زندگی زنان پس از عبور از سرطان

با آن‌که افزایش آگاهی زنان در مورد این بیماری در پیشگیری و درمان به‌موقع آن بسیار مهم است، هیچ سرطانی نیست که بعد از درمان با بهره‌گیری از روشی بتوان از عود مجدد آن به‌طور قطعی پیشگیری کرد اما با اقدامات موثری می‌شود پس از درمان موفق سرطان پستان احتمال عود آن را کاهش داد؛ ازجمله انجام یک‌سری مراقبت‌ها و چکاپ‌های مرتب و ایجاد اصلاحاتی در نوع تغذیه و برنامه تحرکی روزانه که سطح سلامت فیزیکی و روانی شخص را پس از درمان سرطان قطعا ارتقا خواهد داد.

با دکتر حمیدرضا دهقان منشادی، متخصص رادیوانکولوژی و عضو هیات‌مدیره انجمن انکولوژی زنان درباره ملاحظات پس از درمان سرطان پستان گفت‌وگو کرده‌ایم.

آیا تغییر سبک زندگی بعد از درمان موفق سرطان پستان برای پیشگیری از شدت‌گرفتن بیماری ضرورت دارد؟

ما به‌طور خاص برای تغییر سبک زندگی بیماری که سرطان پستان داشته و درمان‌شده درخواستی نداریم. ولی مراقبت‌های شخصی بیمار پس از درمانش مهم است. یعنی پزشک حتما باید وضعیت بیمار را به‌صورت دوره‌ای ارزیابی کند و آزمایش‌ها، ماموگرافی و سایر موارد به‌شکل مرتب تکرار شود. همچنین وضعیت استخوانی بیمار پس از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی مورد ارزیابی قرار گیرد.

آیا خانم‌ها پس از جراحی به‌صورت ماستکتومی‌ (برداشتن پستان) یا خروج توده از پستان باید مراقبت خاصی از منطقه درمان‌شده داشته باشند؟

هم محل درمان‌شده و هم پوست آن ناحیه به مراقبت‌های اولیه و نیز ملاحظاتی برای پیشگیری از ادم یا ورم دست مجاور منطقه درمان‌شده نیاز دارد. زیرا دست سمتی که عمل شده حساس است و ممکن است ورم کند. از آن دست تا آخر عمر نباید برای تزریق داخل رگی استفاده شود. همچنین شخص درمان‌شده با آن دست نباید بارهای سنگین بلند کند یا کار زیادی انجام دهد. زیرا به‌دلیل دستکاری غدد لنفاوی زیربغل، دست به‌دنبال کار سنگین دچار ورم می‌شود که ممکن است به‌مرور برگشت‌ناپذیر باشد. البته درحال‌حاضر کلینیک‌های ادم بسیاری وجود دارد که افراد می‌توانند برای پیشگیری و درمان ورم دست‌شان مراجعه کنند، ولی بهتر است مراعات کنند و نگذارند دست‌شان ورم کند. چون به‌دنبال ورم، آن دست ناکارآمد هم خواهد شد.

آیا انجام ماموگرافی سالانه تا پایان عمر ضرورت دارد؟

حتما. هم سینه درمان‌شده و هم سینه سمت مقابل نه‌تنها باید ماهانه معاینه شود، بلکه از آنجا که یک طرف مبتلا بوده، سینه سمت مقابل، احتمال ابتلای بالاتری دارد و هر سال باید ماموگرافی و درواقع هر دو سینه ماموگرافی شود.

چرا تاکید می‌شود استفاده از مولتی‌ویتامین در دوران شیمی‌درمانی ممنوع است؟

مسأله مهم استفاده‌نکردن خودسرانه از مولتی‌ویتامین‌ها در زمان شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است. یعنی رعایت مقدار مصرف ویتامین‌ها هم مهم است. خلاصه‌ای از یافته‌های اصلی مطالعه‌ای در ارتباط با استفاده از مکمل‌های غذایی طی دوران شیمی‌درمانی در مبتلایان به سرطان پستان نشان داده است استفاده از هر مکمل آنتی‌اکسیدانی (ویتامین‌های A، C و E، کاروتنوئیدها، کوآنزیم Q۱۰) قبل و حین درمان با افزایش خطر عود همراه بوده است.

چرا پس از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی به بررسی بیمار از نظر پوکی استخوان تاکید می‌شود؟

مصرف داروهای هورمونی طی شیمی‌درمانی و پس از آن به‌مدت پنج تا هشت سال، خطر پوکی استخوان را به‌شدت افزایش می‌دهد. به‌همین‌دلیل انجام ورزش سبک برای جلوگیری از پوکی استخوان و نیز استفاده روزانه از کلسیم پس از شیمی‌درمانی به بیماران توصیه می‌شود.

ویزیت‌های دوره‌ای پس از درمان اولیه سرطان چقدر اهمیت دارد؟

همه بیماران، طی سال اول درمان بیماری باید هر سه ماه و در سال دوم هر چهار ماه یک‌بار و در سال‌های بعد هر شش ماه از سوی پزشک ویزیت شوند. متاسفانه مشکل این است که بسیاری از بیماران مراجعه نمی‌کنند و تشخیص زودرس عود را در زمان مناسب از دست می‌دهیم. درحالی‌که دو سال اول پس از پایان درمان، حساس‌ترین زمان برای بررسی احتمال عود است.

تغذیه بیمار پس از درمان سرطان پستان چگونه باید باشد؟

الگوی تغذیه‌ای بسیار مهم است. یعنی پس از درمان سرطان، سبک زندگی و الگوی تغذیه‌ای بیمار باید به‌صورت منطقی و اصولی باشد. بیماران باید بدانند از غذاهایی که در درازمدت آسیب‌زننده است پرهیز کنند، غذاهای مانده نخورند و از سبزیجات و میوه‌های تازه بیشتر استفاده کنند. همچنین بیمارانی که در معرض فشارخون، چربی و قند هستند باید بسیار مراقب تغذیه خود باشند. این‌که فردی چون بیمار بوده از مسکن‌ها و مکمل‌های مختلف استفاده کند توصیه نمی‌شود مگر این‌که با توصیه پزشک باشد.

نشانه‌های احتمالی عود سرطان

دکتر دهقان‌منشادی درباره تشخیص عود احتمالی زودرس سرطان می‌گوید: «باید در زمان مراجعه بیمار معاینه فیزیکی انجام شود. درعین‌حال، هر زمان بیمار دچار درد استخوانی نابهنجار در ستون فقرات، لگن و دنده‌ها بشود که بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول کشیده و در شب‌ها و صبح زود تشدید شود، باید به‌سرعت به متخصص مراجعه کند.»

این متخصص رادیوانکولوژی تأکید می‌کند: «علائمی مانند سردرد، دوبینی، اختلال حرکتی و مشکلات تشخیصی نیز باید پیگیری شود. از سوی دیگر، هرگونه سرفه و تنگی‌نفس در قالب سرماخوردگی پیشرفته و همراه با درد قفسه سینه یا دردهای گوارشی طولانی‌مدت باید بسیار جدی گرفته شود. در پستان مقابل نیز بروز قرمزی به‌صورت جوش و فرورفتگی می‌تواند از علائم عود باشد و حتما باید به پزشک مراجعه شود.»

پونه شیرازی - سلامت روزنامه جام جم