تغییر اقلیم و افزایش دما

تغییر اقلیم چالشی جهانی است. آثار و پیامد‌های تغییر اقلیم می‌تواند سلامت بشر و سطوح تمدن و امنیت بین‌المللی را تهدید کند. یکی از دلایل تغییر اقلیم که می‌تواند پیامد‌های آن را نیز شدت ببخشد، فعالیت‌های انسانی است. اقدامات انسانی و افزایش گاز‌های گلخانه‌ای به‌ویژه پس از صنعتی‌شدن با مداخله در نظم طبیعت و بهره‌برداری غیرپایدار و آسیب‌رسان از محیط‌زیست این فرآیند را تسریع کرده است. از پیامد‌های تغییر اقلیم افزایش دما و شکل‌گیری امواج گرمایی است. دما شاخصی مهم در آب‌وهواشناسی است. تغییرات دما به‌عنوان متغیر اثرگذار ترمودینامیکی می‌تواند مسبب بسیاری از تغییرات فیزیکی و شیمیایی و محیط‌زیستی باشد.

بررسی‌ها در ابعاد مختلف ملی و منطقه‌ای و جهانی نشانگر افزایش دما در بسیاری از نقاط جهان و افزایش میانگین دمای هوای کره زمین هستند. هرچند که در دهه‌های اخیر در مقادیر دما‌های کمینه و بیشینه بخش‌های مختلف جهان تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود. البته الگوی تغییرات گستره دمایی در همه مناطق یکسان نیست. در برهه کنونی در نقاط مختلف جهان به‌دنبال تغییر اقلیم «وقایع فرین» رخ می‌دهند.
هیأت بین‌الدولی تغییر اقلیم وقایع فرین را رویداد‌های جوی با احتمال وقوع کم و شدت بالا در مکان و زمان مشخص تعریف می‌کند که هنگام وقوع آن‌ها شرایط عادی زیست‌بوم و زندگی ساکنان با تغییرات جدی مواجه می‌شود. اقدامات انسانی به‌عنوان منشأ تغییر اقلیم بر این رویداد‌ها تأثیر می‌گذارد. در این میان می‌توان به امواج گرمایی به‌عنوان واکنش اصلی تغییر اقلیم اشاره کرد که در دوره‌های آماری اخیر روند افزایشی داشته‌اند.
امواج گرمایی دوره‌های طولانی‌مدت هوای ابرگرم است که می‌تواند سبب مرگ‌ومیر ناشی از گرمازدگی و نابودی محصولات کشاورزی و افزایش مصرف انرژی شود و مخاطرات فراوانی را برای محیط‌زیست به‌دنبال داشته باشد.

در تابستان امسال موج گرما در جهان مشاهدات جدیدی را به ثبت رسانده است. شرایط ایران نیز در تأثیرپذیری از تغییر اقلیم و مقوله امواج گرما مستثنا نیست.
در روز‌های پایانی تیرماه سازمان فضایی ایالات متحده آمریکا با انتشار تصاویر ماهواره‌ای، شهر اهواز در استان خوزستان را در زمره گرم‌ترین نقاط زمین معرفی کرد.

با وجود این‌که به‌طور کل دمای هوای اهواز در دهه اخیر روند صعودی داشته است، اما محدوده جغرافیایی و تغییر اقلیم و اقدامات انسانی و مدیریتی نیز در وضعیت دمایی و پایداری هوای گرم مؤثر هستند. تغییر اقلیم علاوه بر این‌که می‌تواند بحران‌ساز باشد، در صورت همراهی با سایر معضلات محیط‌زیستی می‌تواند تشدیدکننده بحران‌های پیشین نیز باشد. بدون شک در شکل‌گیری این مسأله نمی‌توان از کنار مسائلی، چون خشکی تالاب‌ها برای مثال تالاب هورالعظیم، ضعف و نابودی پوشش گیاهی منطقه و جنگل‌ها و تغییر مسیر رود‌ها برای مقاصد صنعتی به‌راحتی گذشت.

بدون شک تغییر الگو‌های آب‌وهوایی و دگرگونی در الگو‌های بارش به سمت بارندگی‌های کمتر مبتنی بر داده‌های آماری و در قیاس با دوره‌های پیشین و موج گرما در خاورمیانه به همراه افزایش خشکسالی و افزایش وسعت مناطق بیابانی و... بر وضعیت دمای هوای خوزستان (اهواز) تأثیر گذاشته است. با این اوصاف احتمال بروز مجدد وقایع این‌چنینی بعید به نظر نمی‌رسد.

پژوهشگران و مدیران برای جلوگیری از متحمل‌شدن خسارات انسانی، اجتماعی و اقتصادی بیشتر علاوه بر بررسی و تحلیل میانگین بارش دوره باید به مقادیر میانگین و تغییرپذیری مؤلفه‌های مهم فیزیکی و شاخص‌های دیگر نیز بپردازند و بر مبنای ارزیابی‌های دقیق برنامه‌های جامعی برای افزایش تاب‌آوری در بسیاری عرصه‌ها به‌ویژه مدیریت شهری ارائه دهند.