از تدوین کتابچه آبی تا تبیین نگرش مردم ایران نسبت به مسئله زاینده‌رود

جام جم آنلاین اصفهان به نقل از ایمنا ؛ رودخانه زاینده‌رود از مهم‌ترین رودخانه‌های ایران به‌شمار می‌رود که از گذشته‌های دور برای توسعه صنعت، کشاورزی و فعالیت‌های اقتصادی مورد توجه بوده است. حوضه آبخیز زاینده‌رود یک حوضه کاملاً بسته‌ای است که به آب‌های آزاد راه ندارد، اما این رود که مهمترین مطالبه مردم اصفهان است، قصه پرغصه‌ای دارد؛ تداوم خشکسالی، برداشت‌های بی‌رویه و غیرقانونی از آن به ویژه در بالادست و سرشاخه‌ها و کاهش جریان آب در سال‌های اخیر باعث خشک شدن این رودخانه در شهر اصفهان شده است.

نخستین خشکی زاینده رود به سال ۱۳۷۹ بازمی‌گردد، درست زمانی که مردم اصفهان شاهد انتقال آب رودخانه همیشه زنده و زاینده به استان همجوار خود بودند، اما آن‌ها به جز منافع خود وضعیت استان‌های دیگر را هم دیدند و نخواستند که هموطنی تشنه بماند تا در نهایت چندمدیریتی عاملی برای خشکی مستمر زاینده‌رود شد.

کاهش شدید منابع آبی نه تنها فعالیت‌هایی همچون بخش کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده است، بلکه تأمین آب آشامیدنی در بسیار از نقاط کشور را با تنگنا روبه‌رو کرده است و از طرفی خطر نابودی محیط زیست را به ما گوشزد می‌کند. حالا خشکسالی بی‌سابقه در استان اصفهان و چالش در تأمین آب حتی در بخش آشامیدنی و بهداشت، تأکیدی دوباره بر اجرای طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده‌رود و احیای این رودخانه به عنوان اصلی‌ترین منبع آب مرکز کشور است.

از دیگر مشکلات زاینده‌رود گسترش ساخت‌وساز در حریم این رودخانه است. ساخت‌وسازهای حاشیه رودخانه همراه با آلودگی آب، کاهش بارندگی و صنایع آلاینده، همچنین نبود مدیریت درست شهری و روستایی و چندپاره بودن مدیریت در زاینده‌رود باعث شد علاوه بر عوامل طبیعی، مسائل مدیریتی نیز بر بقای این رود اثر گذارد. رودی که بی‌شک حیات شهر و شهروندان اصفهان از نظر گردشگری و گذراندن اوقات فراغت به آن وابسته است. به‌رغم تمام مطالبه‌گری و پیگیری‌ها از سوی مقامات بلندپایه استان، هرچند مدیریت شهری نمی‌تواند برای حل معضل زاینده‌رود به‌طور مستقیم ورود کند، اما باید در این زمینه مطالبه‌گر باشد.

مرکز پژوهش‌های شورای ششم به کمک کمیسیون ویژه آب می‌آید

مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان، اظهار می‌کند: مرکز پژوهش‌ها در دوره جدید به واسطه ماهیت مأموریت خود در حوزه پژوهش به موضوع آب پرداخته است و به نوعی کمک‌رسان کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر است.

وی می‌افزاید: از جمله اقدامات انجام شده در راستای کمک‌رسانی به کمیسیون ویژه آب تعریف یک پروژه پژوهشی در ارتباط با پیامدهای خشکسالی رودخانه زاینده‌رود در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و امنیتی است که به‌زودی مجری آن مشخص خواهد شد.

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: پروژه دیگری که در این راستا کلید می‌خورد، تبیین نگرش مردم ایران نسبت به مسئله زاینده‌رود است که مجری بخش عمده این پروژه نیز مشخص شده است؛ همچنین تعدادی پروژه‌های داده‌کاوی تعریف شده است.

وی ادامه می‌دهد: داده‌کاوی در فضای مجازی با همکاری مشترک رصدخانه شهری اصفهان انجام می‌شود و مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر نیز حضور دارد که محوریت اصلی کار بر عهده رصدخانه است.

نباتی‌نژاد می‌گوید: از دیگر اقدامات در حال انجام تدوین کتابچه آبی است که در این کتابچه به سوالات متداول در ارتباط با زاینده‌رود پاسخ داده و از بعضی مسائل رفع ابهام می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: طرح پیشنهادی (RFP) پروژه تغییرات فضای سبز اصفهان با محوریت سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان و کمک مرکز پژوهش‌ها در حال تدوین است، چراکه موضوعات مختلفی در راستای توسعه فضای سبز اصفهان مطرح شده است و ما درصدد پاسخگویی علمی و دقیق به این موضوع هستیم .

