۲راه برای آموزش داستان‌نویسی

این روزها و در آستانه برگزاری مراسم پایانی جایزه ادبی جلال آلاحمد که شنبه در تالار وحدت برگزار میشود، دور جدیدی از کلاسهای آموزش داستاننویسی به هنرجویان جوان این رشته در تهران برگزار میشود. این نشستهای آموزشی که با عنوان دوره آموزشی «آل جلال» برگزار میشود، از سنتهای خوب و دیرپای جایزه جلال است که گامی در جهت پرورش نسلی از داستاننویسان و مستندنگاران جوان و خوشذوق محسوب میشود. هنرجویان این دوره براساس فراخوانی که چندی پیش ازسوی مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر شده است، انتخاب خواهند شد و براساس اطلاع، قرار است در این دوره مدرسانی همچون محمدرضا سرشار، احمد شاکری، احسان عباسلو، خسرو باباخانی، یاسین حجازی، محمدمهدی رسولی، کامران پارسینژاد، سارا عرفانی، محمداسماعیل حاجیعلیان، آراز بارسقیان، مهدی قزلی، مهدی کفاش و محمدعلی رکنی که همگی از چهرههای صاحبنام در عرصه داستاننویسی، مستندنگاری و نقد داستان هستند، در این کلاسها به تدریس بپردازند.این نشستهای آموزشی البته اقدام خوبی است که باید برای برگزاری آن و انتقال تجربه نسل امروز به نسل فردای داستاننویسی، خوشحال بود اما این مسأله را هم باید درنظر داشت که ادبیات و هنر، امری نیست که بتوان با برگزاری ۱۳ جلسه کلاس، آن را آموخت یا آموزاند. آموزش هنر نیاز به وقت، ممارست و تمرین پیگیر دارد و اگر قرار است واقعا آموزشی اتفاق بیفتد، باید روشی بهتر و زمانی بیشتر برای این کار طراحی و پیشبینی کرد.اتفاقاً در این مورد خاص در مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران سامانهای فعال وجود داشت که کار انتقال تجربه و تمرین را همراه با هنرجویان پیش میبرد. این سامانه که «پایگاه نقد داستان» نام دارد، سالها در زمینه نقد و بررسی آثار داستانی فعال بود. سیستم فعالیت این سامانه به این شکل بود که داستاننویسان جوان سراسر کشور بهصورت رایگان در این سایت ثبتنام میکردند، آثار خود را برای پایگاه نقد میفرستادند و این پایگاه که با جمعی از داستاننویسان بنام کشور که در عرصه نقد داستان نیز صاحب اثر و نظر بودند، همکاری میکرد، داستانهای نویسندگان جوان را برای منتقدان میفرستاد و نقد آنها را منتشر میکرد. مانند این پایگاه در حوزه شعر نیز فعال بود. نگارنده خود چند سالی بهعنوان منتقد با پایگاه نقد شعر، همکاری کرده و شاهد این بوده است که بعد از مدتی، رشد و تغییری محسوس در آثار هنرجویان جوان مشاهده میشد. آنها بهصورت مستمر، با نقد حرفهای و دقیق آثارشان روبهرو میشدند و بهجای اینکه مجبور باشند در کلاسها و کارگاههای مختلف ثبتنام کنند یا به دلیل اقامت در مناطق دوردست کشور، امکان دسترسی به منتقدان تراز اول را نداشته باشند و برای این کار هزینه بدهند؛ بهصورت رایگان از نقد چهرههای سرشناس ادبیات کشور استفاده میکردند. این سیستم بهدلیل مجازی بودن، هزینه چندانی هم برای خانه کتاب و ادبیات ایران ایجاد نمیکرد و بهجز مبلغی که به منتقدان داده میشد، نیازی به هزینههایی همچون اقامت، رفتوآمد و مانند آن که در کلاسهای حضوری بهوجود میآید، نبود.این پایگاه مدتی است که از فعالیت باز ایستاده است. گرچه مسئولان خانه کتاب و ادبیات ایران در جلسهای که امسال با حضور برخی منتقدان حوزه شعر و داستان برگزار کردند، بر ادامه فعالیت این پایگاه تأکید کرده ولی عملا چند ماه است آموزشهای مستمر در این سامانه تعطیل شده است و البته دلیل مشخصی هم برای این امر اعلام نشده است. اگر عزم دوستان در وزارت ارشاد برای آموزش و ارتقای سطح ادبی فعالان عرصه ادبیات کشور جدی است، باید میان دو شیوه آموزشهای مقطعی، کمنتیجه و هزینهزا و آموزشهای بلندمدت، کمهزینه و نتیجهبخشتر یکی را انتخاب کنند.