خودروسازی زیر تیغ كمبود تراشه

همین‌طور شركت فورد نیز در تصمیمی مشابه تولید پیكاپ را در دو كارخانه خود متوقف كرده است البته تصمیمات مشابه دیگری در شركت‌های نیسان، تویوتا و فولكس‌واگن هم گرفته شده كه نشان از بحران جهانی كمبود تراشه دارد، به طوری كه طبق گزارش بلومبرگ، ضرر ناشی از این کاهش تولید جهانی تا پایان سال به 61 میلیارد دلار می‌رسد.

آیا این كمبود اثری بر خودروسازان داخلی هم خواهد داشت؟ در این رابطه با دبیران دو انجمن قطعه‌سازی كشور، یعنی انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو و انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحركه و قطعه‌سازان كشور گفت‌وگو كرده‌ایم كه در ادامه می‌خوانید.

قطعات الكترونیك به‌كار رفته در خودرو به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ قطعات با عمر بالا مثل ای‌سی‌یو (ECU) خودرو كه به‌طور معمول تا پایان عمر خودرو كار می‌كند و تعویض نمی‌شود و قطعات با عمر كوتاه مانند سنسورها كه بعد از مدتی عمر مفیدشان تمام می‌شود یا در جریان شرایط سخت محیطی از كار می‌افتند. درنتیجه كمبود تراشه هم در تولید خودرو و هم در خدمات پس از فروش خودرو تاثیرگذار است.

مشكلی مضاعف در ایران

مازیار بیگلو، دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو در گفت‌و‌گو با جام‌جم با اشاره به این‌كه مشكل كمبود تراشه برای ساخت قطعات خودرو مختص ایران نیست و مشكلی جهانی است، گفت: «دلیل كمبود جهانی تراشه این است كه مصرف قطعات الكترونیك طی سال‌های گذشته به‌شدت افزایش پیدا كرده است. این مسأله ناشی از گسترش صنایعی است كه سطح الكترونیكی‌شان دائما در حال افزایش است. البته تراشه چیزی نیست كه بتوان آن را در كارگاهی كوچك و با تیراژ پایین تولید كرد. انواع و اقسام تراشه‌ها و نیمه‌هادی‌ها باید در كارخانه‌هایی تولید شود كه تیراژ چند ده میلیونی دارند تا از لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه باشد. به همین دلیل فقط كشورهای محدودی مانند آمریكا و چین، در این حوزه سرمایه‌گذاری كرده‌اند. درنتیجه محدود بودن شركت‌های سازنده، افزایش تقاضای جهانی به دلیل افزایش سطح تقاضای محصولات الكترونیك و همین‌طور شیوع بیماری كووید-19 كه موجب تعطیلی چندماهه شركت‌های تولیدكننده به‌ویژه در چین شد، موجب كمبود تراشه‌ها شده است.

ضمن این‌كه شركت‌های تولیدكننده وقتی متوجه شدند كمبود در دنیا ایجاد شده، قیمت را بالا بردند و در مدت چند ماه بعضی از نیمه‌هادی‌ها تا چهار برابر رشد قیمت در بازارهای جهانی را تجربه كردند.

در ایران اما شرایط سخت‌تر هم شد، زیرا شركت‌های فروشنده ترجیح می‌دادند با شركت‌هایی كه تعاملات مالی‌شان راحت‌تر است یا حداقل خطر تحریم برای‌شان ندارند، كار كنند.»

خودروها در پاركینگ معطل قطعات الكترونیك

آرش محبی‌ نژاد، دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحركه و قطعه‌سازان كشور نیز با بیان این‌كه كمبود تراشه بحثی بین‌المللی است كه باعث افت تیراژ خودرو در كل دنیا شده است، توضیح داد: «خیلی از كشورها و شركت‌های خودروسازی از این مسأله تأثیر می‌پذیرند و اكنون كمبود تراشه جزو بحران‌های بین‌المللی است. تراشه‌ های الكترونیكی جزو اقلام خاصی هستند كه تولیدشان در تیراژهای چند ده میلیونی توجیه اقتصادی پیدا می‌كند و در تمام دنیا فقط چند شركت خاص در تیراژهای بسیار بالا میكروچیپ یا ریزتراشه‌های الكترونیك كه شامل آی‌سی‌ها و نیمه‌هادی‌هاست را تولید می‌كنند.»

دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو در مورد تاثیر كمبود تراشه بر افزایش خودروهای ناقص و رسوبی در پاركینگ خودروسازان گفت: «اكنون بیش از 90 درصد خودروهایی كه كف پاركینگ خودروسازها مانده، قطعات الكترونیكی‌شان مشكل دارد و علتش هم این است كه نتوانسته‌ایم تراشه‌ها و نیمه‌هادی‌های مورد نیاز را در نتیجه همین كمبود جهانی برایشان تامین كنیم. زیرا اولا در صف طولانی جهانی برای دریافت كالای‌مان قرار داریم و ثانیا با مشكلات محدودیت نقدینگی و تحریم روبه‌رو هستیم.»

