فشار چشم را دست‌کم نگیر

به‌علاوه مبتلایان به گلوکوم یا آب‌ سیاه هم در خطر افزایش فشار چشم هستند. به بیان دیگر افرادی که مبتلا به دیابت و فشار خون بالا هستند در خطر ابتلا به انسداد عروق شبکیه و نیز ابتلا به ‌نوعی گلوکوم (نئوواسکولار) و افزایش فشار چشم هستند.

با این تفاسیر، آگاهی از علائم افزایش فشار چشم و پیشگیری از بروز آن به‌ویژه در افرادی که ریسک خطر بالاتری دارند، می‌تواند در پیشگیری از عوارض خطرناک این عارضه بسیار موثر باشد.

اهمیت موضوع سبب شد با دکتر لیلا قوجازاده، جراح چشم و فوق‌تخصص گلوکوم درباره فشار چشم و راه‌های پیشگیری و درمان آن بیشتر گفت‌وگو کنیم.

فشار چشم چگونه به‌وجود می‌آید؟

افزایش فشار چشم علل متفاوتی دارد. در بعضی از افراد جنبه ژنتیکی دارد و گلوکوم می‌تواند حالت مادرزادی داشته باشد یا در مراحل بعدی زندگی به‌صورت ژنتیکی در بعضی خانواده‌ها بروز یابد ولی علل مختلف اکتسابی هم برای بروز گلوکوم مطرح است از آن‌جمله تروما و سابقه اعمال جراحی چشم یا بیماری‌هایی مثل دیابت کنترل‌ نشده را می‌توان نام برد.

آیا ارتباط همیشگی بین وجود آب سیاه و افزایش فشار چشم، در پی آب مرواریدی که به‌موقع عمل نشود وجود دارد؟

معمولا تصور اشتباهی وجود دارد که گلوکوم فقط به‌دنبال آب مرواریدی که به‌موقع عمل نشود ایجاد می‌شود. ولی این علت یکی از علل بروز گلوکوم در چشم است و در بسیاری از بیماران بروز گلوکوم ارتباطی به وجود داشتن یا نداشتن آب مروارید ندارد.

نشانه‌های افزایش فشار چشم چه هستند؟

علائم افزایش فشار چشم در افراد مختلف با توجه به نوع گلوکوم و مراحل بیماری متفاوت است. در بعضی بیماران با گلوکوم زاویه بسته، بیماران با علائم حاد درد، تهوع، استفراغ و افت دید به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند. ولی در اغلب موارد، بیماران در مراحل اولیه متوجه بیماری خود نیستند و در صورت مراجعه‌ نکردن به چشم‌پزشک بیماری تشخیص داده نمی‌شود. فقط در مراحل پیشرفته بیماری است که فرد به تدریج دچار نقص میدان بینایی و در مراحل پیشرفته به افت شدید بینایی مبتلا می‌شود.

چرا گفته می‌شود دیابت و فشار خون بالا و نیز چاقی به بروز فشار چشم بالا کمک می‌کند؟

در افراد مبتلا به دیابت، تحت تاثیر آسیب عروق خون‌رسان به شبکیه چشم، رگ‌های غیرطبیعی در چشم ایجاد می‌شود که مانع خروج مایع زلالیه از چشم و افزایش فشار آن می‌شود. افرادی که مبتلا به فشار خون بالا هستند نیز در خطر ابتلا به انسداد عروق شبکیه و نیز ابتلا به نوعی گلوکوم (نئوواسکولار) و افزایش فشار چشم هستند. پس در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون، خطر ابتلا به گلوکوم نئوواسکولار می‌تواند بیشتر باشد. حتی در افراد چاق هم چون ریسک بالا بودن چربی و قند خون بیشتر است، خطر ابتلا به گلوکوم وجود دارد.

آیا سردرد همراه با تهوع و قرمزی چشم به افزایش فشار چشم مربوط است؟

علائم افزایش فشار چشم در افراد مختلف با توجه به نوع گلوکوم و مراحل بیماری متفاوت است. در بعضی از بیماران، گلوکوم با علائم حاد درد، تهوع، استفراغ و افت دید همراه است.

آیا استرس در بروز فشار چشم می‌تواند موثر باشد؟

هیچ مدرک علمی وجود ندارد که استرس به‌طور مستقیم بر بروز فشار چشم موثر باشد اما از آنجا که استرس به‌نوبه خود روی تمام اعضای بدن ما می‌تواند تاثیر منفی باشد بر فرد مبتلا به گلوکوم که اعصاب بینایی‌اش نیز آسیب دیده، می‌تواند اثر بگذارد. بر این اساس، داشتن رژیم غذایی سالم، خواب کافی و زندگی آرام و کم‌استرس می‌تواند به حفظ سلامت اعصاب چشم ما کمک کند.

آیا سردرد همراه با تهوع و قرمزی چشم به افزایش فشار چشم مربوط است؟

فقط نوع خاصی از گلوکوم ممکن است با تهوع، سردرد و قرمزی چشم همراهی داشته باشد. در واقع حمله حاد گلوکوم و افزایش ناگهانی فشار چشم می‌تواند با این علائم همراه باشد ولی در گلوکوم، زاویه باز و بسته افزایش فشار چشم تدریجی است و آسیب عصب چشم لزوما با این علائم همراه نیست.

نوع تغذیه می‌تواند در افزایش یا کاهش فشار چشم موثر باشد؟

داشتن تغذیه سالم برای بیماران مبتلا به گلوکوم مهم است. رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان به ترمیم اعصاب چشم کمک می‌کند و مواد حاوی امگا-۳ نیز برای این بیماران مفید است. همچنین مواد غذایی که حاوی ویتامین۳‌B باشد مثل مرغ، بوقلمون و قارچ برای اینها مفید است. افرادی که سابقه ژنتیکی قوی برای ابتلا به گلوکوم دارند بهتر است از مواد حاوی کافئین کمتر استفاده کنند. همچنین مصرف ناگهانی حجم زیاد آب می‌تواند باعث افزایش فشار چشم شود اما مصرف تدریجی آب هیچ اثر سوئی بر فشار چشم ندارد.

درمان خانگی موثری برای کاهش فشار چشم وجود دارد؟

برای درمان خانگی گلوکوم غیر از قطره‌هایی که پزشک تجویز می‌کند درمان خاصی وجود ندارد.

پس درمان گلوکوم عمدتا دارویی یا از طریق جراحی است؟

پزشک بسته به نوع و مرحله گلوکوم و بیماری‌های همراه و سن و شغل بیمار، درمان خاصی را در‌نظر می‌گیرد. معمولا درمان‌های رایج دارویی با قطره‌های چشمی برای مبتلایان به گلوکوم زاویه باز تجویز می‌شود و در مراحل بعدی درمان جراحی پیشنهاد می‌شود. اما در مورد گلوکوم بسته ممکن است درمان‌های لیزری هم در کنار درمان دارویی توصیه شود. در مورد گلوکوم مادرزادی معمولا درمان جراحی پیشنهاد می‌شود.

بی‌توجهی به درمان گلوکوم چه عواقبی خواهد داشت؟

وقتی برای فردی گلوکوم تشخیص داده می‌شود باید درمان‌ها رعایت شود. نوع خاصی از گلوکوم است که با افزایش فشار چشم همراه است. بی‌توجهی به درمان‌های کنترل فشار چشم باعث می‌شود آسیب عصب چشم افزایش یابد که قابل ترمیم نخواهد بود. پس اولویت در درمان گلوکوم پیشگیری از پیشرفت آسیب عصب چشم است.

پونه شیرازی - دانش و سلامت / روزنامه جام جم