هشدار صنعتی‌ها به دولتی ها؛ زمستان سرد پیش روی تولیدبه دلیل قطعی برق و گاز

در هفته‌های گذشته شرکت ملی فرآورده‌های نفتی، دستور به ذخیره‌سازی فوری سوخت‌های جایگزین داد. اینیعنی بحران! اینیعنییک زنگ هشدار برای قطع گازو در ادامه قطع برق! انگار باز هم قرار است تراژدی تلخ قطع برق و گاز در سال گذشته تکرار شودکه اگر تکرار شود این بار صنایعآسیب دیده کاملا زمین گیر خواهند شد.

سوز سرما و صدای زوزه باد زمین‌های اطراف کارخانه‌ی سیمان تربت جام، بیش از هر چیزی مرا به فکر فرو می‌برد. انگار زَمهریر سختی در راه است. سیمانی‌ها خوب می‌دانند زمستان از پاییز آغاز شده است و هول زمستان دارند ... توقف صنایع بزرگ با قطع گاز و برق مدیرعامل کارخانه سیمان تربت جام می‌گوید: به سبب برودت هوا، از اواخر آبان ماه، گاز سیمانی‌ها قطع شدهاست و می‌گویند این توقف سه ماهه ادامه خواهد داشت که اگر اینگونه پیش برویم، صنعت سیمان نابود می‌شود. ارباب افضلی می‌افزاید: با همه نهاد‌های مربوطه مکاتبه کردیم؛ کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید را در خود کارخانه برگزار کردیم، اما متاسفانه هیچ اقدامی در دولت برای صنعت صورت نگرفته است و هیچ کس صدایمان را نمی‌شنود. او می‌گوید: با این وضع چیزی جز ورشکستگی نصیب صنعت ما نمی‌شود. دولت هر روز، با وضع قوانین متعدد، فشار بیشتری به صنعت وارد می‌کند. فولاد خراسان پس از فولاد مبارکه و فولاد اصفهان، سومین کارخانه مهم در صنعت فولاد ایران است. اما دیگر انگیز‌ه ای وجود ندارد. اینجا هم، همه دلهره فرارسیدن زمستان و بحران قطعی برق و گاز در آینده را دارند. معاون بهره برداری کارخانه فولاد خراسان می‌گوید: در سه ماه ابتدای سال۱۴۰۰ رکورد تولید را شکستیم و بیش از برنامه تولید کردیم، اما متاسفانه از اول تابستان با مشکلات قطعی برق سنگین روبرو شدیم و تقریبا می‌توان گفت: سه ماهه دوم سراسر با عدم تولید به دلیل بحران قطعی برق و در ادامه قطعی گاز روبرو بودیم. فضیلتی می‌افزاید: این بار اگر گاز و برق قطع شود عملاً زنجیره تولید را از دست خواهیم داد و متوقف خواهیم شد و این وضع قطعاً برای ما غیرقابل جبران است. ورشکستگی صنایع با افزایش قیمت انرژی و قطعی مکرر برق و گاز اخبار خبرگزاری‌های مختلف را مرور می‌کنم؛ اقتصاد آنلاین، ایسنا، ایکنا و حتی خراسان که همه تیتر اول خبرهایشان را به افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت گازبها در واحد‌های صنعتی و همچنین بحران انرژی اختصاص داده اند. این یعنی صنعت کشور فلج خواهد شد و با گرانی گاز و گرانی‌های مکرر برق و قطعی برق و گاز چرخ صنعت دیگر توان چرخیدن نخواهد داشت. البته اگر گازی و برقی برسد. این بار با صنایع پایین دستی تماس می‌گیرم؛ مدیرعامل کارخانه توس چینی می‌گوید: قطعی‌های مکرر برق و گاز و بالا رفتن قیمت گاز و برقیعنی بالا رفتن قیمت تمام شده؛ وقتی با یک شرکت قرارداد می‌بندیم دیگر نمی‌توانیم تا آخر سال قیمت‌ها را تغییر بدهیم. نمی‌شود که تمامی فشار‌ها به بخش صنعت و تولید وارد شود. خیلی ساده می‌توان فهمید که کم کم بوی ورشکستگی این صنایع هم به مشام می‌رسد. مدیرعامل کاشی فیروزه می‌گوید: بدون خبر قبلی از ابتدای اسفند تا اول فروردین پارسال قیمت‌گاز دو برابر شد و مکرر با قطعی برق و گاز مواجهیم و دوباره از اول فروردین و اردیبهشت امسال این دو برابر به سه برابر تبدیل شد و این تغییرات باعث شد هزینه مصرف ما که ۱۲۰میلیون تومان بود به ۴۰۰میلیون تومان افزایش پیدا کند. همه هزینه‌ها در همه حوزه‌ها اعم از انرژی، مالیات، بیمه و ... به صورت سرسام آور در حال افزایش است.

