آتش گرانی ارز چگونه فروکش کرد؟

در دولت یازدهم برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باور بودند دولت با ثابت نگه داشتن نرخ ارز، یارانه به کالاهای خارجی پرداخت می‌کند و واردات بیش از صادرات به‌صرفه است اما نکته افزایش نرخ ارز و همسان‌سازی قیمت با بازار، نه‌تنها صادرات رشد نکرد بلکه تحریم‌ها باعث کاهش آن شد. اواخر سال ۹۶ نرخ ارز در مسیر رشد قرار گرفت و از پایه ۳۵۰۰تومان عبور کرد.

وضعیت به‌گونه‌ای بود که در فروردین سال ۹۷ ارز تک‌نرخی و قیمت آن ۴۲۰۰‌تومان در هر دلار اعلام شد. دولت به منظور این‌که اثبات کند روی حرف خود ایستاده از ذخایر بانک مرکزی استفاده کرد تا نرخ ارز کاهش یابد اما این وضعیت دوامی نداشت.

در تابستان همان سال عبدالناصر همتی سکان ساختمان شیشه‌ای میرداماد را در دست گرفت و تا قبل از انتخابات ۱۴۰۰ در این سمت قرار داشت. دلاری که همتی تحویل گرفت در پایه ۹۰۰۰ تومان بود که چند ماه پس از صدارت او در پاییز به ۱۹‌هزار تومان رسید.

در آن زمان تحلیلگران حامی دولت، اعلام می‌کردند این وضعیت ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است.در سال ۹۸ تجارت ایران کاهش چشمگیری داشت تا تقاضای ارز مدیریت و کنترل شود، از این‌رو نرخ ارز تا حدی ثبات داشت اما دلاری در بازار برای معامله به میزان کافی نبود.

در سال ۹۹ که گفته می‌شد برخی از منابع بلوکه شده ایران در دسترس قرار گرفته تقاضای ارز شدت گرفت و دوباره در پاییز همان سال قیمت ارز به ۳۳‌هزار تومان رسید.

دوباره همان سیستم ارزپاشی بانک مرکزی ادامه داشت تا زمانی که انتخابات سال ۱۴۰۰ برگزار و با نرخ حدود ۲۴‌هزارتومان به دولت سیزدهم تحویل شد. دولت سیزدهم در اولین تصمیم اقتصادی خود ارز ترجیحی را حذف و مابه‌التفاوت آن را به یارانه‌بگیران و سرپرستان خانوار پرداخت کرد.

برخی کارشناسان بر این باورند کنار گذاشتن تخصیص این ارز باعث گرانی آن در بازار شده است. نرخ ارز در بازار طی دو ماه گذشته به حدود ۳۲‌هزار تومان رسید و برخلاف دولت‌های گذشته تیم اقتصادی دولت تصمیم گرفت بازار تعیین‌کننده نرخ ارز باشد تا این‌که سرکوب قیمتی را پیش بگیرد.

درست در زمانی که برخی افراد به منظور سرمایه‌گذاری وارد بازار ارز شدند، بانک مرکزی هشدار داد که از سرمایه‌گذاری در این بازار خودداری کنید و اعلام کرد بسته کنترل نرخ ارز به زودی اجرایی خواهد شد.بسته بانک مرکزی برای کنترل نرخ ارز رونمایی شد و نرخ ارز در مدار نزولی قرار گرفت.

آیا باز هم ارزپاشی صورت گرفته یا اقدام دیگری انجام شده‌است؟ بانک مرکزی طی روزهای اخیر با کسب مجوز خاص از جلسه سران قوا مجموعه برنامه‌هایی را برای تعادل‌بخشی در بازار ارز اتخاذ کرد، برنامه‌ای که هدف نخست آن پاسخگویی به نیاز واقعی بازار و تأمین ارز مورد نیاز واردکنندگان با کمترین دخالت مستقیم بانک مرکزی همراه بود.

رئیس‌کل بانک مرکزی در این زمینه می‌گوید: «سیاست بانک مرکزی در شرایط کنونی به‌هیچ‌وجه مداخله مستقیم با نرخ پایین‌تر از نرخ بازار غیررسمی نیست بلکه تسهیلگری برای عرضه ارز در اختیار صاحبان ارز و عمق‌بخشی به بازار با نرخ توافقی است تا از این طریق با افزایش عرضه نرخ‌های غیررسمی به تعادل برسد و این سیاستی است که تاکنون جواب داده است.»

کامران سلطانی‌زاده در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت‌ در مورد وضعیت بازار متشکل ارزی در روز چهارشنبه اول تیرماه ۱۴۰۱ گفت: از دیروز ارز مسافری به نرخ هر دلار ۲۷‌هزار و ۶۰۰ تا ۲۷‌هزار و ۷۰۰ تومان معامله شد و در بازار متشکل و رسمی ارز، ‌براساس توافق بین فروشنده و خریدار هر دلار از ۲۹‌هزار و ۳۰۰ تا ۳۰هزار و ۱۰۰ تومان معامله می‌شود.

به‌گفته وی، ارز در بازار متشکل ارزی و رسمی بدون هیچ ارزپاشی بانک مرکزی و فقط با نرخ توافقی بین صرافان و صادرکنندگان خریداری و به نرخ توافقی به مشتریان عرضه می‌شود. این مدیریت بازار ارز‌ بدون استفاده از یک دلار ذخایر بانک مرکزی در حال انجام است و تعداد صرافی‌های خرید توافقی در حال اضافه شدن هستند.

از سوی دیگر باید توجه داشت مدیریت بازار ارز بدون تعطیلی انجام می‌شود، به طوری‌که اکنون، مدیریت بازار متشکل معاملات ارز در ایران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: در راستای مدیریت این بازار،‌ بازار متشکل ارزی روزهای تعطیل و پنجشنبه و جمعه نیز دایر است و تا ساعت ۱۸ فعالیت انجام خواهد شد.