محدودیت‌های بی‌سرانجام

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، مردم تهران و البرز از امروز به‌واقع باید در خانه بمانند، چون همه ادارات دولتی، بانک‌ها، بورس، بازار، دفترخانه‌ها، شورا‌های حل‌اختلاف، مراکز معاینه فنی و حتی بخش خصوصی که همیشه مستثنا بوده است تا یکشنبه هفته آینده تعطیل‌اند. همچنین از عصر دیروز از این دو استان به سمت هیچ شهر دیگری نمی‌توان حرکت کرد، پس عملا سفر کردن مردم استان‌های تهران و البرز نیز قدغن است و این یعنی قرنطینه.

 

از ابتدای شیوع کرونا در کشور شاید این یکی از معدود تصمیمات جدی و سختگیرانه ستاد ملی مقابله با کرونا باشد، تصمیمی که دو استان بزرگ را که ویروس کرونا مخصوصا دلتای هندی در آن آزادانه چرخ می‌زند، هدف گرفته است.

 

وضعیت تهران و البرز به لحاظ آمار‌های کرونایی به‌هیچ‌وجه خوب نیست. در تهران به‌گفته علیرضا زالی، فرمانده ستاد ملی مقابله با کرونای استان، میزان بستری و مراجعه سرپایی بیماران کرونایی رکورد زده که بی‌سابقه است: تعداد بیماران بستری شده در تهران از مرز ۸۰۰۰ نفر گذشت و تعداد مراجعه بیماران سرپایی به بیمارستان‌ها نیز از مرز۲۰ هزار نفر گذشت. این اعداد از ابتدای کرونا تا امروز بی‌سابقه بوده و رکورد محسوب می‌شود. در همین تهران، مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی واضح‌تر حرف زده است: «اکنون وضع خراب است. کرونای نوع دلتا فوق‌العاده مسری است و در صورت ابتلا همه خانواده با هم به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و از بچه‌های کوچک تا پدربزرگ و مادربزرگ همه مبتلا شده و حالت شدیدتری از بیماری را تجربه می‌کنند.

 

به‌شخصه به لحاظ روحی از دیدن این همه زجر تنفسی خسته شدم و اگر روند به همین منوال باشد روز‌های سخت‌تری در انتظارمان خواهد بود. در البرز نیز اوضاع بهتر از این نیست.» در حالی که روز گذشته آمار قربانیان کرونا در کشور ۲۱۳ نفر اعلام شد رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان البرز از جان باختن ۱۴ نفر طی ۲۴ ساعت خبر داد که مجموع فوتی‌های ناشی از کرونا در البرز را به ۴۴۵۲ نفر رساند. در تهران نیز که در روز‌های اخیر بار‌ها گفته شده که از مجموع قربانیان روزانه کرونا هر روز حدود ۱۰۰ نفر یا بیشتر سهم تهران است. این حرف‌ها و این آمار‌ها خبر از خطری جدی می‌دهد که به‌واسطه چرخش سریع ویروس دلتا جدی‌تر هم شده است.

 

فلسفه تعطیل شدن تهران و البرز به مدت شش روز هم حتما تلاش برای مهار این ویروس و کنترل مواجهه مردم با سویه دلتا بوده است، اما آیا این تعطیلی شش روزه می‌تواند اوضاع را بهتر کند؟ این سوالی اساسی است، چون در ۱۷ ماهی که از عمر حضور کرونا در کشورمان می‌گذرد ما روز‌های تعطیل زیادی را تجربه کرده‌ایم، به‌واسطه این تعطیلی‌ها حتی اقتصادمان دچار خسران شد و مشاغل زیادی نابود شدند. در واقع در ماه‌هایی که گذشت به‌واسطه اعمال تعطیلی‌ها و محدودیت‌های کرونایی، جامعه بهای سنگینی پرداخت و حتی دولت و حاکمیت هزینه‌های گزافی را متحمل شدند، اما نتیجه‌اش چه شد؟ تقریبا هیچ!

