به گزارش جام جم آنلاین خراسان رضوی ،تا چندی پیش از این، خود کشاورزان و زعفرانکاران با به کارگیری کارگر و تامین وسایل مورد نیاز اقدام به جمع آوری گل زعفران و جداسازی زعفران از گل می کردند اما چند سالی است که افزایش هزینه‌ها و تورم موجود و البته ورود افرادی با سرمایه‌های زیاد که توان خرید و حتی پیش خرید گل زعفران و ایجاد شبکه های کارگری برای "گل پاک کنی" را دارند موجب شده است که کشاورزان در این رابطه کمتر ورود کنند و گل زعفران برداشتی خود را به افرادی به نام "گل خَر" بفروشند.
زمان محدود برای برداشت گل زعفران و جدا کردن کلاله از گل، کمبود نیروی انسانی و افزایش هزینه پاک کردن گل موجب ظهور این قشر شده که با خرید آن از زعفرانکاران به قیمت اندک، سود بسیاری برده و همچنین موجب تاثیر بر بازار زعفران می‌شوند.
لطافت و حساسیت گل زعفران و شرایط ویژه برداشت آن از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد این گل پرناز و لطف است و اگرچه زعفران دارای گلی زیبا، چشم‌نواز، حساس و لطیف است اما بازار این محصول بسی سخت و خشن است که اغلب موجب بغض کشاورزان و زعفرانکاران می شود.
دوره گل‌دهی مزرعه زعفران ۱۵ تا ۲۵ روز است و مقدار گلها از روز هفتم تا دهم افزایش می‌یابد. زمان برداشت، بسته به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر است و صبح زود و قبل از طلوع آفتاب بهترین زمان جمع‌آوری گلهاست.
برای جلوگیری از خراب شدن گلها توصیه‌هایی وجود دارد از جمله استفاده از سبدهای حصیری، منفذدار یا کیسه‌های نخی و جلوگیری از فشرده شدن گلها، کلاله گلها بلافاصله پس از چیدن گل باید از آن جدا شود زیرا در اثر گذشت زمان گرده‌های زرد رنگ پرچم بر روی کلاله‌ها (همان زعفران نهایی) قرار گرفته و جداسازی کلاله‌ها به سختی انجام می‌شود و در نتیجه باعث آسیب دیدن کلاله و کاهش ارزش و بازارپسندی زعفران می‌شود.
این میان مدت زمان محدود برای برداشت گل و فاصله کمتر از یک روز برداشت از مزرعه تا زمان پاک شدن گل و تهیه زعفران موجب تحمیل شدن فشار بر کشاورز از نظر تامین کارگر و تامین هزینه آن و سوء استفاده‌های فراوان از چنین شرایطی توسط افراد سودجو به نام"دلال" شده است.
دلالان بدون آن که زحمتی برای کشت و برداشت طلای سرخ بکشند صرفا به خاطر حضور به موقع در جای جای فاصله زمین تا بازار و شناخت کامل از چالشها و مشکلات کشاورزان به خوبی از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.
در حالی که بخش عمده ای از سهم حدود ۹۰ درصدی زعفران ایران در جهان متعلق به استانهای خراسان رضوی و خراسان جنوبی است تولیدکنندگان خراسانی کمترین منفعت را از بازار جهانی زعفران به دست می‌آورند.
صادرات این محصول در قالب صادرات غیر نفتی می‌تواند نجات بخش اقتصاد کشور و محور اصلی تحقق اقتصاد مقاومتی باشد حال آن که بی‌توجهی به این نکته هنوز هم در روند کشت تا صادرات و بازاریابی این محصول راهبردی موج می‌زند.
زعفران، به طور میانگین به ۲۱۰ نفر-روز نیروی کار در سطح هر هکتار کشتزار نیاز دارد و بر این اساس هر هکتار کشت زعفران حدود یک نفر اشتغال دائم را در حوزه تولید این محصول ایجاد می‌کند.
جمعیت بهره‌برداران بخش کشاورزی مرتبط با کشت زعفران تا پارسال در خراسان رضوی ۱۱۷ هزار نفر بوده است و با احتساب جمعیتی پنج نفره برای هر خانوار، شمار افراد منتفع اقتصادی از بخش تولید زعفران در این استان بالغ بر ۵۸۰ هزار نفر است.
فعالیت "گل خَری" در صورت سامان دهی و رعایت انصاف خوب است
کارشناس مسوول زعفران مدیریت امور باغبانی جهاد کشاوزی خراسان رضوی در این زمینه گفت: به خصوص در مواردی که سطح مزارع کشاورزان وسیع شده دیگر تمایل و توان مالی برای تامین کارگر برای جداسازی گل وجود ندارد.