از سایر استان‌های دیگر هم صدای این نگرانی به گوش می‌رسد. کارخانه دار یزدی می‌گوید: گاز در زمستان کم است و می‌گویند به دست ما نمی‌رسد؛ مکرر با افزایش قیمت‌های برق و گاز و همچنین قطعی مکرر مواجهیم. این یعنی یک معضل مالی برای شرکت و اگر این طور پیش رود، واقعاً کارخانجات ورشکسته خواهند شد. کارخانه دار شیرازی نیز در این خصوص می‌گوید: قطع گاز و برق موجب می‌شود فرآیند تولید متوقف شود ونتوانیم به تعهداتمان به مشتریان وفادار باشیم و در پی این اتفاق، نیرو‌ها هم تعدیل می‌شوند، چرا که درآمد کفاف حقوق آنان را نمی‌دهد. حذف ایران از میان غول‌های نفت و گاز جهان و کاهش محسوس در سرمایه گذاری در حوزه انرژی و برق متاسفانه با وجود آنکه کشور ما سومین ذخایر نفت و دومین ذخایر گاز جهان را دارد، به سبب تحریم‌ها، زیرساخت‌های فرسوده، ناتوانی در صادرات، عدم تمایل سرمایه گذاری بخش خصوصی و ناکارآمدی داخلی، از میان شرکت‌های مطرح جهان حذف شده است. نبود مدیریتیکپارچه در صنعت، عدم بهادادن به بخش خصوصی و سوء استفاده دولتی‌ها از بخش خصوصی، معضل فضای کسب و کار در ایران است. دکترمجتبی صمیمی کارشناس اقتصادی نیز در پاسخ به این سوال که چرا به این وضعیت دچار شده ایم سکوت قابل تاملی می‌کند و می‌گوید: یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که ما در حوزه‌ی صنعت با آن رو به رو هستیم، نبود مدیریت یکپارچه، نبود نگاه سیستماتیک و مدیریت سلیقه‌ای و جزیره‌ای درکشور است. این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: هر سال برنامه می‌ریزیم که صنعتمان رشد کند. این رشد و ترقی قطعا افزایش مصرف در حوزه انرژی را در بر خواهد داشت. اما در حال حاضرحجم سرمایه گذاری در حوزه‌ی گاز و برق به حداقل خودش رسیده است. ما نه تنها متناسب با افزایش و متناسب با چشم انداز در حوزه سرمایه گذاری در صنعت گاز و برق رشد نداشته ایم، بلکه کاهشی عمل شده است. دکتر صمیمی می‌گوید: برخورد درستی با سرمایه، سرمایه دار و سرمایه گذار نمی‌شود. با این رفتاری که با صنعت و حوزه سرمایه گذاری در حال حاضر انجام می‌شود، نه تنها نمی‌توانیم جذب سرمایه جهت توسعه در کشور داشته باشیم، بلکه باعث خروج سرمایه از کشور می‌شویم. در نیروگاه‌های مشهد هم حرف از جایگزینی سوخت دوم یا همان سوخت مشابه (مازوت) است. جایگزینی که نه فقط محیط زیست را آلوده بلکه به قیمت خاموشی‌ها تمام خواهد شد. قطعاً اگر سوخت به نیروگاه‌ها نرسد، نیروگاه‌ها متوقف خواهند شد. صمیمی افزود: این زیبنده نیست که ما در جایگاه دوم ذخایر گازی دنیا باشیم، ولی در زمستان با قطعی گاز روبرو باشیم و در تابستان با قطعی برق صنایع ما دچار مشکل شوند. وی در ادامه به مشکلات بخش خصوصی در صنعت نیروگاهی پرداخت و افزود: به چه دلیل وزارت نیرو با برخورد‌های سلیقه‌ای با بخش خصوصی در حوزه صنعت برق باعث به خطرانداختن سرمایه‌گذاری در این بخش می‌گردد. چرا باید مطالبات بخش خصوصی به مدت زیاد توسط وزارت نیرو پرداخت نگردد و به نوعی به جای اینکه بخش خصوصی از دولت برای توسعه صنعت کمک بگیرد، وزارت نیرو کسری بودجه خود را از بخش خصوصی تامین کند و با عدم پرداخت مطالبات نیروگاهها، علیرغم مصوبه هیئت وزیران و تایید ارگان‌های مختلف و پیگیری‌های متعدد قضایی، همچنان بهبرخورد سلیقه‌ای خود با بخش خصوصی در حوزه نیروگاه‌ها ادامه می‌دهد؟ چرا باید تاوان ناهماهنگی‌های درون دولت، سازمان برنامه، بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و ... را سرمایه گذاران بخش خصوصی در حوزه نیروگاه‌ها بدهند؟! چرا سازمان برنامه، بانک‌مرکزی، هیئت دولت، صندوق توسعه ملی و سایر ارکان فکری به حال تسهیلات ارزی داده شده به بخش خصوصی و نحوه بازپرداخت آن نمی‌کنند؟! چرا وزارت نیروبدهی خود بابت خرید برق از بخش خصوصی را سالهاست که نمی‌دهد؟ چرا باید همه هزینه‌های سوء مدیریتی دولت‌ها را بخش خصوصی بدهد؟! درعمل و حیطه تصمیم‌گیری به نحوی امور پیش می‌رود که در کشور بخش خصوصی توان کار نداشته باشد. دولت با انحصار صادرات برق، دست بخش خصوصی را بسته است. صمدی عضو سندیکای انرژی می‌گوید: در حال حاضر ۹۰درصد برق تولیدی کشور وابسته به گاز طبیعی است و در دنیا این وابستگی به ۷۰درصد می‌رسد. رئیس سندیکای برق در حاشیه نمایشگاه می‌گوید: اگر اجازه‌ی صادرات برق به بخش خصوصی داده شود، دیگر با خاموشی‌ها و کمبود گاز روبرو نخواهیم شد و می‌تواند تنها روزنه‌ی امید باشد. سرمایه گذاران در حوزه نیروگاه‌ها پشیمانند و این به دلیل رفتار نامناسب دولت در این حوزه با بخش خصوصی است؟! و، اما ابراهیم خوشگفتار نایب رییس هیات مدیره سندیکای تولید کنندگان برق نیز به مشکلی دیگر اشاره می‌کند و می‌گوید:بخش خصوصی بر اساس قانون برنامه پنجم از صندوق توسعه ملی وام گرفته است و در بخش تولید برق سرمایه گذاری کرده است. در آن زمان قیمت ارز۳۴۰۰ تومان بوده و الان صندوق توسعه ملی معتقد است که باید برگشت این وام با دلار نرخ روز و حدود۳۴ هزار تومان انجام شود و در حال حاضر دولت، برق را با قیمتدلار ۴۲۰۰ تومان خریداری می‌کند که این باعث شده است تمام افرادی که در این حوزه سرمایه‌گذاری کردند، پشیمان شوند. چون قادر به پرداخت اقساط وام دریافتی نیستند. در کجای دنیا این رفتار را با سرمایه گذاران بخش خصوصی ما شاهد هستیم؟! چرا دومین تولید کننده دنیا، مجبوراست گاز وارد کند؟! و قطعی برق مکرر داشته باشد؟ خوشگفتار می‌گوید:در برنامه ششم هیچگونه سرمایه گذاری در بخش نیروگاهی کشور انجام نشده است و هرچه تا به الان محقق شده مربوط به برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم بوده است؛ و ادامه می‌دهد: برنامه ششم به تکالیفی که به وضع راندمان نیروگاه‌ها و کاهش مصرف انرژی در کشور اشاره دارد. این کاهش مصرف انرژی بسیار موضوع مهمی است و مصرف گازبه همین منوال پیش برود، مجبوریم سال آینده گاز وارد کنیم. سرمایه گذاری ضعیف در حوزه گاز و برق، اما چرا گاز نیست؟! چرا تمایلی به سرمایه گذاری در صنعت انرژی و نیروگاهی وجود ندارد؟ این را شاید دولتی‌ها نگویند، ولی بخش خصوصی بی پروا از آن پرده برمی‌دارد. صالحی رئیس فدراسیون صادرات انرژی می‌گوید: در بحث سرمایه‌گذاری در این حوزه موفق نبودیم. مخصوصاً در سال‌های اخیر باعث شد میزان گاز پیش‌بینی شده کم شود و گازی نداشته باشیم و با شرایطی که دولت برای بخش خصوصی ایجاد کرده است، عملاٌ سرمایه گذاری انجام نمی‌شود. او عدم سرمایه گذاری در صنعت گاز و برق، ناکارآمدی داخلی، ناتوانی در صادرات و زیرساخت‌های فرسوده را عامل کمبود گاز در کشور می‌داند. پس از صحبت با بخش خصوصی این نکته روشن می‌شود که: اگر چه سرانه مصارف خانگی در کشور ما شش برابر میانگین جهان است، اما علت مشکلات به وجود آمده را باید در جایی دیگر جستجو کرد. ظرفیت تولید و توانمندی مهندسی در حوزه‌ی گاز و برق وجود دارد، اما هیچگاه بخش خصوصی محلی برای جولان نداشته است و با رفتار‌های هدفمند، سعی در انحصار این حوزه در دولت بوده است. نقوی مدیر بورس انرژی کشور می‌گوید: در صدد هستیم برای صنعت گاز، بازار گاز طبیعی راه اندازی کنیم. مطالعاتش صورت گرفته است و اگر راه اندازی شود، در مرحله بعد بازار آتی و بازار سَلف را راه اندازی خواهیم کرد. وی می‌گوید: با توجه به اینکه نهاد متولی انرژی، وزارت نفت است و شرکت ملی گاز عرضه کننده انحصاری آن، باید این بازار با کمک آن‌ها راه اندازی شود. آسیب پذیری بخش خصوصی از قطع گاز و برق در بخش صنایع مصرف بی رویه گاز در بخش خانگی و تجاری، سالانه به ارزش حدود ۲۰ میلیارد دلار به کشور زیان می‌رساند. گازی که می‌تواند در صنایعی همچون نیروگاه ها، پتروشیمی، فولاد و سیمان ارزش افزوده ایجاد کند. اقتصاد بخش خصوصی در حوزه صنعت هر روز دچار آسیب پذیری بیشتریمی شود. حدود ۷۰ درصد گاز تولیدی کشور به عنوان سومین تولیدکننده گاز جهان در فصل سرد سال، صرف موتورخانه ها، بخاری‌ها و پخت و پز می‌شود. بر اساس گفته مدیر مرکز کنترل دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، مصرف گاز در بخش خانگی طی روز‌های اخیر در حدود ۵۲۰ میلیون متر مکعبی بوده است. اگر بخواهیم به نسبت تولید این عدد را مقایسه کنیمحدود ۶۷ درصد تولید ما در بخش خانگی و تجاری مصرف شده است. روزانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب گاز در بخش خانگی و تجاری صرف گرم کردن محیط و پختن غذا می‌شود. این گاز به قیمت قطع سوخت و خوراک بسیاری از بخش‌های مولد اقتصاد کشور تامین می‌شود؛ که در این بین اقتصاد بخش خصوصی و صنعتی بیش از بخش‌های دیگر آسیب می‌بیند و هر روز دچار خسارت بیشتری می‌شود. خسارت ۲۰ میلیارد دلاری با قطع گاز صنایع مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز می‌گوید: صنعت نیروگاه و سیمان روی سوخت دوم قرار داردو صنعت فولاد تا جایی که امکان داشته است، محدودیت‌های لازم اعمال شده است و در نهایت محدودیت‌هایی در بخش پتروشیمی‌ها هم ایجاد شده است.

