نخبگان‌کارآمد، ایران‌سرآمد

از آنجا که شناسایی نخبه‎ های دانشگاهی به‌ویژه در رشته‎ های فنی و علوم‌پایه به‌عهده بنیاد ملی نخبگان است به نظر می‎رسد یافتن نخبه‌های دیگر رشته‌ها هم در حیطه اختیارات این بنیاد قرار بگیرد. شنبه ۲۳مهر۱۴۰۱ بنیاد ملی نخبگان در نشست خبری خود از برنامه‌ها و اهداف تازه‎ای خبر داد که در صورت اجرایی شدن‌شان بسیاری از مستعدان و نخبه‌های کشور که در حوزه‎های متنوع دانشگاهی یا غیر دانشگاهی فعالیت می‌‎کنند، شناسایی خواهند شد.

 

در این نشست که با حضور قائم مقام بنیاد ملی نخبگان، دبیر دوازدهمین همایش ملی نخبگان، معاون مستعدان و سرآمدان بنیاد و خبرنگاران رسانه‎های مختلف برگزار شد از شعار محوری پانزدهمین همایش بنیاد با عنوان «ضرورت حکمرانی نخبگان برای سرآمدی ایران» رونمایی شد که قرار است از امروز با حضور مقامات عالی کشور آغاز به فعالیت کند. دکتر ناصر باقری‌مقدم، قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان هدف از برگزاری این همایش را بررسی روش‏ها و راهکار‌های سپردن حکمرانی کشور به نخبگان بیان می‎کند. جام‌جم، جزئیات برنامه‌های این همایش را برای شناسایی نخبه‌های تازه با روش‎ها و راهکار‌های جدید بنیاد بررسی می‌کند.

شمار زیادی از نخبگان کشور هنوز به‌درستی شناسایی نشده‌اند و همین موضوع باعث بی‌انگیزگی یا فعالیت در حوزه‌های غیرتخصصی‌شان می‌شود. دکتر باقری‌مقدم بر همین اساس و با تاکید بر شعار امسال بنیاد نخبگان با مضمون حکمرانی نخبگان، سرآمدی ایران می‌گوید: بر اساس داده‌های پایگاه اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان، مشمولین بنیاد ۵۰هزار نفر هستند یعنی این تعداد نخبه در کشور شناسایی شده است. این در حالی است که بر اساس استاندار‌های بین‌المللی تعداد نخبگان حدودا بین یک تا ۲درصد جمعیت هر کشوری تخمین زده می‌شود. بر این اساس تعداد نخبه‎ها در ایران نزدیک به یک میلیون نفر است، یعنی ما باید تعداد نخبگانی که شناسایی می‌کنیم به اندازه‌ای باشد که بتوان حکمرانی کشور و بخش‎های مدیریتی را به آن‌ها واگذار کرد.
وی می‌افزاید: اولین رویکرد ما این است که در سال‌های آینده تعداد نخبه‌های بیشتری را در ایران شناسایی کنیم، البته باید توجه داشت قرار نیست برای این هدف، استانداردهای‌مان را کاهش دهیم بلکه راهکار‌های متنوعی را برای این مسأله مدنظر داریم.

نخبه کیست و استعداد برتر چه کسی است؟

نخبه از آن واژگانی است که توضیح آن سهل و ممتنع است و همین مسأله باعث شده اختلاف نظر‌هایی در انتخاب نخبگان وجود داشته باشد و از برخی رشته‌ها هیچ‎گاه نخبه‎ای شناسایی نشود. دکتر باقری‌مقدم در این باره معتقد است سند راهبردی کشور به‌صورت رسمی تکلیف همه سیاست‌گذاران و مجریان را مشخص کرده و می‎گوید: دو تعریف مجزا در این زمینه وجود دارد؛ صاحب استعداد برتر و نخبه. استعداد برتر کسی است که با توجه به ویژگی ذاتی خود، زمینه‎های اولیه را برای رسیدن به نخبگی دارد، ولی هنوز شرایط کامل بروز استعداد برایش فراهم نشده است، اما نخبه به فردی برجسته و کارآمد اطلاق می‎شود که در خلق و گسترش یکی از حوزه‎های علم، فناوری، ادب، هنر، کارآفرینی و مدیریت کشور اثرگذاری بارز داشته و فعالیت‎های او بر اساس هوش، تخصص و خبرگی باشد و منجر به کار اجرایی شود.

توانمندسازی و رشد نخبه‌‎ها در دستور کار بنیاد

با توجه به تعریف نخبه لازم است به این نکته توجه کنیم که الزاما همه نخبه‌ها در بین رشته‌های علمی، فنی و مهندسی حضور ندارند بلکه نخبه می‌تواند در یکی از شاخه‌های هنری، ادبی و معارف فعال باشد. از آنجا که شناسایی تعداد بیشتری از نخبگان در سراسر کشور از رویکرد‌های مهم و جدید بنیاد ملی نخبگان است به نظر می‌رسد این نهاد باید به حوزه‌های متنوع‌تری سر بزند و فعالان آن‌ها را زیر نظر بگیرد.

