غروب سینما در الماس اقیانوس هند

مدت زمان زیادی از وقتی به ملت این جزیره کوچک لقب الماس اقیانوس هند را دادند، می‌گذرد و به نظر می‌رسد مشکلات امروزی این کشور با اهدای چنین القابی حل نخواهد شد. موضوع جدی‌تر از این است. حتی ماجراجویی چون ایندیاناجونز که برای فیلمبرداری یکی از قسمت‌های این مجموعه اکشن راهی این کشور شده بود، نمی‌تواند کمکی به بهبود اوضاع اقتصادی آن کند. بحران عمیق و گسترده اقتصادی سریلانکا پیامی‌ منفی برای صنعت سینمای این کشور آسیایی دارد.

در یک سال گذشته، اقدامات دولت مستقر برای کاهش تورم راه به جایی نبرد و با افزایش ۵۰درصدی تورم، ناتوانی مسئولان دولتی برای ارائه یارانه به کالاهای اساسی آشکار شد. در کشوری که کشاورزی حرف اول را می‌زند و صنعت سینمایش به‌سختی روزگار می‌گذراند، حتی اهل فن هم صحبت کردن درباره ارائه امکانات و خدمات دولتی و رسمی‌ به سینما را بیشتر شبیه یک شوخی می‌دانند. هنوز یک ماه از اعلام رسمی‌ ورشکستگی دولت نمی‌گذرد اما تاثیر این ورشکستگی خیلی زودتر از اینها در فعالیت‌های سینمایی و تلویزیونی هنرمندان سریلانکایی دیده شد. برای همین است که اهالی سینما روی این مسأله تاکید می‌کنند که شاید این بحران گسترده اقتصادی تا سال‌ها تاثیر منفی‌اش بر صنعت سینمای کشور را حفظ کند و هنرمندان نتوانند دست به بازسازی و احیای خود بزنند.

در انتظار مرگ سینمای بومی

کالپانا آریاوانسا یکی از دو کارگردان فیلم مطرح «کثیف، زرد، تاریکی» (۲۰۱۵) در این رابطه می‌گوید: «حتی بیان این نکته که کشور چه زمانی به وضعیت طبیعی برمی‌گردد تقریبا محال و غیرممکن است. به‌خاطر همین پیش‌بینی این موضوع که دو صنعت سینما و تلویزیون کشور امکان ادامه حیات خواهند داشت یا نه، غیرممکن است. همه چیز در‌هاله‌ای از ابهام و تردید قرار گرفته و بعید می‌دانم در چنین شرایطی هر که مسئولیت امور کشور را به دست بگیرد، تفکر درباره آینده سینما و تلویزیون سریلانکا برایش جدی و مسأله اصلی باشد.

تحلیلگران اقتصادی می‌گویند در حالت خوشبینانه حداقل چهار تا پنج سال طول می‌کشد تا اقتصاد کشور به وضعیت طبیعی برگردد و مردم نفس راحتی بکشند. آیا تا آن زمان دیگر اصلا چیزی به نام سینمای بومی ‌زنده خواهد ماند؟» با پایین آمدن ارزش روپیه واحد پول سریلانکا، قیمت‌ها در همه سطوح افزایش چشمگیری یافته و در این شرایط، قیمت تمام شده تولید هر فیلم سینمایی حداقل چهار برابر شده است. شیوع کرونا باعث عقبگرد سینما و تلویزیون سریلانکا شد و محدودیت‌های رفت‌وآمد کرونایی، تولید کارهای هنری را متوقف کرد. بلافاصله بعد از رفع محدودیت‌های کرونایی، بحران اقتصادی کلان از راه رسید تا تیشه به ریشه تمام فعالیت‌های اقتصادی و از جمله سینما و تلویزیون بزند.

اهل فن به این موضوع اشاره می‌کنند گروه‌های فیلمسازی معمولا بسیاری از ابزار و ادوات کارشان را از شرکت‌ها و مغازه‌های فعال در سطح کشور کرایه می‌کنند و با اتمام کار فیلمبرداری و تدوین، آنها را به صاحبانشان برمی‌گردانند. این روزها رقم هزینه کرایه وسایل و ادوات فیلمبرداری تا حد غیرقابل باوری بالا رفته است.

خارجی‌ها آمدند اما...

صنعت سینمای سریلانکا تا سال ۱۹۵۶ فاقد یک سیاست ملی و بومی ‌بود و سینما به عنوان یک بازار سرگرمی ‌به فعالیت خود ادامه می‌داد. به گفته جایاسوندرا محبوبیت سینما و تلویزیون در دهه ۸۰میلادی، باعث شد فعالیت‌های هنری سیاستگذاری شود و این رشته به عنوان یک مرکز سوددهی اقتصادی به رسمیت شناخته شود.

وی می‌افزاید:« این نکته باعث شکوفایی فعالیت‌های فیلمسازی شد. گرچه سریلانکا اقتصادی باز و آزاد دارد، ماجرا به سینمای کشور که می‌رسد همه چیز بسته می‌شود. در حالی که هنرمندان از نبود و کمبود وسایل کاری رنج می‌برند، سریلانکا هیچ قرارداد همکاری مشترک کاری با بقیه کشورها در زمینه تولید فیلم‌های مشترک ندارد.»

آریاوانسا هم در این رابطه بحث می‌کند که سینمای کشور برای بیش از ۲۰سال با رکود همراه بوده است. او به این نکته اشاره می‌کند که مسئولان دولتی با تبلیغ لوکیشن‌های جذاب کشور به تولیدات بین‌المللی، هنرمندان خارجی را به این لوکیشن‌ها کشاندند اما از پولی که وارد کشور شد، چیزی نصیب سینمای بومی ‌نشد.

به عقیده این فیلمساز، مشکلاتی که همیشه پیش روی سینمای کشور بوده آن‌ را به سمت ساخت فیلم‌هایی با بودجه‌های کم و متوسط کشاند که فاقد ارزش‌های واقعی سینمایی بودند و به صورت طبیعی چندان با استقبال عمومی‌مردم روبه‌رو نشدند.

او می‌گوید:« شاید همین مسأله باعث شد فیلم‌های تامیلی زبان جنوب هند که در همسایگی ما قرار دارند، مورد توجه زیاد تماشاگران قرار بگیرند.

این فیلم‌ها حتی موفق‌تر از بلاک باسترهای ‌هالیوودی بودند.» این اتفاق در حالی در سریلانکا رخ داد که فقط تعداد محدودی سالن سینما در اختیار این تولیدات خارجی بود و بخش اعظم سالن‌های نمایش اختصاص به نمایش فیلم‌ های سریلانکایی داشته‌اند.