هنر خوشنویسی هرگز به انحطاط کشیده نمی‌شود

به این معنا که هم مفهوم و هم شکل مفهوم در خوشنویسی ارزش دارد. در اسلام به خط و خوشنویسی توصیه‌های فراوانی شده و ائمه اطهار و بزرگان دین اسلام در روایات و احادیث فراوانی به اهمیت خط خوش و فواید آن تاکید کرده‌اند که روحی و درونی است. تماشای خط زیبا موجب آرامش روحی و حظ معنوی می‌شود که سرآمد آن‌ها معرفت به ساحت حضرت باری است که او پدید آورنده اصل و نهایت زیبایی است. ضمن این‌که خط خوش همچنین بر مقام و مرتبت خوشنویس و جایگاه او در اجتماع می‌افزاید و مقام او را ارتقا داده و موجب عظمت و بزرگی‌اش می‌شود. فریدون علیار، یکی از هنرمندان پیشکسوت خوشنویسی است که سال‌هاست سابقه فعالیت در این عرصه دارد. این هنرمند تا امروز نمایشگاه‌های متعددی در نگارخانه‌هایی، چون اندیشه، سرو، جشنواره جهانی اسلام ۱، جشنواره تکریم امام علی (موزه هنر‌های معاصر)، موزه ملی داکا (بنگلادش)، سبز و جهان نما برپا کرده که با استقبال بسیار خوبی مواجه شده است. هفته خوشنویسی بهانه‌ای شد تا در جام‌جم با فریدون علیار به گفتگو بپردازیم که در ادامه می‌خوانید.

این هنرمند در ابتدای بحث به نقش صبر در یادگیری و آموزش خوشنویسی اشاره می‌کند و این هنر را حامل اخلاق و معنویت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: خوشنویسی با توجه به ماهیت ساختاری آن رکن قابل ملاحظه‌ای در رشد اخلاق و معنویت در هنرمندان این عرصه است و باعث تسری و اشاعه اخلاق در جامعه، الگوی رشد، ارتقای فرهنگ و ادب می‌شود. قواعدی داریم در بطن خوشنویسی که رعایت آن‌ها الزام اصلی برای هر هنرمند خوشنویس است که ۱۲اصل آن قواعد و رکن اصلی و قاعده۱۳ این است؛ صفا و شان. این اصل شاخصه شخصیت درونی خوشنویس و نماد داشتن اخلاق و منش یک هنرمند خوشنویس است و اگر این خصلت در نهاد هر خوشنویسی باشد، آنچه او نوشته و می‌نویسد اثری جاوید و مانا خواهد شد. خوشنویسی یکی از مظلوم‌ترین رشته‌های هنری است و با این‌که آموزش و خلق اثر هنری در خوشنویسی در مقایسه با بسیاری دیگر از هنر‌ها با هزینه بسیار کمتری ممکن است، همچنان هنرمندان این رشته از بی رونقی این هنر گله دارند. این در حالی است که تاریخ خوشنویسی در ایران با خوشنویسی اسلامی گره‌خورده و در هیچ دینی مانند اسلام به هنر زیبای خط توجه نشده و هیچ هنری در اسلام مانند خوشنویسی مورد تشویق و تاکید قرارنگرفته است. وقتی خداوند متعال در کتاب آسمانی قرآن به قلم ابزارنوشتن و خوش نوشتن سوگند یاد کرده، نشان از ارزش والای خوشنویسی در بین دیگر هنر‌ها دارد.

رابطه لاینفک خوشنویسی و ادبیات

این هنرمند رابطه میان ادبیات و خوشنویسی را در فرهنگ ایرانی بسیار محکم ترسیم می‌کند و ادامه می‌دهد: رابطه خوشنویسی با ادبیات رابطه‌ای لاینفک و غیرقابل‌انکار است. کاتبان آثار شعرای نامی ایران چه در گذشته و چه در حال تبدیل به گرانسنگ‌ترین ابزار انتقال روح آثار ادبی و فرهنگی شده‌اند. وجود آثار درخشان خوشنویسان ایرانی در موزه‌های ملل دیگر گواه این مدعاست.

سعادتمند آن ملتی که دارای این گنجینه گرانبها و ارزشمند باشد و ایران سربلند در این عرصه می‌درخشد. اصل اساسی هنر خوشنویسی بر پایه خلاقیت است و قرار نیست در هنر کسی شبیه کسی دیگری باشد. هنر مسأله‌ای ذاتی است. اعتقاد بر این است که هنرمند اول باید در ذات خود هنر را احساس کند و سپس در این راه گام بردارد و به رشد برسد. کسی که در ذات خود هنرمند نباشد حتی اگر سالیان درازی در این زمینه کار کند نمی‌توان واژه هنرمند را به او اطلاق نمود. هنرمند بودن یک موهبت الهی است.

غرور مانعی برای رشد خوشنویس

علیار در پاسخ به این‌که رشد و گسترش گرافیک و کامپیوتر چه نقشی در پیشرفت یا عدم پیشرفت هنر خوشنویسی دارد، خاطرنشان می‌سازد: این مطلب که تکنولوژی و کامپیوتر چه نقشی در پیشرفت هنر خوشنویسی دارد موضوعی است که سال‌ها مورد بحث خوشنویسان بوده است. گاهی اثر ایجاد شده به واسطه نداشتن روح اثر قابل مقایسه با یک اثر سنتی نیست و ارزش یک اثر اصلی را نخواهد داشت. این درست است به خاطر این‌که اثر یک استاد خوشنویس که سال‌های بسیاری را با ریاضت گذرانده و در این راه مرارت‌ها کشیده قابل مقایسه با یک اثر تکنیکی در حوزه کامپیوتر نیست؛ و در پایان این هنرمند درباره ضعف و تهدید‌هایی که در شرایط امروز جامعه هنر خوشنویسی را تهدید می‌کند تاکید می‌کند: هنر خوشنویسی ضعیف نخواهد شد و به انحطاط کشیده نمی‌شود.

اگر چنین بود در طول هشت قرن و در هر دوره‌ای شکوفاتر نمی‌شد و اگر نسیم نا ملایمی در برخی ادوار بر آن وزیده نتوانسته خلل و ضعفی بر آن وارد کند، اما آنچه تهدیدی بر هنر خوشنویسی است عدم توجه و غفلت مسئولین مرتبط با این هنر ارزشمند است، این هویت ملی و ثروت گرآن‌قدر در گرو توجه همه ماست که سستی و غفلت از ارزش‌های آن گناهی بزرگ است.

ضمن این‌که خوشنویسی انتها ندارد و به هر مرحله‌ای که برسید بازهم در ادامه راه هستید؛ لذا باید در طی مسیر از کبر و منیت و غرور پرهیز کرد. چون جلوی رشد و ترقی هنرمند را می‌گیرد. آن‌هایی که خط را آموختند و به درجه کمال رسیدند، غرور را از خود دور کردند.

روزنامه جام جم