برای تعطیلی برنامه داریم؟

تعطیلی‌های سراسری و اعمال محدودیت‌های کرونایی براساس رنگ‌بندی‌های سه‌گانه در ماه‌های اخیر همواره ابزاری برای مهار بیماری فرض شده، از قضا بعد از هر تعطیلی به مدت کوتاهی نیز آمار‌ها نزولی شده و بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خلوت‌تر شده‌اند. ولی این وضعیت همیشه موقتی بوده چرا که اگر به مدت محدود، کرونا به‌ظاهر مهار شده، اما پس از آن موجی سنگین‌تر از قبل بروز کرده فقط به یک علت، این‌که از فرصت تعطیلی‌ها و محدودیت‌ها برای مدیریت کرونا استفاده نشده، بلکه، چون همه‌چیز نیم‌بند بوده هم اعصاب و معیشت مردم خراب شده و هم هیچ‌چیز به نفع مدیریت کرونا تمام نشده است.

این نقص مدیریتی، به عبارت بهتر این سوءتدبیر حدود ۱۷ ماه است که ول‌کن ما نیست، ولی باز هم مسؤولان و تصمیم‌گیران به همین روش بسنده می‌کنند، بدون این که مدیریت و نظارت هوشمند را در دستور کار قرار دهند. اعمال تعطیلی‌های سراسری درمناطق آلوده به ویروس کرونا، سیاستی است که همه کشور‌های دنیا از زمان پاندمی این بیماری به آن متوسل شده‌اند. بسیاری از این کشور‌ها از این سیاست نتیجه گرفته‌اند و برخی مثل ما تقریبا هیچ عایدی قابل عرضی نداشته‌اند. دیروز که این بخش از گزارش درحال نگارش بود جاده‌های شمالی کشورمان مملو از خودرو‌هایی شده بود که مسافران خوشحال سواحل خزر را در خود جای داده بودند و مثل چهار موج قبلی کرونا، ضرب‌الاجل تعیین شده دولت برای انجام سفر‌های بین استانی، به فرصتی برای شال و کلاه کردن و به سفر رفتن تبدیل شد.

پس از این اعمال تعطیلی چه سود؟ آیا باید انتظار داشت از روز دوشنبه که تعطیلات شش روزه تهران و البرز تمام می‌شود درحوزه مهار بیماری معجزه‌ای رخ دهد؟ قطعا جواب منفی است. حتی برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که بعد از پایان این تعطیلات اوضاع بدتر نیز خواهد شد به سبب آنچه که بی‌برنامگی می‌خوانند.

حمید سوری، اپیدمیولوژیست و رئیس گروه واکنش سریع کووید- ۱۹ دقیقا از این بی‌برنامگی‌ها گله دارد و تعطیلی بدون هدف را عامل شیوع بیماری می‌داند نه کنترل آن. او به ما گفت: تعطیلی‌ها به شرطی که برای آن برنامه داشته باشیم موثر است، اما آیا ما برنامه داریم؟ برنامه یعنی این که بدانیم هدفمان از در خانه نگه داشتن مردم چیست، آیا می‌خواهیم در این فرصت مراکز واکسیناسیون را توسعه دهیم یا این که امکانات درمانی را تقویت کنیم؟

 

اگر مسوولان ندانند از تعطیل کردن شهر‌ها و مشاغل چه هدفی دارند نتیجه که نمی‌گیریم هیچ بلکه اوضاع بدتر نیز می‌شود، چون مردم به خاطر تعطیلی‌ها مدتی از کار و زندگی‌شان می‌مانند و پس از پایان تعطیلی‌ها در زمانی فشرده در جامعه پخش می‌شوند و در نتیجه ویروس دوباره به گردش در می‌آید. پس اصلا این طور نیست که ویروس با تعطیلی از شهر برود، با چند روز تعطیل کردن شهر‌ها نیز چیزی حل نمی‌شود.

