حواشی بی‌پایان طرح صیانت ‌

از همان ابتدای مطرح شدن طرح در مجلس، حواشی زیادی برای تصویب آن وجود داشت. روز گذشته اما در کنار حواشی بیشمار با رای مثبت ۱۸نفر و یک رای منفی، اعضای کمیسیون در نتیجه کلیات طرح به تصویب رسید تا در جلسات بعدی جزئیات این طرح بررسی شود و مورد تصویب قرار گیرد.

حواشی تصویب این طرح اما همچنان ادامه دارد، مثلا تعدادی از نمایندگان درباره بررسی این طرح بدون قرار قبلی و در زمانی که نمایندگان مجلس مشغول تصویب کلیات بودجه سال ۱۴۰۱ هستند، گله کردند.

روز گذشته سوم اسفندماه بعد از گذشت مدت زمانی طولانی و فراز و فرودهای بی‌شمار، کلیات طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی به تصویب رسید.

کلیات طرح با ۱۸رای مثبت و یک رای منفی در کمیسیون مشترک طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

لطف‌ا... سیاهکلی، سخنگوی کمیسیون مشترک بررسی طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی درباره تصویب این طرح گفت: «این طرح پس از ۴۵ جلسه کارشناسی با حضور گروه‌های مختلف حقیقی و حقوقی از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی از جمله وزارت ارتباطات، مرکز پژوهش‌های مجلس و مرکز ملی فضای مجازی، آماده شد.» آن‌طور که سیاهکلی توضیح داد، طرح تصویب شده، ماحصل جلسات برگزاری و نسخه ویراش شده است. درست است که کلیات طرح به تصویب رسیده اما بررسی جزئیات، ماده و تبصره‌های طرح در جلسات آینده کمیسیون مورد بررسی قرار می‌گیرد. هنوز زمان دقیقی برای جلسات بررسی جزئیات تعیین نشده است، چراکه اعضای مجلس شورای اسلامی این روزها مشغول بررسی و تصویب بودجه سال۱۴۰۱ هستند. شاید به همین دلیل است که غلامرضا قزلچه، عضو کمیسیون مشترک طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی عنوان کرد به دلیل بررسی بودجه، همه طرح‌ها و لوایح مجلس شورای اسلامی باید متوقف شود و بررسی طرح حمایت از حقوق کاربران هم به بعد از تصویب لایحه بودجه موکول می‌شود. رضا تقی‌پور، رئیس کمیسیون مشترک طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی اما عنوان کرد: «در کجای آیین‌نامه گفته شده جلسات کمیسیون‌ها در زمان بررسی بودجه تعطیل شود؟» او با این سخن مخالفت خود از به تعویق افتادن جلسات بررسی جزئیات طرح را عنوان و تشکیل جلسات تصویب جزئیات را در نزدیک‌ترین زمان ممکن اعلام کرد.

حواشی ادامه دارد

از همان زمانی که طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شد، حواشی زیادی وجود داشت. شاید به همین دلیل است که در جلسه دیروز کمیسیون مشترک طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی مجلس شورای اسلامی هم حواشی ریز و درشت زیادی وجود داشت.

در جلسه دیروز، جلال رشیدی کوچی از بررسی این طرح در زمان بررسی بودجه انتقاد کرد و گفت: «این‌که یکباره اعلام می‌شود در خلال بررسی بودجه۱۴۰۱ جلسه‌ای برای بررسی این طرح برگزار شود، نگرانی مردم را به وجود می‌آورد.

کسی مخالف ساماندهی فضای مجازی نیست اما آیا این طرح در راستای ساماندهی فضای مجازی است؟ از نظر مردم این‌گونه نیست و من در کنار مردم هستم.»

هرچند به نظر تقی‌پور این روند به یکباره نبوده است و از دو روز قبل و با موافقت حدود ۱۴عضو این کمیسیون تعیین شده بود.

