راز کوچ حیات از مریخ

انسان‌ها ممکن است اولین نمونه‌های حیات در منظومه شمسی نباشند که با فعالیت‌های خود آب‌وهوای سیاره‌شان را تغییر داده و خودشان را با تهدید مواجه می‌کنند. الگوی شناسایی شده جدیدی نشان می‌دهد مریخ در گذشته قابلیت سکونت موجودات زنده‌ای مثل میکروب‌های تولیدکننده متان را داشته است، اما احتمالا این موجودات زنده با وارد کردن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به جو سیاره سرخ، خود را نابود کرده‌اند.

کد خبر: ۱۳۸۳۶۱۰

نویسنده یاسمین مشرف - گروه دانش و سلامت

مریخ امروزی بسیار سرد و خشک‌تر از هر بیابانی در روی زمین است و جو بسیار نازکی دارد، اما همیشه این‌طور نبوده است؛ رصد مریخ‌نورد‌ها و مدارگرد‌ها در طول ده‌ها سال شواهد کاملا واضح و گسترده‌ای از رودخانه‌ها، دلتاها، دریاچه‌ها و احتمالا اقیانوس‌هایی که در گذشته در این سیاره وجود داشته‌اند به دست می‌دهند. با وجود چنین شرایطی زندگی میکروسکوپی در مریخ امکان‌پذیر بوده است.

در مطالعه‌ای جدیدی که نتایج آن در نشریه علمی نیچر آسترونومی منتشر شده است، محققان دانشگاه آریزونا از پوسته، جو و آب‌وهوای مریخ باستانی الگوبرداری کردند. مهم‌تر این‌که، آن‌ها مدل اکولوژیکی از متانوژن‌ها ــ میکروب‌هایی که با مصرف دی‌اکسیدکربن و هیدروژن متان تولید می‌کنند ــ هم به این الگو اضافه کردند و امکان زنده ماندن آن‌ها در آن شرایط و این‌که چه اثراتی ممکن است بر زیست‌بوم داشته باشند را بررسی کردند.

بوریس ساتری، نویسنده ارشد این مطالعه گفت: «بعد از ساختن این الگو آن را به طور مجازی در پوسته مریخ فعال کردیم. این کار به ما امکان داد ارزیابی کنیم که وجود زیست کره‌ای در زیر پوسته مریخ تا چه حد قابل‌قبول است و اگر چنین زیست کره‌ای وجود داشت، شیمی پوسته مریخ را چگونه تغییر می‌داد و صورت گرفتن این فرآیند‌ها در پوسته، چگونه بر ترکیب شیمیایی جو سیاره تأثیر می‌گذاشت.»

تیم تحقیقاتی با اطمینان کامل پی برد که میکروب‌ها نه‌تن‌ها می‌توانسته‌اند در مریخ اولیه زنده بمانند بلکه امکان رشد هم داشته‌اند. شبیه‌سازی همچنین نشان داد راحت‌ترین نقطه برای زندگی میکروب‌ها چند صد متر اول زیر سطح بوده است.

در مرحله بعد، محققان الگوی خود را برای شبیه‌سازی نوع بازخوردی که میکروب‌ها احتمالا در اکوسیستم داشته‌اند اصلاح کردند و در کمال تعجب متوجه شدند که به احتمال زیاد دوران زندگی این موجودات زنده نسبتا کوتاه بوده است. میکروب‌ها هیدروژن زیادی را در اتمسفر از بین می‌برده و متان را جایگزین آن می‌کرده‌اند و با این کار در عرض چند‌صد هزار سال عامل آغازگر یک رویداد سرمایشی در کل سیاره بوده‌اند.

ساتری گفت: «مشکلی که این میکروب‌ها در آن زمان با آن مواجه شده‌اند این بوده که جو مریخ اساسا ناپدید و کاملا نازک شده، درنتیجه منبع انرژی میکروب‌ها از بین رفته است و آن‌ها باید منبع جایگزینی برای تامین انرژی خود پیدا‌می‌کردند.»

وی می‌افزاید: «علاوه‌بر این درجه حرارت به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته و میکروب‌ها مجبور بوده‌اند به عمق پوسته بروند. در حال حاضر، بسیار دشوار است که بگوییم مریخ چه مدت قابل سکونت باقی‌مانده است.»
داستان جذابی است، اما ما هنوز نمی‌دانیم که این اتفاق همان چیزی است که در واقعیت رخ داده یا نه. شواهد فراوانی مبنی بر این‌که شرایط برای زندگی میکروبی در مریخ مناسب بوده وجود دارد، اما تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر وجود چنین زندگی‌ای در مریخ پیدا نشده است. خوشبختانه، یافتن نشانه‌های حیات یکی از کار‌های اصلی مریخ نورد استقامت‌است.

این مریخ‌نورد در حال حاضر در دهانه رودخانه جیزرو در مریخ درحال جست‌وجوی نشانه‌های حیات در این سیاره است. دانشمندان بر این باور هستند که روزی در این دهانه دریاچه‌ای وجود داشته و محل جریان دلتای رودخانه‌ای بوده است و به همین دلیل محل مناسبی برای وجود نشانه‌های حیات یا آب روی مریخ است. به عقیده دانشمندان این احتمال وجود دارد که برخی از میکروب‌های ساکن در اعماق هنوز زنده باشند.

روزنامه جام جم