از سوی دیگر برخی کارشناسان بر این باورند که اعمال تعطیلی‌ها اگر با نظارت و اجرای دقیق همه پروتکل‌های بهداشتی همراه نباشد نباید انتظار بهبود شرایط را داشت. مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی در این باره به ایسنا می‌گوید: دستورالعمل‌ها ابلاغ می‌شود، اما کنترلی برای اجرای آن وجود ندارد در حالی که باید هرچه سریع‌تر و قاطع‌تر عمل کرد. تاکنون خیلی خوب کار نکردیم، اما از این پس باید با برنامه‌ریزی پیش رویم.

 

کرونا فعلا مهمان ماست و باید برنامه‌ریزی به گونه‌ای باشد که حرف شنوی از ستاد ملی مقابله با کرونا وجود داشته باشد. با وجود این انتقادها، اما وزارت بهداشت به عنوان فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کشور هنوز قرص و محکم از عملکردش دفاع می‌کند و محسن فرهادی، معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار این وزارتخانه به عنوان نماینده وزارت بهداشت درگفت‌وگو با جام‌جم نه به طور کامل زیر بار سوءمدیریت‌ها می‌رود و نه زیر بار رهاشدگی امور.

 

او در پاسخ به سوال ما که آیا تعطیلی‌ها و اعمال محدودیت‌ها را در مهار کرونا موثر می‌داند یا خیر گفت: اگر تعطیلی‌ها کامل اجرا شود و اگر اجازه انجام هیچ سفری داده نشود تعطیل کردن شهر‌ها موثر است. ما از تجربیات گذشته به خوبی استفاده کرده‌ایم، ما لکه‌گیری کرده و مشکلات را برطرف کرده‌ایم. ما از تعطیلی‌های مذهبی پیش رو استفاده کرده و مشکلاتمان را برطرف می‌کنیم. ما بسته به مشکلاتی که شناسایی کرده‌ایم مدیریت خود را تغییر می‌دهیم، اما باید در اعمال محدودیت‌ها و دستورالعمل‌ها شفاف‌تر عمل کنیم.

 

راز موفقیت بسیاری از کشور‌های دنیا که کارنامه موفقی درمهار کرونا داشته‌اند در مدیریت و نظارت هوشمند بوده است. آن‌ها هم بیماریابی هوشمند داشته‌اند، هم برای درمان و اسکان و قرنطینه بیماران هوشمند عمل و هم نظارت بر اجرای محدودیت‌ها را هوشمندانه دنبال کرده‌اند، در حالی که ما در همه این حوزه‌ها نقص‌های آشکاری داریم. نقص‌مان را هم برطرف نمی‌کنیم و با این‌که چرخ اختراع شده همچنان می‌کوشیم چرخی را اختراع کنیم.

شمه‌ای از این نواقص را مهدی زارع، کارشناس مدیریت بحران در گفتگو با ما تشریح کرده است. او توضیح می‌دهد: امروز مشخص شده همه‌گیری کووید-۱۹را بدون واکسن نمی‌توان کنترل کرد، اما با استفاده از برخی- فناوری‌های پیشرفته می‌توان اثر آن را کاهش داد. شهر‌های هوشمند یکی از نیاز‌های اساسی برای کاهش این همه‌گیری هستند. فناوری شهر هوشمند برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به کرونا مهم است. از فناوری شهر هوشمند برای حفظ فاصله اجتماعی استفاده می‌شود به نحوی که تا حد امکان از تعامل چهره به چهره و تماس بدنی جلوگیری می‌شود.

