قابل اعتمادترین معیار چاقی چیست؟

وزن کردن منظم نمی‌تواند بین یک فرد چاق سالم و یک فرد درمعرض خطر ابتلا به مشکلات جدی سلامت، تمایز ایجاد کند. پس از چه معیاری می‌توان برای اندازه‌گیری چاقی استفاده کرد؟ شاخص توده بدنی بی‌ام‌آی (BMI) که متخصصان پزشکی گاهی به عنوان یک معیار از آن استفاده می‌کنند، دارای معایب بسیاری است. این شاخص نسبت وزن فرد به مجذور قد را اندازه‌گیری می‌کند. طبق این تعریف، بی‌ام‌آی نمی‌تواند بین توده عضلانی و چربی تمایز قائل شود، به این معنی که یک ورزشکار ورزیده می‌تواند با توجه به بی‌ام‌آی چاق شناخته شود. این معیار همچنین نمی‌تواند بین چربی زیرجلدی و احشایی تمایزی قائل شود، باوجود آن‌که تحقیقات ثابت کرده فقط مورد دوم با پیامد‌های منفی سلامت مرتبط است. این یعنی حتی افرادی که شاخص توده متوسطی دارند نیز می‌توانند در معرض خطر بالای بیماری قلبی و دیابت باشند. اگر کمی عمیق‌تر به تاریخچه این شاخص بپردازیم، می‌بینیم هرگز برای غربالگری‌های سلامت فردی طراحی نشده است.

مخترع بی‌ام‌آی، ریاضیدان بلژیکی لامبرت آدولف ژاک است. او این شاخص را اختراع کرد تا میانگین اندازه بدن جمعیت عمومی را نشان بدهد. ژاک به صراحت بیان کرد بی‌ام‌آی معیار پزشکی فردی نیست. بنابراین، تمرکز بر بی‌ام‌آی یا وزن به تنهایی منجر به درک ناقص وزن فرد می‌شود. روش بهتر برای اندازه‌گیری خطرات چاقی برای سلامت اندازه‌گیری نسبت دور کمر به باسن (WHR) است. مزیت این معیار این است که بر توزیع چربی در ناحیه مرتبط با بدترین پیامد‌های سلامت تمرکز دارد.

در این معیار ایده این است که کمر باید کوچک‌تر از باسن باشد. براساس مشاهدات علمی افرادی که بیشتروزن اضافی خود را در ناحیه کمر حمل می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های جدی و طول عمر کوتاه‌تر هستند. درواقع مشکل اصلی همان چربی احشایی است؛ نوعی چربی که در داخل حفره شکمی بین اندام‌ها وجود دارد. مقادیر زیاد چربی احشایی می‌تواند منجر به وضعیتی به نام «چاقی داخل شکمی» شود که با خطر بالای سندرم متابولیک، دیابت نوع ۲ و مرگ‌ومیر مرتبط است. به گفته سازمان جهانی بهداشت، دبلیواچ‌آر باید در مردان ۰.۹ یا کمتر و برای زنان ۰.۸۵ یا کمتر باشد. اگر این شاخص در فردی یک یا بالاتر باشد با افزایش خطر ابتلا به چند بیماری و مرگ و میر عمومی همراه است. تحقیقات درمورد دبلیواچ‌آر پیش‌بینی‌کننده بهتری برای خطرات سلامت نسبت به بی‌ام‌آی است. یک مطالعه جدید نشان داد نسبت بالای دور کمر به باسن نسبت به بی‌ام‌آی، پیش‌بینی‌کننده مطمئن‌تری برای مرگ‌ومیر ناشی از همه علل است. با افزایش نسبت دور کمر به باسن افراد، خطر مرگ زودهنگام نیز افزایش مییابد.

در زنان، این معیار اگر ۰.۸ یا بالاتر باشد با موفقیت کمتر در باردار شدن مرتبط است. افرادی که شرایط خاص مانند بیماری تخمدان پلی‌کیستیک (PCO)، بیماری تیروئید، بیماری کوشینگ، مسائل مربوط به سلامت روان مانند استرس، اضطراب و افسردگی دارند بیشتر احتمال دارد دچار چاقی شکمی باشند.

محدودیت‌های این معیار چیست؟

گرچه دبلیواچ‌آر نسبت به بی‌ام‌آی و وزن بدن در ارزیابی خطر سلامت و مرگ و میر قابل اعتمادتر است، اما تنها معیاری نیست که پزشک در طول معاینه فیزیکی در نظر می‌گیرد. سایر آزمایشات معیار، مانند آزمایش خون به طور قابل توجهی قابل اعتمادتر هستند. افزون بر این، این شاخص را نمی‌توان برای ارزیابی زنان باردار و کسانی که به‌تازگی تحت عمل لیپوساکشن در ناحیه کمر یا باسن قرار گرفته‌اند، استفاده کرد.

روزنامه جام جم