نگاه تبیینی جایزه جلال، هویداست

به همین دلیل هم تنظیم ضوابط و ارائه مشوق‌های مربوط به جایزه مزبور، باید در راستای تولید فکر ادبی-هنری اسلامگرا و تقویت روحیه انتقاد-علمی نسبت به ترجمه‌های موجود ادبی و هنری باشد. شنبه شب ۲۴ دی، پانزدهمین دوره این جشنواره با معرفی برگزیدگان خود به پایان رسید و به همین مناسبت با برخی از چهره برگزیده این جایزه گفت‌وگویی داشتیم.

«جهاد در قرنطینه» روایتی از زنان فداکار

فروغ زال، نویسنده؛ از برگزیدگان پانزدهمین جشنواره جلال است که با کتاب «جهاد در قرنطینه: روایت فعالیت‌های کارگاه جهادی شهید ابراهیم‌زاده در جهاد مقابله با ویروس کرونا» در بخش ویژه «کرونا و مدافعان سلامت» به عنوان منتخب معرفی شد.

وی درباره این کتاب به جام‌جم گفت: این کتاب روایت تلاش و جهاد مردم در دوران کروناست و تلاش دارد فکر و دلشوره‌ها و بعد حرکت‌های مردم با شیوع کرونا را در کشور روایت ‌کند.

این‌که چطور یک تهدید بزرگ مثل کرونا به فرصتی برای حضور و ساخت صحنه‌های قشنگ جهاد مردمی تبدیل می‌شود، تلاشی است که از دوختن ماسک با چرخ‌خیاطی در خانه شروع ‌شده، بعد به شبکه‌ای ۵۰۰ نفره از خانم‌هایی با چرخ‌خیاطی‌های‌شان تبدیل می‌شود و کارگاهی که لباس‌های تخصصی برای کادر درمان و بیماران بیمارستان طراحی و می‌دوزند.

زال افزود: از ادیبهشت‌ سال ۹۹ یک‌سری پژوهش‌ها و مصاحبه‌ها توسط خانم معصومه بائی به من رسید. ایشان مصاحبه‌هایی با خانم دکتر خدادادی از مسئولان یکی از گروه‌های جهادی انجام داده بودند.

پژوهش و مصاحبه‌هایی کامل و دقیق که متن کتاب مدیون آن امانت و دقت در پژوهش ایشان هست. من در این مصاحبه‌ها متوجه شدم خانم خدادادی، فرزند شهید هستند و مادرشان در دهه ۶۰ فعالیت‌های زیادی در پشتیبانی از جنگ داشته‌اند. خاطرات ایشان از فعالیت‌های مادر در جنگ، شباهت زیادی به فعالیت‌های جهادگران برای مبارزه با کرونا داشت و کتاب برپایه همین موقعیت‌ها شکل گرفت.

نویسنده کتاب «جهاد در قرنطینه» با اشاره به این‌که پررنگ‌ترین جنبه این خاطرات برای خودم پیوند عجیب و شباهت جذابی بود که از همدلی، شور، عشق، ایمان، انسانیت و وطن‌دوستی دهه ۶۰ با این سال‌های پایانی دهه ۹۰ برقرار شده بود، تصریح کرد: انگار که بازسازی همان قاب‌عکس‌های پر از شور و شوق و صفای سال‌های جنگ و جهاد را در روزهای شروع شیوع کرونا می‌دیدم.

وی تصریح کرد: در بین روایت‌های این جمع، صحنه‌هایی از فداکاری، ایثار و دل‌های بزرگ آدم‌ها دیده می‌شود که در جای خودش منحصر به‌فرد است. صحنه‌هایی که همه فکر می‌کردند آدم‌هایش در همان صفا و خلوص سال‌های انقلاب و جنگ جامانده‌ و تمام شده‌اند اما ناباورانه می‌بینیم که در دهه ۹۰ هم پر است از آن آدم‌های اهل دل و باصفا و فقط باید وقتش برسد تا خودشان را نشان دهند.

زال درخصوص حضور در جشنواره جلال و انتخاب کتاب «جهاد در قرنطینه» در این جایزه گفت: من این جایزه بزرگ را همواره به عنوان یک رویداد بزرگ در کشور می‌شناختم که برندگان آن از جایگاه ویژه‌ای در ادبیات کشور برخودارند و این انتخاب، افتخار بزرگی برای من است.