دکتر باقری مقدم در این باره توضیح می‌دهد: تنوع بخشی به شیوه‌های شناسایی نخبگان از اهداف جدید بنیاد است. در حال حاضر کسانی که تحقیقات علمی خوبی دارند و مقالات معتبری را به چاپ رسانده‎اند و اتفاقا بیشتر در حوزه علوم و مهندسی فعال هستند جزو نخبه‌ها به شمار می‏آیند در حالی که ما باید در شاخص‌‎های مختلف مدیریتی، صنعتی، هنری، قرآنی و کارآفرینی به‌دنبال شناسایی نخبه‎ ها باشیم.

وی تصریح می‌کند: از سوی دیگر با توجه به ظرفیت‎هایی که در ایران شناسایی کردیم، باید در پی اثربخشی نخبه‎ها در جامعه باشیم، یعنی علاوه بر شناسایی و توانمندسازی باید زمینه‎های اثرگذاری آن‌ها را در جامعه فراهم کنیم. این زمینه اثربخشی، می‎تواند با استخدام در مشاغل دولتی، ایجاد کانون‌های تفکر، اشتغال آن‌ها در شرکت‎های دانش‌بنیان و بخش خصوصی مهیا شود. او همچنین از اهمیت توجه ویژه به نخبگان حوزه علوم انسانی و علوم پایه می‎گوید و معتقد است در این حوزه‎ها باید ساز وکار‌های تازه‌ای را برای شناسایی نخبگان ایجاد کرد.

لزوم شناسایی نخبه‌های غیر دانشگاهی

شناسایی نخبه‌های حوزه تخصصی غیردانشگاهی از دیگر اهداف و برنامه‌های جدید بنیاد ملی نخبگان است که در این نشست خبری به آن اشاره شد.

به گفته دکترسید محمد صادق موحد، معاون مستعدان و آینده‎سازان، دوران جدید بنیاد، دوران توسعه بخشی به عرصه‌های مختلف نخبگی است و بر مطالبه‌گری بنیاد از مسئولان نهاد‌ها و سازمان‌ها برای به‌کارگیری صاحبان استعداد برتر تاکید ویژه دارد. این مطالبه‌گری از نهاد‌ها برای نهادینه شدن حکمرانی نخبگان قرار نیست در حد شعار باقی بماند؛ بنابراین برنامه‌های متنوعی برای این هدف در نظر گرفته شده است. دکتر موحد در پاسخ به این پرسش جام‌جم که از چه روش‌ها و معیار‌هایی برای تشخیص نخبه‌های غیردانشگاهی قرار است استفاده شود، توضیح می‌دهد: در حوزه تخصصی غیردانشگاهی مستعدان و سرآمدان هنری، ادبی، قرآنی و حوزوی و سایر بخش‌ها قصد داریم نخبه‎ها را شناسایی کنیم. برای این کار نیاز است کمیته‌های تخصصی برای بررسی و شناسایی نخبگان این حوزه‌ها شکل بگیرد که بر اساس معیار‌هایی که با اقتضائات این حوزه‌ها انطباق دارد، افراد نخبه شناسایی شوند.

او می‌افزاید: سعی شده این معیار‌ها با معیار‌های فضای دانشگاه متفاوت باشد.
دکتر عباس ابراهیمی، دبیر دوازدهمین همایش ملی نخبگان هم در این خصوص اضافه می‌کند: بخشی از افراد برگزیده هم از میان منتخب رویدادها، جشنواره‌ها رقابت‌ها و مسابقات تخصصی انتخاب می‌شوند.

دانش‌آموزان نخبه را دریابیم

دکتر موحد درباره فرآیندی که برای شناسایی و هدایت استعداد‌های برتر یا شهاب از سال ۹۳ آغاز شده و تا امروز ادامه دارد، می‌گوید: در سال تحصیلی ۱۴۰۱ــ۱۴۰۰ شناسایی ۱۰درصد برتر دانش‌آموزان در دوره دوم ابتدایی سراسر کشور، بالغ بر ۷۲۰ منطقه آموزشی فراگیر شده و در هشت حوزه استعدادی، نیم‎رخ استعدادی برای هر دانش‌آموز در طول سه سال موجود است.

او تاکید می‌کند: بنا به وجوه استعدادی که این افراد داشتند، باید فرآیند‌های توانمندسازی برای‌شان اجرایی شود. در حقیقت ما باید علاوه بر فعالیت‌های آموزش و پرورش، در سه بخش بالا بردن کیفیت آموزش در مدارس، تدوین برنامه‎ها برای ارتقای استعداد‌ها و مهارت‎های اثرگذاری نخبگان، برنامه‌های تربیتی آموزشی متنوعی را اجرایی کنیم که این امر نیاز به کمک کانون‎های محلی پرورش استعداد دارد.

روزنامه جام جم