تیغ مجازی بر چهره عزت‌ نفس

 تبلیغات زیبا شدن در فضای مجازی بسیاری از افراد را مشتاق کرده تا دستی به روی خود بکشند تا زیباتر شوند. شاید به همین دلیل است که در ایران عمل‌های زیبایی زیادی انجام می‌شود. در بسیاری از کشورهای دیگر اما تلاش می‌شود تا معیارهای زیبایی ظاهری را از ذهن مردم حذف کنند و شاهد شکل‌گیری موج‌های زیادی با این مضمون هستیم: «خود را آن‌طور که هستید دوست داشته باشید.» حتی خود غربی‌ها چالش‌‌هایی همچون انتشار تصویر بدون آرایش سلبریتی‌ها را برای بالابردن اعتمادبه‌نفس زنان و دختران‌‌شان اجرا می‌کنند اما به ما که می‌رسد با موج گسترده‌ای از تبلیغات برای داشتن چهره و شکل و شمایل هالیوودی مواجه می‌شویم. این در حالی است که از نظر کارشناس روان‌شناسی درصورتی‌که افراد عزت‌نفس داشته باشند، تبلیغات فضای مجازی تاثیری روی آنها نخواهد داشت.

آمار و ارقام می‌گوید ایران در رده بیستم لیست کشورهایی است که بالاترین عمل‌های جراحی در سال را انجام می‌دهد. بااین‌حال اما ایرانیان رکورددار یکی از عمل‌های جراحی هستند. انجام عمل جراحی بینی بیشتر از هر کشور دیگری در ایران انجام می‌شود تا بینی اصیل ایرانی به خاطره‌ها بپیوندد. این اما همه ماجرا نیست. پیش از این بانوان ایرانی تمایل به انجام عمل‌های زیبایی داشتند، حالا اما مردان هم دوست دارند خود را به تیغ جراحی بسپارند؛ آمارها می‌گوید مردان ایرانی هم این روزها تمایل زیادی به انجام عمل‌های جراحی دارند.

در کشورهای دیگر هم آمار انجام جراحی‌ های زیبایی بالاست. آمریکا و برزیل در صدر انجام عمل‌های زیبایی قرار دارند؛ با وجود این اما در آنجا موج‌های زیادی با محوریت تبلیغاتی و رسانه‌ای «دوست‌داشتن بدن» و «قبول آنچه هستی» وجود دارد. حالا بسیاری از رسانه‌های جمعی و شبکه‌های مجازی در کشورهای دیگر درباره دوست‌داشتن خود و آنچه که هستی می‌گویند. درواقع تمرکز آنها بر این است که به افراد بگویند با وجود تمام معایب و حسن‌ها، با وجود همه اشکال ریز و درشتی که هرکدام از اعضای بدن دارد، باید خود را دوست داشت و در جامعه فعالیت کرد. شاید به همین دلیل است افرادی که دچار عارضه پیسی هستند، اوتیسم یا معلولیت دارند در صنعت مد فعالیت می‌کنند یا کارآفرینند. در ایران اما ملاک زیبایی تغییر کرده است. نگاه به فردی که اضافه‌وزن یا صورتی طبیعی و بدون عمل جراحی دارد، متفاوت است.

شاید به همین دلیل است که سن انجام عمل‌های جراحی پایین آمده و تعداد زیادی از نوجوانان ایرانی هم برای تغییر خود، دست به دامن جراح زیبایی می‌شوند تا بینی عمل کنند، پروتز بگذارند یا نه لب‌هایشان را شبیه روس‌ها یا حتی چشم‌هایشان را بادامی و شبیه مردم شرق‌‌نشین آسیا کنند. گرایش به بادی کانتورینگ یا همان لاغرکردن بخش‌هایی از بدن این روزها رکورددار عمل‌های جراحی در ایران شده است.

تاثیر تبلیغات و تجارت

دنیای امروز تغییر کرده است. حالا با یک کلیک می‌توان به همه داده‌ها دست پیدا کرد. داده‌ها و اطلاعات همه زوایای زندگی مدرن بشریت را احاطه کرده است. شهرام وزیری، روان‌شناس به جام‌جم می‌گوید که اتفاقا رابطه مستقیمی بین انجام عمل‌های زیبایی و دسترسی به اطلاعات وجود دارد. او به دسترسی آسان به شبکه‌های مجازی در کشور اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که در همین فضا بسیاری از تبلیغات برای انجام عمل‌های زیبایی وجود دارد. تبلیغاتی که بسیاری از آنها تنها اهداف تجاری دارند. احاطه داده‌ها، تصاویر و کلماتی که بیشتر آنها تبلیغاتی‌اند، روی روان افراد تاثیر می‌گذارد، اعتمادبه‌نفس او را نشانه می‌رود و همین مسأله باعث می‌شود که شهروند ایرانی که در فضای مجازی وقت می‌گذراند، تحت‌تاثیر تبلیغات رسانه‌های مجازی تمایل پیدا کند تا درد تیزی نوک سوزنی را به جان بخرد و به اصطلاح ظاهر خود را با انجام عمل زیبایی تغییر دهد تا مورد تایید جامعه شود. پذیرش جامعه و روی خوش نشان‌دادن به فردی که خود را تغییر داده است و تبلیغات اما باعث می‌شود که او دوباره و بعد چندباره دست به جراحی بزند و این دور باطل ادامه‌دار ظاهر او را بیش از پیش تغییر می‌دهد و روان و نیازهای عاطفی او با هربار انجام عمل جراحی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. آن‌قدر که نیاز به دیده‌شدن، تایید و پذیرش در جامعه فرد را در باتلاق تغییر ظاهری خود بیش از پیش فرو می‌برد.

زمانی که عزت‌نفس نیست

وزیری، علامه جعفری را مثال می‌زند و می‌گوید ایشان تمایلی به پنهان کردن لهجه آذری خود نداشتند. نه این‌که نمی‌توانستند بلکه عزت‌نفس ایشان باعث شده بود خود را آن‌طور که هستند به دیگران نشان دهند. او دلیل انجام عمل‌های جراحی را نداشتن عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس می‌داند و معتقد است درصورتی‌که افراد عزت‌نفس داشته باشند، هیچ‌گاه دست به انجام عمل‌های جراحی بی‌شمار نمی‌زنند. به همین دلیل این عضو هیات‌علمی معتقد است در فضای آموزشی کشور، در خانه و مدارس از همان ابتدا نظام آموزشی باید برای تقویت عزت‌نفس افراد برنامه‌ریزی کند و به آنها آموزش دهد که ملاک موفق بودن و در جامعه زندگی کردن نه زیبایی ظاهری که رفتار افراد است. این‌که در جامعه، خود واقعی و توانایی‌هایی که دارند می‌تواند ملاکی برای ارزش‌گذاری بین افراد باشد و نه ظاهر آنها.