ایستگاه فضایی رباتیک

در این میان موضوع خاصی که در این طرح نظر مرا به خود جلب کرد نگاه جدید برای مدیریت و کنترل این ایستگاه فضایی است.

در این طرح که مشارکتی میان ناسا، سازمان فضایی اروپا، سازمان فضایی کانادا و سازمان فضایی ژاپن اجرا می‌شود، سامانه مدیریت هوشمندی به نام وی‌ اس‌ ام‌ (VSM) طراحی شده‌ که تمام سامانه‌های موجود در این ایستگاه را با استفاده از هوش‌مصنوعی کنترل خواهد کرد.

به گفته تیم تحقیقاتی این طرح، ایستگاه به‌نوعی طراحی خواهد شد که به‌طور کاملا هوشمند قابلیت تشخیص نقص فنی را داشته و بتواند بدون نیاز به حضور انسان مدت زمان زیادی به فعالیت خود ادامه دهد و از راه‌دور قابلیت رفع نقص و انجام آزمایش‌های مختلف را داشته باشد.

نکته بسیار جذاب در طراحی این سامانه وجود سامانه‌های رباتیک مختلف در داخل و بیرون آن است که در بیشتر فعالیت‌ها، حتی در انجام بسیار از فرآیندهای فیزیکی این سامانه نیاز به حضور مستقیم انسان نیست.

طی دهه گذشته و در ایستگاه فضایی بین‌المللی که در مداری به دور زمین در حال گردش است آزمایش‌های رباتیک مختلفی را شاهد بوده‌ایم؛ انواع ربات‌های انسان‌نما مانند ربونات دو، بازوی رباتیک ایستگاه فضایی بین‌المللی و چند ربات در ابعاد و شکل‌های متنوع با قابلیت تعامل هوشمند با انسان، کنترل زمان حقیقی از روی زمین و... در این ایستگاه مورد آزمایش قرار گرفته‌اند.

به نظر می‌رسد تجارب ارزشمندی که در این ایستگاه به‌دست آمده موجب ایجاد نگاه جدیدی مبتنی بر رباتیک و هوش‌مصنوعی و حضور بسیار کمتر انسان در ایستگاه‌های فضایی بعدی شده و به زودی شاهد ایستگاهی خواهیم بود که بدون نیاز به حضور فیزیکی انسان به تعمیر خود و انجام مجموعه متنوعی از آزمایش‌ها در فضا خواهد پرداخت و از تعداد قابل‌توجهی ربات و الگوریتم‌های هوشمند بهره خواهد برد.

اگر روزگاری نه‌چندان دور وجود یک سامانه هوشمند رباتیک در سفینه‌ای فضایی فقط در فیلم‌های علمی‌-تخیلی قابل تصور بود باید بگویم که در کمتر از ده سال دیگر چنین ایستگاهی در مداری به دور ماه به فضانوردان کمک خواهد کرد تا عصری نوین در کاوش‌های فضایی را آغاز کنند؛ البته باید گفت مشکلات فنی بسیاری تا تکمیل این ایده وجود دارد و طراحی سامانه‌های رباتیک باید به گونه‌ای باشد که وزن سازه را از حدی بالاتر نبرد.

به احتمال زیاد این ایستگاه هم خودش یک سامانه هوشمند رباتیک است و هم قرار است ربات‌های بسیاری در آن فعال شوند.

این سامانه فضایی کار خود را از حدود سال‌1403/‌2024 آغاز خواهد کرد و بعد از راه‌‌اندازی اولیه و تجربه حضور فضانوردان در آن کم‌کم ربات‌های مختلف به داخلش منتقل خواهند شد.

تصمیم‌گیری روی طراحی نهایی آن هنوز تمام نشده و مثلا در مورد باز و بسته کردن دریچه‌های ورود و خروج به این ایستگاه با سامانه‌ای کاملا هوشمند یا به صورتی کاملا مکانیکی هنوز اختلاف‌نظر وجود دارد اما چیزی که کاملا مشخص است این که با دیدگاهی نوین از طراحی هوشمند و استفاده از سامانه‌های رباتیک خودکار یا با قابلیت کنترل از راه دور روبه‌رو خواهیم بود.

آریا صبوری - پژوهشگر مقطع دکتری در دانشگاه مدیترانه‌شرقی / روزنامه جام جم