه نور از طریق کانال زهاب بر نیشکر دهخدا، گامی مهم برای بازگشت جریان حیات به چرخه زیستی منطقه همگام با تامین آب روستاها برداشته شده است.

پمپاژ 15 مترمکعب آب در ثانیه

مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی نیز اجرای این طرح را در راستای مسئولیت‌های اجتماعی این شرکت می‌داند که از آبان ماه امسال به درخواست استانداری خوزستان و با توافق حاصل شده بین شرکت توسعه نیشکر با سازمان آب و برق خوزستان انجام شده است.

در حال حاضر، 15 مترمکعب آب با کیفیتی مطلوب، متناسب برای کشت محصولات کشاورزی از کانال زهاب بر به کرخه نور پمپاژ می‌شود و برای این پمپاژ، ایستگاه‌های نیشکر دهخدا شبانه روز فعال‌اند.

پیشتر نیز این کشت و صنعت دهخدا از طریق احداث کانال شمالی، توانسته بود با انتقال آب، بخشی از زمین‌های روستاهای ابوطیور، عنافچه، چم العبید، چنیبه و... را احیا کند.

دیگر خبری از ناله عطش گاومیش‌ها نیست

امسال، هزاران هکتار مزارع و هزاران راس احشام در حمیدیه و هویزه مثل گاومیش‌های ابوخالد، زمین‌های کشاورزی عوده و دام‌های سّیدرضا در «مسیر حیات نیشکر» با آب رها شده در کانال زهاب بر، سالی را تجربه کردند که از ناله عطش گاومیش‌ها خبری بود و نه از تَرَک‌های خشکیده بر زمین‌ها.

اینجا حالا آفتاب، کم جان شده و پرتو غروبِ خورشید از لای سعوف نخل‌ها دیدنی است. از دوردست‌ها صدای «هی هی» مردی روستایی به گوش می‌رسد که با قامتی کشیده و چوبی در دست، در حاشیه کشتزارهای سرسبز گندم، چند گاومیش‌اش را به سمت روستا هدایت می‌کند. اینجا امسال با پمپاژ آب دز، روح امید در روستاهای منطقه دمیده شده و زندگی در جای جای آن جریان دارد...