شیرینی قانون‌گرایی در جشنواره ونیز

حضور قابل تحسین و سنجیده هنرمندان ایرانی در این جشنواره و نیز جشنواره فیلم تورنتو و پرهیز از حضور حاشیه‌ساز، اظهارنظر‌های سیاسی و رفتار‌های نسنجیده روی فرش قرمز و در برابر دیدگان خبرنگاران در مقایسه با جشنواره فیلم کن نشان داد تغییرات محسوس و روشنی در این رفتار‌ها ایجاد شده است.

اگر به یاد داشته باشیم، جشنواره کن در شرایطی برگزار شد که فیلم نماینده ایران یعنی «برادران لیلا» در شرایطی خارج از قواعد قانونی در جشنواره شرکت کرده بود و کارگردان و عوامل این فیلم در نشست‌های خبری جشنواره، درباره همه چیز حرف زدند جز فیلم خود. در صورتی‌که در جشنواره‌های اخیر عوامل و هنرمندان شرکت کننده، سعی کردند با مدیریت فضای جلسات پرسش و پاسخ به خبرنگاران رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور، اجازه مطرح کردن سوالات خارج از موضوع ندهند. حتی کارگردانی، چون مانی حقیقی که معمولا سعی می‌کند از فرصت تریبون جشنواره‌ها برای مطرح کردن مباحث فرعی و جنجالی استفاده کند، این بار به صورتی معقول در برابر سوال‌های سیاسی و تکراری ایستاد و از خبرنگاران خواست فقط درباره فیلم از او سؤال کنند. رفتار نوید‌محمدزاده هم که پرسش خبرنگاران را به سمت فیلم برد و در همان ابتدای جلسه اجازه نداد کسی حاشیه سازی کند یا روی فرش قرمز بدون این‌که رفتار‌های عجیب و غریبی کند، با آنچه در جشنواره کن گذشت مقایسه و تفاوت ماجرای دو جشنواره را بهتر ارزیابی کنید.

به یاد داشته باشیم سینمای ایران در این جشنواره، یک نماینده مهم دیگر هم داشت. لیلا حاتمی عضو هیات داوران جشنواره بود و بیش از دیگر اعضای تیم نمایندگی سینمای ایران در معرض دوربین‌های جشنواره بود. او در این جشنواره با وقار و بدون حاشیه سازی و رفتار‌های هیجانی در برابر دوربین‌ها حاضر شد و با همراه بردن پسرش، ارزش‌های خانوادگی را که در ایران برای همه یک اصل مهم است به خبرنگاران نشان داد. او و دیگر هنرمندان ایرانی شرکت کننده در ونیز همچنین با عدم همراهی در نمایشی سیاسی که در این جشنواره در حمایت از جعفر پناهی به راه افتاده بود، اجازه ندادند شأن هنری و فرهنگی جشنواره و فیلم‌های ایرانی حاضر در این جشنواره به سیاست و سیاست‌زدگی آلوده شود. در حضور نمایندگان ایران در جشنواره نیز باید به حضور قابل تقدیر هنرمندانی هم اشاره کرد که به‌تازگی معرفی شده‌اند. آنان در انتخاب لباس، مواجهه با خبرنگاران و حضور در فرش قرمز، چارچوب‌های اخلاقی و عرفی جامعه را رعایت و از کار‌های هیجانی و خارج از عرف خودداری کردند.

ولی واقعا چه اتفاقی افتاده بود که آنچه در جشنواره کن روی داد در ونیز تکرار نشد؟ چه شد که هنرمندی که در جشنواره کن نتوانست اخلاقیات و عرف جامعه را رعایت کند در این جشنواره اخیر رفتاری معقول و قابل قبول داشت؟ تفاوت اصلی در این بود که در فاصله این دو جشنواره، در همین روزنامه جام‌جم رعایت قانون مورد تاکید مراجع قانونی قرار گرفت و سازمان سینمایی بر همین اساس با دست کشیدن از موقعیت تماشاچی صرف به موقعیت اصلی خود یعنی مدافع حریم قانون و اجرا کننده قواعد و آیین‌نامه‌های موجود برگشت. «برادران لیلا» بدون رعایت قواعد قانونی که باید برای همه سینماگران محترم باشد در جشنواره کن شرکت کرده بود. این روال یعنی بی‌اعتنایی به الزامات قانونی در سال‌های اخیر به یک قاعده در سینمای ایران تبدیل شده بود، اما این بار سازمان سینمایی، کمیسیون فرهنگی مجلس و رسانه‌ها اجازه بی‌اعتنایی و شکستن حریم قانون را به قانون‌شکنان ندادند. متوقف شدن روند صدور پروانه نمایش فیلم یاد شده از سوی سازمان سینمایی نشان داد قرار نیست دیگر کسی قانون را به هیچ انگارد و در کمال آرامش به کار خود ادامه دهد. در برابر، فیلم هومن سیدی در فرصت لازم برای اخذ مجوز‌ها اقدام کرد و پروانه نمایش گرفت و بدون مشکل قانونی در جشنواره ونیز حضور یافت. فیلم «شب، داخلی، دیوار» اثر وحید جلیلوند هم با تعاملی که سازندگان آن با سازمان سینمایی برقرار کردند، اجازه حضور در جشنواره را یافت و به نظر نمی‌رسد مشکل چندانی برای دریافت نهایی پروانه نمایش داشته باشد. رعایت این روال قانونی و حضور بدون حاشیه در جشنواره‌های جهانی نشان داد ایستادگی مجریان قانون بر سر اصول و قواعد مصرح در قانون و ایستادگی در برابر فیلم‌ها یا هنرمندانی که می‌خواهند از این خط قرمز عبور کند، باعث می‌شود همه هنرمندان خود را ملزم به رعایت قانون و خودداری از رفتار‌های هنجارشکن، سیاسی و خارج از عرف کنند و نتایح مثبت حضور در جشنواره‌های خارجی کام مردم و دوستداران سینمای ایران را شیرین کند.

روزنامه جام جم