منظور از شیفت شب یا شب کاری چیست؟

برخی سازمان‌ها طبق قانون کار مجوز دارند نیروهای خود را در شیفت شب نیز به کار بگیرند. در برخی مشاغل مثل خدمات ایمنی یا بهداشت و سلامت، کار کردن در شب اجتناب‌ناپذیر است.

کد خبر: ۱۳۵۸۷۹۵

اما برخی سازمان‌ها نظیر کارخانجات تولیدی برای اینکه بتوانند رضایت مشتریان خود را جلب کرده و خدمات خود را به‌موقع به آن‌ها ارائه کنند، برای کارمندان خود شیف شب در نظر می‌گیرند. در این مقاله قصد داریم با نگاهی به قانون کار برای شب‌کاری، به این سوال پاسخ دهیم که: « منظور از شیفت شب یا شب‌کاری چیست؟» و ضمن آن، قوانین مربوط به شیفت های کاری شبانه را نیز بررسی کنیم.

منظور از شیفت شب در قانون شب کاری چیست؟

طبق قانون کار ایران، قرارداد تمام‌وقت کارگران برای حداکثر ۸ ساعت کار در شبانه‌روز بسته می‌شود. به اختیار کارفرما ساعات کار روزانه کارگران در بعضی روزها کمتر و در عوض، در برخی روزها بیشتر از ۸ ساعت تعیین می‌شود. نکته مهم این است که در مجموع، ساعات کار در کل هفته نباید از ۴۴ ساعت بیشتر شود. در اکثر شرکت‌های خصوصی شیفت های کاری از صبح تا بعد از ظهر تعریف می‌شوند. اما شیفت شب به چه معنا است؟

طبق قانون کار، شیفت روز به کاری اطلاق می‌شود که بین ساعات ۶ الی ۲۲ شب قابل انجام است. در مقابل، شیفت شب به کاری اطلاق می‌شود که بین ساعات ۲۲ شب تا ۶ بامداد انجام می‌شود.

علاوه بر شیفت روز و شیفت شب، شیفت مختلط، کار متناوب و شیفت نوبتی نیز در قانون کار تعریف شده‌اند. شیفت مختلط به معنای شغلی است که بخشی از آن در روز و بخشی در شب انجام می‌شود. در قراردادهای کار مختلط، پرداخت حقوق مربوط به بخشی از کار که در شب انجام شده است طبق قانون شب کاری (ماده ۵۸ قانون کار که در ادامه بررسی خواهیم کرد) خواهد بود.

شیفت متناوب به نوعی از فعالیت کاری گفته می‌شود که در ساعات متوالی انجام نمی‌شود. در این قرارداد، ساعت کاری فرد به عهده خودش بوده و حضور در کارگاه الزامی نیست. در قرارداد کار متناوب، ساعت کار، فواصل تناوب و اضافه‌کاری از شروع تا پایان نباید بیشتر از ۱۵ ساعت در شبانه‌روز شود.

کار نوبتی طبق قانون کار به شیوه کاری اطلاق می‌شود که در طول ماه گردش دارد. یعنی بخشی از شیفت‌های آن صبح و عصر و برخی دیگر از شیفت‌ها در شب انجام می‌شوند. در این شیوه کاری ممکن است کل ساعات کار از ۸ ساعت در روز و ۴۴ ساعت در هفته بیشتر شود؛ با اینحال طبق ماده ۵۷ قانون کار، کل ساعات کاری در طی چهار هفته متوالی در ماه نباید از ۱۷۶ ساعت بیشتر شود.