 

 

اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. بر اساس برآورد‌های انجام شده، قطع گاز صنایع با هدف تامین گاز بخش خانگی و تجاری سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار به دومین دارنده ذخایر گازی در جهان خسارت وارد می‌کند. کاهش صادرات محصولات پتروشیمی صنعت پتروشیمی یکی از ارز آورترین صنایع کشور از جمله صنایعی است که پاسوز مصرف افسارگسیخته گاز در بخش خانگی و تجاری در فصل سرد سال شده است. آن گونه که احمد مهدوی ابهری رییس انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی می‌گوید تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی به همین دلیل با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و این یعنی درآمد کشور از محل صادرات محصولات پتروشیمی کاهش پیدا کرده است. عدم اختصاص گاز به پتروشیمی‌ها در حالی کم شده است که بازار پتروشیمی یکی از پررونق‌ترین ماه‌های خود را طی می‌کند. حمید حسینی رییس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز، پتروشیمی می‌گوید: قیمت‌های محصولات پتروشیمی در بازار‌های جهانی به شدت افزایش پیدا کرده است. قیمت متانول، اوره و انواع پلیمر‌ها افزایش پیدا کرده است. درشرایطی که می‌توانستیم بیشترین سود صنعت پتروشیمی را داشته باشیم، به دلیل نبود گاز نمی‌توانیم جوابگوی تقاضای بازار باشیم. مصرف بی رویه گاز و قطعی‌های مکرر برق و گاز عامل آسیب به اقتصاد کشور است. مصرف بالای گاز در بخش خانگی و تجاری دست ایرانرا برای توسعه صادرات گاز به کشور‌های منطقه بسته است. این مسئله جایگاه کشور را به عنوان سومین تولیدکننده گاز در جهان به پانزدهمین صادر کننده تنزل داده است. مشاور مدیرعامل شرکت ملی گاز در این خصوص می‌گوید: سهم کشور روسیه از تجارت جهانی گاز، نوزده و یک دهم درصد تجارت دنیااست، در حالی که ما سهم یک درصدی را از این موضوع داریم. در صنعت نیروگاهی نیز تامین۵۰ درصد سوخت نیروگاه‌ها با گازوییل و مازوتمی باشد که علاوه بر افزایش آلودگی هوا، هزینه ۶ میلیارد دلاری روی دست دولت گذاشته است. تامین۲۵ درصدی سوخت صنایع سیمان با نفت کوره باعث خسارت ۷۰۰ میلیون دلاری به این صنعت شده است و توقف ۳۳ درصدی خطوط تولید صنایع فولاد شش میلیارد دلاری، درآمد این صنعت را کاهش داده است. نفت و گاز در سکوت سرمایه گذاری‌ها و در انحصار دولتی‌ها از قضا همان روز در مجلس، صحبت از انرژی است و کمبودهایش. از قطع برق می‌گویند و مشکلات حوزه گاز و عدم سرمایه گذاری در حوزه نیروگاهی شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی می‌گوید: قوانین ما کامل است و نیاز به قانون جدیدی نداریم. چرا که قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی تکلیف همه‌ی دستگاه‌ها را روشن کرده است. وی در پاسخ به این سوال که پس مشکل را در کجا پیگیری کنیم؟ می‌گوید مشکل در حوزه اجرا است و بر عهده دولت می‌باشد... باید دولت مشکلات سرمایه گذاری در صنعت و در حوزه انرژی را حل کند. انتهای مسیر اینجاست، جایی که می‌تواند نقش موثری در باز شدن این گره کور داشته باشد. پس از پیگیری و نامه نگاری‌های مکرر، نه وزارت نفتی‌ها پاسخ می‌دهند و نه شرکت گازی هاو وزارت نیرو و... انگار پیش بینی‌ها از زمستانی سرد برای صنعت حکایت دارد.