مناقصه چیست؟

انجام معاملاتی که یک‌طرف آن سازمان‌های دولتی است، به منظور تامین منافع عمومی انجام می‌گیرد . از همین رو قانون‌گذار تشریفاتی را پیش‌بینی کرده است که سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی باید با رعایت آنها معاملات و قراردادهای خود را منعقد کنند. یکی از این تشریفات، لزوم برگزاری مناقصه می‌باشد

کد خبر: ۱۳۳۶۹۰۸

در ماده ۲ قانون برگزاری مناقصات، تعریف مناقصه به این صورت است: مناقصه فرآیندی است رقابتی، برای تامین کالا یا خدمات و یا کیفیت مورد نظر، که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه‌گری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می‌شود.

در این مقاله در جواب سوال "مناقصه چیست" مطالبی را جهت آشنایی ابتدایی و لازم با این مبحث ارائه خواهیم کرد. می‌دانیم که مناقصه فرآیندی دو سر سود برای طرفین می‌باشد، که در آن ‌هم خریدار و هم فروشنده به بهترین گزینه‌ها دست پیدا می‌کنند و هم‌چنین اصل برابری افراد در این نوع از قراردادها رعایت می‌شود.

طبقه‌بندی مناقصات

مناقصه‌ها را می‌توان با توجه به حجم پروژه و هزینه‌های موجود در آن به ۳ دسته تقسیم کرد:

مناقصات کوچک (محدود)

مناقصات متوسط

مناقصات عمومی (بزرگ-عمده)

مناقصات کوچک:

در این نوع از مناقصه به‌صورت فاکتوری که کارپرداز به‌منظور خرید یا تعهد انجام می‌دهد و بدون اینکه آگهی و مکاتبه‌ای در روزنامه‌ها درج شود، مکاتبه بین شرکت‌های محدودتر مثلاً ۶ شرکت یا پیمانکار انجام می‌گیرد. همچنین این مناقصات معاملاتی هستند که مبلغ آن تا سقف مبلغ دویست و پنجاه میلیون (۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال باشد.

مناقصات متوسط:

حداقل متقاضیان شرکت‌کننده در این مناقصه باید سه نفر باشد تا برگه باز شود و در آن سه استعلام صورت می‌گیرد که کارپرداز مناسب‌ترین قیمت را مدنظر قرار می‌دهد که تعیین سقف مناقصه از طریق استعلام بها توسط مأمور خرید انجام خواهد شد. معاملاتی که مبلغ معامله بیشتر از سقف معاملات کوچک بوده و از مبلغ دو میلیارد و پانصد میلیون (۲.۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تجاوز نکند.

مناقصات عمومی:

مناقصه‌ای است که در آن فراخوان مناقصه از طریق آگهی عمومی و روزنامه‌ها به اطلاع مناقصه‌گران می‌رسد. شرایط درخواست آن، مانند مناقصه متوسط می‌باشد تنها تفاوت آن‌ها در ردیف اعتبار آن است. این نوع از معاملات، معاملاتی هستند که مبلغ برآورد اولیه آن‌ها بیش از مبلغ دو میلیارد و پانصد میلیون (۲.۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال باشد.

انواع مناقصات عمومی

داخلی

بین‌المللی

در مناقصاتی که در سطح داخلی انجام می‌شود اطلاع‌رسانی فقط در سطح روزنامه‌های کثیرالانتشار داخلی انجام می‌گیرد و تنها شرکت‌های داخل کشور امکان شرکت در مناقصه را دارند ولی در مناقصات بین‌المللی اطلاع‌رسانی در سطح مطبوعات بین‌المللی انجام می‌گیرد و شرکت‌های خارج از کشور هم می‌توانند در آن شرکت کنند. معمولاً برگزاری مناقصات بین‌المللی برای سازمان‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی دارای مزایای بسیاری است.

انواع مناقصات

مناقصه يك مرحله‌ای: مناقصه‌ای است كه در آن نيازي به ارزيابي فني بازرگاني پيشنهادها نباشد، در این مناقصه پاکت‌های پيشنهاد مناقصه‌گران در يك جلسه گشوده و در همان جلسه برنده مناقصه تعيين می‌شود.

مناقصه دومرحله‌ای: مناقصه‌ای است كه به تشخيص مناقصه‌گزار، لازم به بررسي فني بازرگاني پيشنهادها باشد. در اين مناقصه، كميته فني بازرگاني تشكيل می‌شود و نتايج ارزيابي فني بازرگاني پيشنهادها را به كميسيون مناقصه گزارش می‌کند كه پس از بررسي كميته فني بازرگاني، پاکت‌های قيمت پیشنهاددهندگانی كه امتياز فني بازرگاني لازم را احراز کرده‌اند، مشهود می‌شود و پس از ارزيابي مالي برنده مناقصه تعيين می‌گردد.

طرفین مناقصه

در مناقصات ۲ طرف وجود دارد که به آن‌ها مناقصه‌گر و مناقصه‌گزار می‌گویند.

مناقصه‌گر: شخصی است حقیقی یا حقوقی که با دریافت اسناد مناقصه در آن شرکت می‌کند.