رامین اسمی افزود: قاعدتا وجود گلخرها در صورت سامان دهی و فعالیت منصفانه با لحاظ کردن حق و حقوق کشاورزان به منظور تخصصی شدن کار، خوب است اما نکته در ارزان‌تر خریدن گل از کشاورز و کمتر شدن سود کشاورزان است.
وی ادامه داد:مدت زمان محدود برای گل چینی تا گل پاک کنی و گذرکردن زمان طلایی در حالی وجود دارد که کشاورزان امکان برداشت گل،پاک کردن و خشک کردن زعفران را به صورت همزمان ندارند و ناچار به فروش گل روی می‌آورند.
کارشناس مسوول زعفران مدیریت امور باغبانی جهاد کشاوزی خراسان رضوی گفت: نباید به گونه‌ای باشد که فردی صرفا به دلیل برخورداری از سرمایه و بدون هیچ دانش و تلاشی اقدام به تحت تاثیر قرار دادن منافع کشاورزان کند چرا که ورود افراد بدون تخصص و اطلاعات به چرخه تولید زعفران می‌تواند آسیبهای فراوانی به همراه آورد.
اسمی افزود: در این رابطه توسعه آموزش برای تضمین تولید زعفران دارای استاندارد بالا از جمله ضرورتهاست و یکی از مشکلات مهم موجود این است که گلهای خریداری شده گاه به حاشیه شهر مشهد انتقال و جداسازی زعفران در ایستگاههای گل پاک‌کنی انجام می‌شود اما نکته آنجاست که با توجه به لطافت و حساسیت گل زعفران به واسطه حمل و نقل خارج از استاندارد و تحت شرایط غیراصولی شاهد تحت تاثیرقرار گرفتن محصول هستیم.
وی اضافه کرد: باید خرید گل از کشاورزان توام باید رعایت انصاف و در نظر گرفتن سود مناسب برای کشاورزان باشد و حتی تحت شرایطی بخشی از محصول را به خود کشاورز بدهند تا امکان فروش به قیمت مناسبتر را داشته باشد همچنین باید خرید گل همراه با عقد قرارداد میان کشاورز و گل خر باشد و لازمه این امر وجود نظارت است.
او با اشاره به این که ورود و نظارت دولت به این عرصه عملی نیست ادامه داد: این نظارت و کنترل را می توان از از طریق اتحادیه‌های تعاون روستایی و اتحادیه‌های کشاورزان از جمله اتحادیه زعفرانکاران که در شرف تشکیل است انجام داد.
گًل‌خَرها حلقه‌ای لازم اما نابسامان
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این زمینه گفت: وجود این افراد ضروری است زیرا اگر این افراد نباشند و اقدام به خرید گل و انتقال آن برای پاک کردن نکنند، چه گونه باید زعفران تولید کرد؟
غلامحسین ساربان افزود: این افراد صرفا گل را جمع می‌کنند و به مراکز جمعیتی بزرگی که در اختیار دارند و می‌شناسند برای پاک کردن ارسال می‌کنند.
وی با بیان این که اگر این افراد نباشند گل زعفران روی دست کشاورز می‌ماند ادامه داد: کمرنگ شدن این گروه افراد طی ۲ سال پیش موجب افزایش قیمت پاک کردن زعفران شده بود.
معاون سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص علت بی میلی کشاورزان به ادامه پاک کردن گل زعفران گفت: با توجه به هزینه‌های پاک کردن گل و محدودیتهای موجود از نظر نیروی انسانی در این زمینه کشاورزان برای رسیدن به پول در اولین فرصت کمتر از گذشته به پاک کردن گل زعفران تمایل نشان می‌دهند.
ساربان افزود: گل زعفران توسط گلخرها خریداری می‌شود و در مراکز جمعیتی و نیروی انسانی از قبل شناسایی شده با دریافت مدارک تحویل و سپس زعفران پاک شده تحویل گرفته شده و پس از خشک کردن به تجار فروخته می‌شود.
وی فعالیت این گروه افراد را به عنوان حلقه زنجیره تولید زعفران ضروری دانست و ادامه داد: گیاه زعفران در گذشته در قطعات کوچک کشت می‌شد اما این روزها قطعات زیرکشت آن افزایش یافته بنابراین زعفرانکاران چاره‌ای جز فروش گل به "گل خرها" ندارند.