بیگلو با بیان این‌كه در بحث خدمات پس از فروش كمبود تراشه و نیمه‌هادی‌ها به‌ویژه برای تامین حسگرها خیلی قابل مشاهده است و كمبود حسگر در بازار قابل لمس است، بیان كرد: «تیراژ تولید دو نوع است: یكی تیراژ مكانیكی یعنی خودرو به صورت مكانیكی تولید می‌شود و قابل خروج از خط تولید است و دومی تیراژ تحویلی است. در خودروسازی‌‌ها امكان دارد در روز 4000خودرو به شكل مكانیكی تولید شود، اما - به‌ویژه خودروهایی كه سطح مصرف الكترونیكی‌شان بالاتر است - به‌دلیل ناقص‌بودن، قابل عرضه به مشتری نیست. برای مثال چراغ خودرو را داریم، اما نمی‌توانیم آن را نصب كنیم؛ زیرا پشت چراغ‌ها یك سوئیچ الكترونیكی قرار می‌گیرد كه تا هنگامی كه تامین نشده باشد، نمی‌‌توان چراغ را روی ماشین نصب كرد.به همین دلیل ماشین باید بدون چراغ در پاركینگ بماند تا سوئیچ الكترونیكی برسد. مشكل اینجاست كه بعد از مدتی اگر تعداد خودروهای ناقص از یك حدی بالاتر برود، متاسفانه موجب كمبود نقدینگی در خودروسازها می‌شود و این كمبود نقدینگی، تسری پیدا می‌كند به سطح زنجیره تأمین و باعث می‌شود قطعه‌سازان در تولید روزانه خود دچار مشكل شوند. درنتیجه همان تیراژ مكانیكی هم تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت. ما این مسیر را انتهای سال 96 تا اواسط سال 98 یك بار طی كردیم.»

ایجاد اشكال در تأمین لوازم یدكی

دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحركه و قطعه‌سازان كشور نیز در مورد تاثیر كمبود تراشه بر افزایش خودروهای ناقص و رسوبی در پاركینگ خودروسازان، گفت: «صنعت خودروی ما در ایران نیز تحت‌تاثیر این كمبود قرار گرفته و بخشی از خودروهای ناقص كف پاركینگ‌ها ناشی از همین كمبود ریزتراشه‌هاست. این كمبود باعث كاهش تیراژ تولید خودروسازان شده و مسلما در بحث خدمات پس از فروش نیز تاثیر گذاشته است. زیرا اگر تجهیزات الكترونیكی خودروها دچار مشكل شوند، در بحث تامین قطعات یدكی مشكل وجود دارد. محبی‌نژاد این را هم بیان می‌كند كه پیشتر نیز مشكل خودروی ناقص داشتیم كه دلایل دیگر داشت، اما اكنون بخشی از مشكل مربوط به همین ریزتراشه‌هاست كه امیدواریم ان‌شاءا... زودتر حل شود.

فرصت سرمایه‌گذاری در تولید نیمه‌هادی‌ها

مازیار بیگلو در مورد این‌كه چقدر شركت‌های دانش‌بنیان در این زمینه می‌توانند كمك كنند، گفت: «اولا عناصری كه در تولید تراشه‌ها و نیمه‌هادی‌ها استفاده می‌شود، عناصر خاصی هستند كه در همه‌جای دنیا موجود نیست و تامین منابع آن مشكل دارد. دوما بحث علمی و فنی قضیه مطرح نیست، بلكه تاسیس یك كارخانه تولید نیمه‌هادی‌ها در كشور، یك كار كلان ملی است كه نمی‌شود فقط در سطح قطعه‌سازی و خودروسازی به آن نگاه كرد. اما با این سطح افزایش مصرفی كه در دنیا اتفاق می‌افتد و روند رو به رشدی كه دارد، قطعا اگر این نیمه‌هادی‌ها را در كشور تولید كنیم، مشكلات بخش عظیمی از صنعت كشور حل می‌شود و یك فرصت بسیار خوب صادراتی هم به دست می‌آوریم. حقیقت امر این است كه اگر در یكی دو سال آینده برای این قضیه اقدام نكنیم، قطعا كشورهای دیگر این كار را انجام می‌دهند و بازار مجددا اشباع می‌شود و عملا ما این فرصت صادراتی را از دست خواهیم داد.»

محبی‌نژاد معتقد است كه اگر حتی ریزتراشه‌ها در بازار جهانی هم در دسترس باشد، باتوجه به تحریم‌ها شاید نتوانیم آن را وارد كنیم.

وی همچنین با بیان این‌كه تاسیس كارخانه تولید تراشه از یك پروژه ملی بزرگ‌تر است و باید یك بازار هدف چند ده میلیون عددی داشته باشیم كه فقط هم متعلق به صنعت خودرو نیست، این را هم گفت كه بخشی از این مشكل با ورود صنایع دفاعی و تولید یك سری اقلام الكترونیكی خاص كاهش پیدا كرده و اگر توان تولید در داخل كشور از جانب صنایع دفاع ایجاد شود، بخشی از مشكل داخلی حل می‌شود.

دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحركه و قطعه‌سازان كشور در مورد ورود شركت‌های دانش‌بنیان به این قضیه گفت: «اگر این شركت‌های دانش‌بنیان حتی توان تولید داشته باشند، باید تیراژ اقتصادی تولید كنند تا منطقی و معقول باشد كه در حال حاضر به خاطر اقتصادی نبودن، این اتفاق نیفتاده است.»

مهدی یكه‌ سادات - دانش / روزنامه جام جم