مشاهده شده از فناوری موقعیت برای ردیابی افراد آلوده و قرنطینه آن‌ها می‌توان استفاده کرد. فناوری ربات برای کار به عنوان کادر پزشکی و مفید برای سایر خدمات ضروری در دنیا در ۱۷ماه گذشته مورد استفاده بوده است. مراقبت‌های بهداشتی هوشمند یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های شهرهوشمند است که برای مراقبت و درمان افراد آلوده بدون هیچ‌گونه تماسی استفاده شده است. همچنین سامانه تحویل هوشمند یکی از فناوری‌های بدون تماس است که برای تحویل اقلام ضروری از جمله موادغذایی و دارو بدون هیچ‌گونه تماس بدنی به کار گرفته می‌شود. اما ما چه کرده‌ایم؟ تقریبا هیچ. به طوری که همچنان سطح و کیفیت دسترسی به اینترنت در کشور ما چنان بالا نیست که بتوان از این فناوری هوشمند برای مقابله با همه‌گیری کرونا استفاده کنیم.

البته این کارشناس مدیریت بحران که خواستار استقرار فناوری‌های هوشمند برای مهار کرونا در ۱۷ماه اخیر در کشورمان است، به زعم خیلی‌ها شاید آرمانی به ماجرا نگاه می‌کند، چون مدیریت‌ها و نظارت‌ها برای مهارکرونا در کشور هنوز به سبک و سیاق سنتی نیز اجرای کامل نمی‌شود، چه برسد به مدیریت هوشمند و فناورانه.
در این باره علی شریفی‌زارچی، سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت که مدیریت اپلیکیشن ماسک و سامانه واکسیناسیون وزارتخانه را نیز به عهده دارد در گفتگو با ما حرف‌های معناداری می‌زند. او در نقد این‌که اعمال محدودیت‌ها و نظارت‌ها بر اجرای درست آن‌ها تا چه میزان در کاهش بیماری موثر است، می‌گوید: در کاهش آمار ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا فقط اعمال شدن یا نشدن محدودیت‌ها تاثیرگذار نیست، چرا که شدت اعمال محدودیت‌ها و نیز زمان اعمال محدودیت‌ها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.

 

برای مثال در موج سوم که در دی پارسال شکل گرفت ۴۳شهر کشور در شرایط بحرانی قرار داشتند که در نتیجه تعطیلی و محدودیت‌ها را تجربه کردند. نتیجه کار هم خوب بود، چون ۹روز بعد از تعطیلی سراسری، روند ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری کاهش پیدا کرد. در موج‌های بعدی یعنی در موج‌های چهارم و پنجم، اما این سطح از سختگیری در اعمال محدودیت‌ها مشاهده نشد. رستوران‌ها همچنان باز بودند و هستند و بسیاری از سفر‌ها هم انجام می‌شود.

 

به همین دلیل در موج پنجم نمی‌توانیم پیش‌بینی خوب و دقیقی از روند نزولی آمار‌ها داشته باشیم. این اذعان روشن نشان می‌دهد تعطیلی به تنهایی سیاستی کارساز نیست و حتی به گفته حمید سوری، رئیس تیم واکنش سریع کووید- ۱۹ یک مداخله پرهزینه است که باید با حلقه‌های دیگر کامل شود. این که هر روز تعطیلی از نظر ریالی چه لطمه‌ای به اقتصاد کشور می‌زند هنوز عدد دقیقی درکشورمان ندارد، ولی برآورده شده هر روز تعطیلی مساوی است با حداقل ۱۴۰۰ میلیارد تومان. این خسارت بزرگی است که دولت در روز‌های پایانی عمر خود بار دیگر به آن تن داده تا شاید کشور را درشرایطی بهتر به رئیس‌جمهور آینده تحویل بدهد، غافل از این که اگر اقدامات مکمل تعطیلات انجام نشود و اعمال محدودیت‌ها، عقبه اجرایی نداشته باشد این تعطیلی‌ها از یک‌سو به ایجاد موج‌های جدید بیماری منجر می‌شود و از سوی دیگر هزینه‌ای گزاف را به جامعه، دولت و حاکمیت تحمیل می‌کند.