وی با اشاره به این‌که متولد سال ۷۲ است و این انتخاب در راه نویسندگی افتخار بزرگی است، به تشریح ویژگی‌های این کتاب پرداخت و گفت: تلاش من این بود کتاب به یک قشر خاص متعلق نباشد، چون سوژه کتاب یک حرکت عمومی بود و نیاز بود کل جامعه را دربرگیرد. به همین دلیل هم سعی کردم کتاب نثری روان و ساده داشته باشد تا برای همه خواندنی باشد.

«عزرائیل» رمانی امنیتی - جاسوسی

مجموعه «عزرائیل» تریلری از نیما اکبرخانی است که در انتشارات کتابستان معرفت به چاپ رسیده است. این کتاب که در ژانر معمایی نوشته شده، درونمایه‌ای امنیتی - جاسوسی دارد و اتفاقات مختلفی را از ۴۰ سال گذشته روایت می‌کند.

اکبرخانی با جلد اول این کتاب با عنوان «کهنه‌سرباز» در بخش داستان بلند و رمان جایزه جلال حاضر شد و کتابش شایسته تقدیر شناخته شد.

او در رابطه با این انتخاب به جام‌جم گفت: این کتاب تا بخش پایانی جایزه قلم زرین رفته بود اما انتخاب نشد. در این جشنواره نیز عنوان شایسته تقدیر را کسب کرد.وی در رابطه با این مجموعه عزرائیل گفت: داستان به لحاظ گونه‌ای در سبک تریلر یا همان هیجانی و معمایی است و تم سیاسی و تاریخی دارد. جلد اول آن با عنوان کهنه‌سرباز منتشر شده که درخصوص یک سرگرد به نام حمیدرضا هدایتی، بازرس ویژه سازمان حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح است. به او پرونده‌ای درباره یک‌سری قتل داده‌اند که قاتل آن مشخص است. قاتل، رزمنده‌ای معروف و بنام در دوران دفاع‌مقدس است که ردپایش همه‌جا دیده می‌شود اما هیچ راهی برای اثبات آن و یافتنش نیست. به همین دلیل هدایتی تلاش می‌کند از طریق ارتباط با دوستان و نزدیکان این قاتل و بازجویی از آنها به سرنخ‌هایی دست یابد. با شروع این بازجویی‌ها یکسری وقایع سیاسی و امنیتی بعد از انقلاب فاش می‌شود که برای مخاطب جذاب است.

نویسنده کتاب عزرائیل درخصوص علت نگارش این کتاب نیز گفت: اطلاعاتی که در رمان کهنه‌سرباز به مخاطب ارائه می‌شود به لحاظ تاریخی مستند است و از دل اسنادی بیرون آمده که در پژوهش‌های علمی منتشر شده است اما زیاد به آنها توجه نمی‌شود.

وی افزود: با مطالعه این اسناد و اطلاعات که در قالب آثار پژوهشی از طریق انتشارات مختلف از جمله سوره مهر، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و ... منتشر شده است، احساس کردم
یک خلأ ارتباطی بین این پژوهش‌ها و مردم وجود دارد، این‌که خیلی سخت‌خوان هستند و باید کتابخوان حرفه‌ای باشیم تا برای خواندن آنها زمان بگذاریم؛ لذا من اینها را در قالب داستان روایت کرده و آن را مهیج نمودم تا برای عموم مخاطبان لذتبخش شود، درون مایه آن را نیز با اسناد و اطلاعات واقعی پرکردم.اکبرخانی درخصوص جلد یک و نیم این مجموعه نیز گفت: در «روزهای تاریک» که به‌تازگی منتشر شده، تعدادی شخصیت جدید وارد داستان می‌شود و چون فقط این شخصیت‌ها معرفی می‌شوند و داستان پیش نمی‌رود، جلد یک و نیم شروعی برای جلد دوم کتاب است.

نویسنده کتاب عزرائیل با اشاره به این‌که جایزه جلال، یکی از جوایز بزرگ ادبی کشور است، تصریح کرد: امسال در بخش داستان و رمان ۱۵۰۸ کتاب حضور داشتند که نشان از استقبال بی‌نظیر از این جشنواره دارد و خوشحالم که اثر من توانست در این جایزه مورد تقدیر قرار بگیرد.