پرداخت حقوق و مزایای کار نوبتی چگونه است؟

طبق ماده ۵۶ قانون کار ایران، افرادی که به‌صورت نوبتی کار می‌کنند به‌ازای نوبت‌های کاری خود در ساعات متفاوت شبانه‌روز، علاوه بر حقوق خود درصدی هم به‌عنوان فوق‌العاده نوبت کاری دریافت می‌کنند. نحوه محاسبه پرداخت فوق‌العاده حقوق برای افراد با قرارداد کار نوبتی به‌صورت زیر است:

· افرادی که در نوبت کاری صبح و عصر کار می‌کنند: ۱۰ درصد فوق العاده نوبت کاری

· افرادی که در نوبت کاری صبح و عصر و شب کار می‌کنند: ۱۵ درصد فوق العاده نوبت کاری

· افرادی که در نوبت کاری صبح و شب یا عصر و شب کار می‌کنند: ۵/۲۲ درصد فوق العاده نوبت کاری

پرداخت حقوق و مزایای شیفت شب یا شب کاری چگونه است؟

به افرادی که شب‌کاری می‌کنند، درصدی علاوه بر دستمزدی که به افراد با قرارداد شیفت روز کار می‌کنند، تعلق می گیرد. طبق ماده ۵۸ قانون کار، پرداخت فوق‌العاده حقوق به افرادی که در شیفت شب کار می‌کنند برای هر ساعت کار ۳۵ درصد مازاد بر مزد ساعت کار عادی است. همچنین اگر بخشی از کار در شب انجام شود، حقوق ساعات کار شبانه به‌صورت ۳۵ درصد مازاد پرداخت می‌شود.

یکی از نکات مهم در بحث شب‌کاری، مرخصی است. طبق قانون کار، همه کارگران باید یک روز در هفته را (معمولاً جمعه‌ها) مرخصی باشند. در صورتی که کارگر بنا به شرایط کارگاه، جمعه کاری هم داشته باشد، ۴۰ درصد اضافه کار بیشتر از حقوق تعیین‌شده به او پرداخت خواهد شد. این ۴۰ درصد اضافه دستمزد علاوه بر ۳۵ درصد پرداخت مازاد برای شیفت شب است. در واقع اگر کارگر مجبور به کار در شیفت شب در روزهای جمعه باشد، ۴۰ درصد مازاد برای کار در روز جمعه و ۳۵ درصد مازاد برای شیفت شب به او پرداخت خواهد شد.

اصلی‌ترین مزایای شب کاری چیست؟

قرارداد استخدام شیفت شب دارای مزایای مختلفی است که باعث شده به شیوه مطلوبی برای کار کردن خیلی از افراد تبدیل شود برخی از مهم‌ترین مزایای شب‌کاری عبارتند از:

وقت آزاد بیشتر

در شب کاری، فرد می‌تواند ساعت استراحت بیشتری داشته و زمان بیشتری را در طول هفته آزادانه به فعالیت‌های موردعلاقه خود بگذراند.

صرفه‌جویی در زمان

یکی از اصلی‌ترین چالش‌های زندگی شهری، ترافیک است. با شب‌کاری این امکان وجود دارد که فرد زمان کمتری را در ترافیک سپری کرده و در وقت خود صرفه‌جویی کند.

درآمد بیشتر

یکی دیگر از مزایای مهم شب‌کاری، درآمد بیشتر است. همانطور که گفتیم افرادی که شب‌کاری می‌کنند ۳۵ درصد مازاد بر حقوق سایرین دریافت می‌کنند.

انعطاف بیشتر در مراقبت از فرزندان

برای افرادی که فرزند کوچک دارند، شب‌کاری گزینه مناسبی است. چرا که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که در طول روز به امور مربوط به فرزندان خود رسیدگی کنند.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی پاسخ سوال: «منظور از شیفت شب یا شب کاری چیست؟» با نگاهی بر قانون کار ایران پرداختیم. شیفت شب طبق قانون، شیوه‌ای از کار کردن است که در آن فرد بین ساعات ۲۲ شب تا ۶ بامداد کار می‌کند. پرداخت حقوق و دستمزد در قانون شب‌کاری، به‌صورت ۳۵ درصد مازاد انجام می‌شود. علاوه بر شب‌کاری، قراردادهای کار نوبتی، مختلط و متناوب نیز در قانون کار تعریف شده‌اند. هرکدام از این قراردادها، قوانین پرداخت حقوق و مزایای خاص خود را دارند. شب کاری به‌دلیل انعطاف در برنامه‌ریزی، صرفه‌جویی در زمان و هزینه و درآمد بیشتر، مطلوب بسیاری از افراد است.