دغدغه نوجوانان را بشنوید

پویشی که باشگاه نوجوانان پرانگیزه با عنوان ایرانیوم آن را با هدف مطرح کردن دغدغه‌ های نوجوانان راه‌اندازی کرده است و در قالب آن بیش از ۲۵۰۰ سؤال از طرف نوجوانان و خطاب به نامزدهای ریاست‌جمهوری ثبت شده است تا برخی از این سؤالات و دغدغه‌ها، با حضور تعدادی از نوجوانان و دانش‌آموزان با نمایندگان نامزدهای ریاست‌ جمهوری در میان گذاشته شود.

به‌نظر می‌رسد آنها با این حجم از امید و انگیزه‌ای که به آینده دارند به ناحق، به بخش ‌فراموش‌شده این جریان تبدیل شده‌اند؛ نوجوانانی که برخی از آنها هنوز 18 سال تمام نشده‌اند و حق رای ندارند اما خودشان را مُحق اظهار‌نظر و مطالبه‌گری برای آینده‌ای که پیش‌رویشان است، می‌دانند و برای همین است که اینجا هستند.

دور تا دور سالن، نوجوان‌ها نشسته‌اند. ماسک بر چهره دارند اما چشم‌هایشان روی کاغذی است که دغدغه‌هایشان را مو به مو روی آن نوشته‌اند و مصمم هستند تا آنها را از نمایندگان نامزدهایی که قصد سکانداری ریاست‌ جمهوری را دارند، بپرسند. یکی از این نوجوانان فاطمه نام دارد.

او امتحانات نهایی‌اش تازه به پایان رسیده است اما انگار تب و تاب رسیدن به سن رای و انتخاب کاندیدای ریاست‌جمهوری مورد نظرش بر دیگر دغدغه این روزهایش و حتی نتیجه امتحاناتش غلبه کرده است و سؤال به‌دست منتظر آمدن نماینده نامزدهای ریاست‌ جمهوری است: «امسال با این‌که امتحان نهایی داشتم اما هر سه مناظره‌ها را کامل دیدم و الان در انتخابم مصمم هستم.»

او معقتد است بر‌خلاف باوری که امروز در جامعه جریان دارد و قشر نوجوان خیلی جدی گرفته نمی‌شود، هرجا که خبری از پیروزی و اقتدار بوده، نوجوانان هم حضور داشته‌اند:« مثلا خیلی از شهدایی که برای دفاع از وطن جنگیدند، نوجوان بودند؛ مثل شهید حسین فهمیده.»

صدایش در پخش سرود کشور گم می‌شود اما حرف‌هایش با همین سرود و دیوارنوشت‌های سالن همخوانی عجیبی دارد؛ نوشته‌هایی از شهدایی که رفتند و آنهایی که ماندند، می‌گوید. از امید و آینده می‌گوید؛ آینده‌ای که پررنگ‌ترین واژه‌ای است که در ذهن نوجوان‌های حاضر در جمع جاری است.

اینجا همه‌چیز تحت کنترل نوجوان‌هاست؛ بنرها را خودشان طراحی کرده‌اند. کلیپ تبلیغاتی برای این نشست ساخته‌اند، قرآن را یکی از همین نوجوان‌های مطالبه‌گر می‌خواند و اجرا را هم خودشان بر‌عهده دارند.

در این میان دبیر جشنواره از گلایه‌مندی نوجوانان می‌گوید؛ از این‌که در فضای رسانه‌ای و بین صحبت و برنامه نامزدها، خبری از مطالبات نوجوان‌ها و اشاره‌ای به آینده آنها نمی‌شود؛ در‌صورتی که این نوجوان‌ها هستند که در چهار سال آینده وارد بازار کار و دانشگاه‌ها می‌شوند.

حالا رشته سخن در دست آنهاست و انگار چیزی که تمامی ندارد، دغدغه و مطالبه است؛ از کنکور و اینترنت و فضای مجازی که اصلی‌ترین مطالبات این نوجوانان است تا تفریح و کیفیت محصولات فرهنگی- هنری که به نظر آنها توجه به نوجوانان جایگاه ویژه‌ای در این مسائل ندارد. آنها نوجوانانی هستند که برای بهبود و دسترسی به بدیهی‌ترین خواسته‌هایشان امید دارند و این‌طور که به‌نظر می‌رسد، کسی نتوانسته است این امید را از آنها بگیرد.

فضای مناسب برای دختران

نوبت به اولین پرسش و روشن شدن چراغ بلندگوی یکی از دختران نوجوان حاضر که می‌رسد، با آمادگی کامل، گلویی صاف می‌کند و دغدغه‌اش را به‌صراحت بیان می‌کند.

او از نبود فضای اختصاصی مناسب برای دخترها می‌گوید. از این‌که در شرایط امروز، بسیاری از دختران نوجوان و جوان، فضای مناسبی برای حضور راحت و آرام در اجتماع ندارند و از پارک بانوان به عنوان مثال ناموفقی یاد می‌کند که آن‌طور که شایسته است، کیفیت لازم را ندارد.