تقی‌پور همچنین با اشاره به کاهش سرعت یکی از اپلیکیشن‌های فضای مجازی و ارتباط آن با تصویب طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی توضیح داد: «کندی سرعت اینستاگرام هیچ ارتباطی به این طرح ندارد.

کسانی که این ادعا را مطرح می‌کنند، حرفشان بیشتر شبیه شوخی و مزاح است، چرا که هنوز این طرح در مرحله بررسی در کمیسیون مشترک است و چگونه قبل از تصویب، امکان اجرایی شدن آن وجود دارد؟» این اما تنها حواشی جلسه تصویب کلیات طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی نبوده است. آن‌طور که محمدصالح مفتاح، کارشناس فضای مجازی به ما گفت، ابهامات زیادی در طرح تصویب شده وجود دارد. اولین نکته این است که نسخه تصویب‌شده نه نسخه ۲۶تیرماه امسال بلکه نسخه‌ای است که تقی‌پور پیشنهاد داده است.

به‌جز این اما اعضای کمیسیون قبل از تصویب کلیات طرح دسترسی به متن تصویبی نداشتند. به نظر این کارشناس، این خلاف قانون است و قبل از تصویب نهایی طرح نمایندگان مجلس باید به متن دسترسی داشته باشند تا جزئیات متن را بررسی کنند.

از تولد تا تصویب

تا سوم اسفند و تصویب کلیات طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی اتفاقات ریز و درشت زیادی برای این طرح افتاده است.

اولین‌بار این طرح با نام طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی و در آبان سال۹۷ ارائه شد. بعد اما به دلیل ابهامات و مشکلاتی که داشت، طرح به کارشناسان حوزه فضای مجازی سپرده شد تا ابهامات را برطرف کنند.

کمی بعد طرح کامل‌تر و با عنوان طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی ارائه شد و سال گذشته با نام طرح حمایت از حقوق کاربران مجازی و خدمات پایه کاربری در صحن علنی مجلس به رای گذاشته شد.

پس از آن اما مقرر شد این طرح به واسطه اصل ۸۵ قانون اساسی در کمیسیون تخصصی بررسی شد. پس از آن، طرح به مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی سپرده شد تا کارشناسان حوزه اشکالات آن را رفع کنند.

پس از این، نام طرح تغییر و به طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی تغییر یافت. همان زمان هم تدوین‌کنندگان اصلی طرح عنوان کردند این طرح پیشنهادی آن طرحی نیست که آنها پیشنهاد داده‌اند و هیچ سنخیتی با طرح آنها ندارد. دیروز اما کلیات طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی در حالی به تصویب رسید که بار دیگر عنوان شد طرح به تصویب رسیده آن طرحی نیست که پیش از این در نسخه چهارم مورد بررسی قرار گرفته و طرحی دیگر است.

نکات مبهم طرح

درست است که کلیات طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی به تصویب رسیده است اما بررسی جزئیات آن هنوز ادامه دارد و سخنی هم از زمان بررسی آنها به میان نیامده است. مفتاح در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح داد مشکلاتی که در نسخه‌های پیشین طرح‌ها وجود داشته همچنان در این طرح به چشم می‌خورد. شاید مهم‌ترین مشکل این است که قوانین روشنی برای اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای اینترنتی در این طرح وضع نشده است.

او تاکید کرد قوانین روشنی برای عرضه فعالیت‌های استارت‌آپی در این طرح وجود ندارد و مهم‌تر این که دستورالعمل‌ها برای توسعه و حمایت از فعالیت‌های استارت‌آپی در این طرح دیده نمی‌شود. به نظر مفتاح اما مهم‌ترین ابهامی که در این طرح وجود دارد، تعیین تکلیف نشدن وظایف شورای‌عالی فضای مجازی است. در طرحی که کلیات آن به تصویب رسیده درباره وظایف شورای‌عالی فضای مجازی صحبتی به میان نیامده است. شورایی که رهبری درباره شرح وظایف آن و نیز رسیدگی به امور فضای مجازی تاکید کرده بودند.

لیلا شوقی  - جامعه / روزنامه جام جم