تبیین با «سازمان سیاسی بهائیت»

حمیدرضا اسماعیلی یکی از کتاب‌های ویژه تاریخی را برای پانزدهمین جایزه جلال آورده بود و با آن توانست برگزیده بخش مستندنگاری شود. «سازمان سیاسی بهائیت ۱۹۷۹ــ۱۸۹۲» عنوان کتابی است که با محوریت بهائیت در ایران نوشته شد. او در این کتاب نشان داده بهائیت یک موضوع تاریخی صرف یا مربوط به حوزه فرق و ادیان انحرافی نیست. تشکیلات بهائیت یک سازمان سیاسی در حال رشد پیش از انقلاب اسلامی بود که در سال‌های بعد همپای گروهک منافقین به جاسوسی از مراکز ایران پرداخت.

وی در این باره گفت: متأسفانه تاریخ‌نگاری در ایران بسیار ناقص است و در هر حوزه بخواهید مطالعه و پژوهش داشته باشید با این نقصان مواجه می‌شوید. هر موضوعی را که تصور کنید حتی اگر درباره‌اش تحقیق و پژوهش زیادی هم شده باشد، متأسفانه به دلایل مختلف نیاز به بازپژوهی و تحقیق دوباره دارد.

اسماعیلی با تشریح دلایل این نقص گفت: یکی از این مسائل می‌تواند به روش تحقیق برگردد که باید نوین و مدرن شود و تاریخ‌نگاری از خاصیت روایی، ایدئولوژیک و ابعاد مختلفی که تاکنون داشته به تاریخ‌نگاری علمی تبدیل شود. نکته دیگر، موضوع منابع است مثلا درباره بهائیت منابع تاریخی نسبتا زیادی وجود دارد که تاکنون مورد استفاده جدی واقع نشده است. نویسنده «سازمان سیاسی بهائیت ۱۸۹۲ــ۱۹۷۹» با اشاره به این‌که بهائیت موضوعی بسیار پردامنه و به‌رغم کثرت فراوان منابع، پژوهش‌هایی که تاکنون صورت گرفته، همچنان ناقص است،گفت: طی دو دهه گذشته بیشتر تحقیقاتم را در این باره انجام دادم. گرچه در موضوعات مختلفی که پژوهش و تحقیق کردم، رشته مشترکی که آنها را به هم متصل کرده در واقع موضوع رابطه عناصر فرهنگی، مذهبی، دینی و آیین فرقه‌ای با موضوع سیاست است لذا طی این دو دهه علاقه به تحقیق درباره فرقه‌ها موجب شد بیش از دیگر موضوع‌ها برایم مطرح باشد. در حال حاضر جای پژوهش جدی در رابطه با ازلی‌ها، شیخیه، اسماعیلیه و فرق مختلفی از طبقات صوفیه خالی و در رابطه با این موضوعات کار جدی انجام نشده است. در حالی که نیاز است درباره همه آنها کار شود اما در مجموع هر طور که نگاه کنیم، مشهورترین این جریان‌ها که درباره‌اش صحبت شد، بهائیت است. وی با تاکید بر این‌که همه مدارکی که در کتاب استفاده شده، برگرفته از اسناد حکومتی وقت یا منابع دست اول مثل خاطرات اشخاصی است که به‌نوعی کارگزار پهلوی بودند، گفت: من در این کتاب در پی بیان و تبیین «سازمان سیاسی بهائیت» بودم و مسأله اصلی‌ام این بود اما یکی از موضوعات دیگر بهائیت که به نظرم می‌تواند مهم باشد، پژوهش عمیق درباره تعامل بهائیت و حکومت پهلوی است. در این باره حتی می‌توان نگاه و نگرش کارگزاران مختلف حکومت پهلوی به بهائیت را کاوش کرد. مخصوصا افرادی که بهایی نبودند و جزو تشکیلات صهیونیست و یهود به شمار نمی‌آمدند. آنها گاهی که فرصت شده بسیار نقادانه درباره بهائیت و نفوذ مضر آنها در حکومت پهلوی صحبت کرده‌اند. به عنوان مثال، گزارش‌های علی سهیلی که اتفاقا در کتاب هم آمده بسیار قابل توجه است.

روزنامه جام جم