مناقصه گزار: دستگاه یا ارگانی است که مناقصه را برگزار می‌کند که می‌تواند شامل وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و ادارات دولتی، بانک‌ها، مؤسسات عمومی، شرکت‌های بیمه دولتی، مؤسسات و نهادهای غیردولتی و ... باشد.

برنامه زمانی مناقصه

سندی است که در آن، زمان و مهلت برگزاری مراحل مختلف مناقصه، مدت اعتبار پیشنهادها و زمان انعقاد قرارداد مشخص می‌شود.

اجزای اسناد مناقصه

اسناد مناقصه شامل اجزای زیر می‌باشد:

نامه دعوت به ارائه پیشنهاد (دعوت‌نامه)

دستورالعمل شرکت در مناقصه (متن حاضر و کاربرگ مناقصه)، همراه با کاربرگ‌های ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه و ضمانت‌نامه انجام تعهدات (كاربرگ يا فرم: نوعي صفحه كاغذي يا الكترونيكي مورداستفاده در تنظيم اسناد و اطلاعات قابل ذخيره است كه در روی آن، فضاهايي براي واردکردن اطلاعات و مشخصات در نظر گرفته‌شده باشد)

برگه پیشنهاد مناقصه

موافقت‌نامه پیمان و شرایط پیمان، شامل شرایط عمومی و خصوصی

نقشه‌ها و مشخصات فنی

جدول‌ها (در صورت وجود)، ازجمله جدول پرداخت‌ها، جدول زمانی کارها، جدول تضمین‌ها یا شاخص‌های عملکردی، جدول داده‌ها و جدول (فهرست) مقادیر و قیمت‌ها

فرم‌ها، گواهی‌نامه‌ها، تأییدیه‌ها و مدارک دیگر (در صورت وجود)

الحاقیه‌های صادره بعدی از سوی مناقصه گزار، در طول برگزاری مناقصه

دغدغه‌های موجود برای شرکت در مناقصه

معمولاً برای شرکت در مناقصات دغدغه‌هایی برای شرکت‌ها و ارگان‌های شرکت‌کننده پیش روست که شامل موارد زیر می‌باشد:

اطمینان از عدم وجود رانت

میزان ثبات شرایط اقتصادی جهت انجام موضوع معامله

اطمینان از سودآوری معامله

اطمینان از ارائه‌ی بهترین قیمت

مواردی که در حیطه توجه مناقصه‌گر قرار می‌گیرد بیشتر مربوط به موارد سوم و چهارم است که باید در ابتدا ورود به مناقصه ازلحاظ امکان تأمین مستندات فنی، تخصصی و مالی ارزیابی گردد و همچنین شرکت در مناقصه باعث ارتقا رزومه شرکت و سودآوری مجموعه شود.

پیروزی در مناقصه

برای پیمانکاران، برنده شدن در مناقصات دولتی و خصوصی، همیشه نگرانی‌ مهمی بوده است؛ اما همین موضوع باعث می‌شود تا مناقصه‌گر شرایط واقعی اجرای قرارداد را نادیده بگیرد یا به آن‌ها توجه نکند و قیمت‌های پایینی را برای پیروزی در مناقصات پیشنهاد کند. از طرفی روش‌های بسیاری در دنیای تجارت برای پیروزی در انواع مناقصات وجود دارد، اما بهتر است مناقصه‌گر ابتدا تا انتهای مسیر خود را ارزیابی کند، چراکه ناتوانی در انجام پروژه یا ارائه‌ی خدمات و کالاها به مناقصه‌گزار، کارنامه‌ی بدی را برای مناقصه‌گر باقی می‌گذارد و ضمناً اغلب اوقات موجب ورشکستگی او خواهد شد.

فرآیند برگزاری مناقصه

تأمین منابع مالی

تعیین نوع مناقصه در معاملات بزرگ (یک یا دومرحله‌ای، عمومی یا محدود)

تهیه اسناد مناقصه

ارزیابی کیفی مناقصه گران در صورت لزوم

فراخوان مناقصه

ارزیابی پیشنهادها

تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد

رسیدگی به شکایات بين مناقصه‌گر و مناقصه‌گزار

به‌منظور رسيدگي به دعاوي بين مناقصه‌گر و مناقصه‌گزار، هيأت رسيدگي تشكيل می‌گردد. اساسنامه هيأت رسيدگي به شكايات به تصويب مجلس شوراي اسلامي خواهد رسيد.

وظايف هيأت رسيدگي به شكايات به شرح زير است:

رسيدگي به اعتراضات مربوط به اجرا نشدن هر يك از مواد اين قانون

صدور رأي تجديد يا لغو مناقصه

در موارد زير رسيدگي به شكايات از سوي هيأت رسيدگي صورت نمی‌گیرد:

معيارها و روش‌های ارزيابي پيشنهادها

ترجيح پیشنهاددهندگان داخلي

اعتراضاتي كه يك ماه پس از اعتبار پيشنهادها ارسال‌شده باشد

شكايت برندگان مناقصات پس از انعقاد قرارداد

برگزاری مناقصات مختلف یکی از ارکان حیاتی تدوام حیات ارگان‌ها و سازمان‌ها و حتی مجموعه‌های خصوص است. با گذر زمان قوانین و شرایط مناقصات کامل‌تر و اجرائی‌تر شده است.