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: طرح پیشنهادی پروژه‌ای در ارتباط با مهاجرت توسط مرکز تنظیم شده است که یکی از ابعاد کلیدی پروژه تأثیر مهاجرت‌ها بر شهر اصفهان و منابعی از جمله آب و زاینده‌رود است که هنوز مجری برای آن انتخاب نشده است.

وی اظهار می‌کند: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در کارگروه نظارت و راهبری پروژه مطالعات فرونشست زمین شهر اصفهان حضور دارد؛ علت اصلی فرونشست خالی شدن آبخوان اصفهان در اثر کم‌آبی است که نتایج این پروژه می‌تواند به مدیریت فرونشست در اصفهان کمک کند و کاهش اثرات منفی آن نیز می‌تواند انگیزه‌ای برای مقامات کشور جهت رفع بی‌آبی اصفهان، جلوگیری از آسیب رسیدن به زیرساخت‌ها و خدمت ملی در استان باشد.

نباتی‌نژاد تصریح می‌کند: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی نیز نماینده‌ای در کمیته اجرایی دبیرخانه زاینده‌رود دارد؛ این دبیرخانه در دوره ششم شورای اسلامی تصویب شد و به عنوان یک نهاد با طرح شورا شکل گرفت که دارای یک کمیته اجرایی است و یک نفر از کارشناسان مرکز پژوهش نیز در این کمیته فعالیت می‌کند.

وی می‌افزاید: کمیته اجرایی دبیرخانه زاینده‌رود در موضوعات مختلف با همکارانی از بخش‌های مختلف شهرداری یا شورای اسلامی شهر همفکری و همکاری می‌کند و آثار این دبیرخانه از جمله اطلاع‌رسانی از طریق تابلوهای شهروندی، برگزاری اجلاس آب و برگزاری تعدادی رویداد هنری و علمی در راستای افزایش سواد آبی را می‌توان در سطح شهر دید.

برداشت بی‌رویه و غیرقانونی آب از بالادست استان اصفهان علت اصلی بحران آب

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: اصلی‌ترین دلیل بحران کم‌آبی اصفهان توجه نکردن به آمایش سرزمین یا برنامه‌ریزی نامناسب منطقه است که بعضی از صنایع آب‌بر همچون فولاد را در مرکز کشور مستقر کرده و موجب خشکی زاینده‌رود و خالی شدن آبخوان نیز شده است؛ البته دلیل اصلی خشکی رودخانه زاینده‌رود را می‌توان برداشت بی‌رویه و غیرقانونی آب از بالادست استان اصفهان دانست.

وی می‌گوید: موضوع مهاجرت به اصفهان دلیل دیگر نبود برنامه‌ریزی و آمایش سرزمین است، چراکه اصفهان شهری با دو میلیون جمعیت است و در کل استان نیز حدود پنج میلیون جمعیت وجود دارد، در حالی که بسیاری از افراد از شهرهای مجاور هستند که حضور آنها باعث افزایش مصرف آب شرب می‌شود، لذا الزام تأمین آب شرب و سایر منابع آبی نسبت به میزان مهاجرت وجود دارد و بیش از گذشته احساس می‌شود.

نباتی‌نژاد خاطرنشان می‌کند: تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و گرم شدن هوا تأثیر زیادی در بحران کم‌آبی دارد، اما سهم این موارد از سوءمدیریت‌ها بسیار کمتر است و بخش اصلی همان سیاست‌گذاری‌های نادرست ذکر شده است.

وی تصریح می‌کند: در حوزه کشاورزی نیز نتوانسته‌ایم با علم روز دنیا پیش برویم و از فناوری‌های نوین استفاده کنیم؛ ضمن اینکه نظام قیمت‌گذاری آب نیز در کشور ما به‌گونه‌ای است که سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری را توجیه‌پذیر نمی‌کند به این مفهوم که قیمت آب، نرخ بازاری ندارد و در بخش شرب و کشاورزی همراه با یارانه بسیار زیادی عرضه می‌شود، لذا این مسائل باعث ایجاد مشکل و کاهش راندمان مصرف آب در کشور می‌شود که این کاهش راندمان را در مصارف آب شهری در منازل و محیط‌های شهری می‌بینیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: مهمترین علت کمبود آب، قیمت ارزان و کم‌هزینه و برداشت آسان از آن است، در حالی که در گذشته برداشت آب با سختی و مشقت از طریق قنات انجام می‌شد، اما در دهه‌های گذشته با حفر چاه و مصارف بی‌رویه بدون آینده‌نگری موجب قرارگیری کشور در وضعیت بحرانی شده است.

وی می‌افزاید: در جنبه‌های فنی و حقوقی نیز پابه‌پای بحران آب پیش نیامده‌ایم و در وضعیت دشواری به‌سر می‌بریم که امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و شناخت بحران از جانب مسئولان بیش از گذشته به این موضوع غلبه کنیم.

هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین