پیشگامی رویان در ارتقای توانمندی دانش‌آموزان

دنیای وسیعی که در آن دانش‌‎آموز با دانش رباتیک، زیست‌‎فناوری، نانو و هوش مصنوعی آشناست دنیایی است که می‎شود به آن امید داشت، زیرا که مسیر انتخاب رشته و تحصیلات دانش‌آموزان در دانشگاه، هدفمندتر خواهد بود و در نتیجه آن‌ها در مسیر توانمندی واقعی‎شان فعالیت خواهند کرد. همان‎طور که رهبر معظم انقلاب در بیانات خود در دیدار امسال با نخبگان به آن تاکید داشتند باید اردو‌ها و برنامه‌های متنوعی برای آشنایی دانش‌آموزان و دانشجویان برگزار شود تا آن‌ها با امکانات و ظرفیت‎ها و توانمندی‎های مراکز علمی و تحقیقاتی کشور آشنا شوند؛ بنابراین ارتباط آموزش‌و‌پرورش با نهاد‌ها و مراکز علمی می‎تواند در کمک به شناخت استعداد و علاقه‌مندی دانش‎آموزان و حتی دانشجویان بسیار موثر باشد. برای تحقق این موضوع مهم قرار است آموزش‌و‎پرورش همکاری‎های متنوعی را با مراکز علمی داشته باشد و در همین راستا به‌تازگی تفاهم‌‎نامه‌ای میان این وزارتخانه و پژوهشگاه رویان منعقد شده است که اهداف و برنامه‌های آن را در گفتگو با مسئولان این دو نهاد بررسی کرده‌ایم.

این تفاهم‎نامه که ایده اولیه آن در بازدید دکتر یوسف نوری وزیر آموزش‌و‌پرورش در اردیبهشت ۱۴۰۱ از پژوهشگاه رویان شکل گرفته و به‌تازگی به امضا رسیده است، برنامه‌های متنوعی را برای توانمندسازی دانش‌آموزان، مربیان و معلم‎های آموزش‌و‌پرورش شامل شده است.

به گفته دکتر روح‌ا... فتحی، معاون آموزشی پژوهشگاه رویان با توجه به این‌که امسال سال جهانی علوم پایه نام دارد و آموزش‌و‌پرورش هم اهتمام ویژه‌ای برای تقویت تفکر پژوهشی دارد، پژوهشگاه رویان هم در نظر دارد تا در این همکاری، علم را در مدارس توسعه دهد.

خودباوری و آشنایی با زیست‌فناوری مهم‌ترین اهداف تفاهم‌نامه

معاون آموزشی پژوهشگاه رویان مهم‏ترین اهدافی که پژوهشگاه را به عقد این تفاهم‌نامه رسانده است، این‌طور توصیف می‌کند: «چند هدف مهم برای این تفاهم‎نامه مطرح شده است؛ اول از همه آشنا کردن دانش‎آموزان با توانمندی‎ها و ظرفیت‌های کشور است و تلاش برای این‌که آن‌ها دانشمندان و افراد شاخص علمی معاصر ایران را بشناسند. رهبر معظم انقلاب در بیانات‌شان اشاره کرده بودند که دانش‎آموزان ما چقدر دانشمندان ایرانی را می‌شناسند و نام دکتر کاظم‌آشتیانی را مثال زده بودند؛ بنابراین ما این ضرورت را احساس کردیم که باید برای علاقه‎مندی دانش‌آموزان به زیست‎فناوری و سلول‎های بنیادی اقدامی جدی انجام دهیم.»
او در ادامه با تاکید بر اهمیت امیدآفرینی در بین دانش‌آموزان می‌گوید: «تقویت روحیه خودباوری هدف دیگر ما بود، متاسفانه در سال‌های اخیر این تصور بین دانش‌آموزان ایرانی به وجود آمده که در ایران نمی‌شود کار علمی انجام داد و باید به کشور‌های خارجی رفت؛ در حالی‌که این تصور باید اصلاح شود. دانش‌آموزان ایرانی باید مراکز علمی و تحقیقاتی داخلی را ببینند تا به آینده امیدوار شوند.»

معاون آموزشی پژوهشگاه رویان با اشاره به این‌که تا پیش از این تفاهم‌نامه هم دانش‌آموزان و دانشجویان برای بازدید به رویان می‌آمدند و این ارتباط بین آموزش‌و‌پرورش منحصر به این تفاهم‌نامه نیست، به جام‌جم می‌گوید: «روز‌های یکشنبه هر هفته «روز باز رویان» را داریم که در آن مراکز آموزشی و دانشگاهی در قالب اردوی علمی از رویان بازدید می‌کنند.»

آموزش روش علمی و تفکر انتقادی از مسیر جشنواره و باشگاه

از برنامه‌های مهم این تفاهم‌نامه برگزاری جشنواره علمی با همکاری آموزش‌و‌پرورش است. دکتر فتحی در این باره می‌گوید: «این جشنواره با نام رویانا برگزار خواهد شد و اگر توافق‌های لازم برای تاریخ برگزاری آن از سوی آموزش‌و‌پرورش رخ بدهد، بنا داریم جشنواره در سالگرد پژوهشگاه رویان (هشتم خرداد) برگزار شود. جشنواره رویانا در حوزه علوم‌زیستی، به‌صورت چند مرحله‌ای و برای مدارس سراسر کشور اجرا خواهد شد. رویکرد آن مسأله محور و حل مشکل است و قرار نیست این جشنواره فقط رقابت باشد؛ بلکه در تعریف بخش‌های آن، مراحل آموزشی هم وجود دارد و می‌خواهیم که دانش‌آموزان را با تفکر انتقادی و روش علمی آشنا کنیم.»
با توجه به این‌که در مدارس ایران روش علمی همیشه در قالب درس‎هایی مثل علوم و بیشتر به شکل نظری آموزش داده می‌شود، به نظر می‌رسد وجود چنین جشنواره‌های آموزش‌محوری بتواند دانش‌آموزان را با شکل‌های دقیق روش علمی آشنا کند.

دکتر فتحی همچنین از برگزاری باشگاه‌های دانش‌آموزی برای بچه‎های مستعد و نخبه خبر می‌دهد و می‌گوید: «این باشگاه‌ها قرار است در کنار جشنواره‌ها دانش‌آموزان مستعد را شناسایی کند تا سطح علمی آن‌ها را ارتقا دهد.»

اقدامات آموزش‌و‌پرورش در مسیر توانمندسازی

برای این‎که از برنامه‎های آموزش‎و‏پرورش درخصوص این همکاری باخبر شویم با علی باقرزاده، مشاور وزیر آموزش‌و‌پرورش گفتگو کردیم. او در شرح برنامه‌هایی که تاکنون اجرایی شده است، به جام‌جم می‌گوید: «برگزاری المپیاد‌های دانش‌آموزی که خوشبختانه به افزایش تعداد مدال‎های دانش‎آموزان در سطح جهانی منجر شده است، برگزاری جشنواره‎هایی مثل جابربن‌حیان و مسابقات فناوری و کار و دانش از برنامه‎های آموزش‌و‌پرورش برای توسعه علم در بین دانش‎آموزان کشور بوده است. همچنین پرسش مهر که از سوی رئیس‌جمهور در ابتدای سال تحصیلی مطرح می‏شود و دانش‌آموزان سراسر ایران می‌توانند برای شرکت در آن با هم رقابت کنند یکی از مصادیقی است که اهمیت پرسشگری را نشان می‌دهد.» گفتنی است طرح پرسش مهر حدود ۲۳سال است که در مدارس سراسر کشور اجرا می‌شود.

او از تجهیز آزمایشگاه‏ها و کارگاه‌ها در جریان این تفاهم‌نامه خبر می‏دهد و می‎گوید: «باید برای رشته‎های علوم نوین مثل نانو و زیست‌فناوری در این زمینه کار‌های جدی انجام شود.» به‌گفته باقرزاده انجمن دبیران و آموزش‎های ضمن خدمت، مسیر‌های است برای این‌که معلم‎ها و مربی‎ها خود را به‌روز کنند و مهارت‌افزایی داشته باشند. انجمن‌های دبیران در شاخه‌های دبیران فیزیک، شیمی، ریاضی، زیست‌شناسی و... در قالب دوره‎ها و گروه‎هایی که ایجاد می‌کنند، معمولا اقدامات بسیار قابل‌توجهی دارند. معلم‌ها مسائلی که در جریان تدریس و آموزش دارند را با روش‎های مختلفی با هم به اشتراک می‌گذارند و با تجارب اندوخته خود این مسائل را حل می‌کنند و آن روش‌ها را در قالب اقدام پژوهشی ارائه می‎کنند.

برنامه‌های ویژه برای توانمندسازی دبیران

علاقه‎ مند کردن دانش‌آموزان به علوم نوینی مثل زیست‌فناوری و سلول‌های بنیادی در حالی که مربیان و دبیران آموزش‌و‌پرورش اطلاعات کاملی در این حوزه‌ها نداشته باشند یا با مقدمات این علوم آشنا نباشند، تقریبا غیرممکن است. حتی اگر این علاقه‌مندسازی از مسیر‌های دیگری اتفاق بیفتد، اما معلم‌ها به‌قدر لازم در این زمینه آموزش ندیده باشند، ممکن است مسیر کشف استعداد‌های دانش‌آموزان و ایجاد آگاهی برای‌شان آن‌طور که باید، اتفاق نیفتد. به همین دلیل است که هر اجرای برنامه‌ای برای دانش‌آموزان باید همگام با ارتقای دبیران و مربیان اجرا شود.

دکتر فتحی در پاسخ به این سؤال که چه ایده‌هایی برای توانمندسازی دبیران در زمینه زیست‎فناوری در همکاری با آموزش پرورش وجود دارد، می‌گوید: «توانمندسازی و ترویج کنشگری معلم‌ها قرار است با بازآموزی و آموزش مهارتی انجام شود. دبیران دوره‌های آموزشی را می‌گذرانند و بعد گواهینامه آموزش مهارتی را از پژوهشگاه رویان دریافت می‌کنند. این دوره‌ها حضوری خواهد بود، ولی حتما از امکانات آموزش مجازی هم بهره می‌گیریم تا دبیران و معلم‌های استان‌های مختلف هم بتوانند از آن بهره ببرند.»

وی از برگزاری کارگروه‌های تخصصی برای اجرای اهداف این همکاری خبر می‌دهد و می‌افزاید: «نمایندگانی از آموزش‌وپرورش و نمایندگانی از پژوهشگاه رویان قرار است در کمیته برنامه‎ریزی حضور داشته باشند تا بتواند نیاز‎سنجی لازم صورت بگیرد. سپس با تشکیل کارگروه‎های مختلف برای اجرای ایده‎ها و اهداف تعریف‌شده اقدام خواهد شد. این کارگروه‎ها شامل آموزش‎های استعدادیابی دانش‎آموزی، کارگروه جشنواره رویانا، کارگروه توانمندسازی معلم‎ها و کارگروه آموزش‌های بین‌المللی دانش‌آموزی است.»

روزنامه جام جم