سوالی که براساس قرعه‌کشی انجام شده، نماینده سعید جلیلی باید به آن پاسخ بدهد و چنین می‌گوید:«طبیعتا یک جامعه فعال و پویا، نباید از فعالیت و حضور دخترها محروم شود.»

از نظر نماینده این کاندیدای ریاست‌ جمهوری، توجه به وسایل و امکانات ورزشی در سالن‌های ورزشی محلات، یکی از راهکارهای دولت احتمالی جلیلی برای پررنگ شدن حضور دختران نوجوان در فضاهایی امن و مناسب است:«در واقع هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف، یکی از بدیهی‌ترین وظایف رئیس‌جمهور است که به واسطه این هماهنگی می‌توان حضور دختران و بانوان در محیط‌های دلخواه و راحت را تقویت کرد.» نماینده سعید جلیلی، دختر نوجوان پرسشگر و دیگر مخاطبان نوجوانش را متقاعد می‌کند که در کشور ظرفیت‌های فراوانی برای ایجاد و گسترش فضاهای تفریحی فرهنگی برای نوجوانان و به‌خصوص دخترخانم‌ها وجود دارد که نیازمند به اهتمام ویژه‌تری برای رسیدگی است.

فضای مجازی

اما سوالات و دغدغه‌ها درباره رسانه و فضای مجازی، گل بحث هر جمع نوجوانانه یا جوانانه‌ای است؛ موضوعی که به عنوان دومین سوال مطرح شده بیان می‌شود و یکی از دختران نوجوان دست روی آن می‌گذارد و طبق قرعه‌کشی، سوالش را که همه نوجوان‌های این جمع با آن سر و کار دارند، از نماینده محسن رضایی می‌پرسد.

این‌که چه برنامه‌ای درباره فرهنگ استفاده از فضای مجازی، ابزارهای رسانه‌ای یا حتی محدودسازی‌اش دارید؟ سوالی که سر تکان دادن برخی از نوجوان‌های حاضر در جمع نشان می‌دهد چقدر از شنیدنش خوشحال هستند و چقدر مشتاق به شنیدن پاسخ.

برای همین است که نماینده این کاندیدای ریاست‌ جمهوری مستقیم سر اصل مطلب می‌رود و می‌گوید:« این روزها دور زدن کار ساده‌ای است و چیزی که فراوان است فیلترشکن.» او از مطالبه برخی افراد به انحصارگرایی در رسانه و مغایرت داشتن آن با برنامه‌های محسن رضایی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «بدون شک، انحصارگرایی در فضای مجازی و رسانه، اصلا درست نیست و نتیجه عکس چیزی را که انتظار داریم به ما می‌دهد. در طرف مقابل اما عده‌ای هم به دنبال رها شدگی هستند که این هم درست نیست. آزادی رسانه همراه با قوانین و چارچوب، آن‌چیزی است که در دولت احتمالی آقای رضایی دنبال می‌شود.»

او از مخالفت با دوگانگی فیلترینگ برخی سایت‌ها و استفاده مرسوم از آنها گفت و این‌که این دوگانگی‌ها باید متوقف شود تا نوجوان در دنیای امروز دچار سردرگمی نشود.

کیفیت محصولات فرهنگی

اما بعد از مطرح شدن چهار سوال و دغدغه از طرف دخترهای نوجوان، بالاخره قرعه به نام یکی از پسران نوجوان می‌رسد که از افت کیفیت فیلم‌های موجود مانند جشنواره بین‌المللی فجر و ضعف محتوای کتاب‌های این قشر از جامعه می‌گوید.

او معتقد است در سال‌های اخیر، محتوای باکیفیتی در این زمینه برای قشر نوجوان ارائه نشده؛ موضوعی که نماینده علیرضا زاکانی هم آن را تایید می‌کند و از این خلأ می‌گوید:« طبیعتا باید اهتمامی جدی در راستای بالا بردن کیفیت ارائه شده وجود داشته باشد تا تحولی اساسی در عرصه محتوای محصولات فرهنگی اعم از فیلم، کتاب و... صورت بگیرد؛ برنامه‌ای که در دولت احتمالی آقای زاکانی جایگاه ویژه‌ای دارد.» این‌طور که به نظر می‌رسد، ایجاد تحولی که منجر به اشتیاق قشر نوجوان به روی آوردن به فرهنگ و هنر شود، یکی از مطالباتی است که دانش‌آموزان از رئیس‌جمهور آینده دارند.

شوق اشتغال

حالا رشته پرسش و پاسخ یک دور کامل چرخیده است و هر هفت نماینده نامزدهای ریاست‌جمهوری حاضر در جمع نوجوانان، به یک مطالبه نوجوانان پاسخ داده‌اند و نوبت خبرنگاران است که برای دفاع از حقوق فراموش‌شده نوجوانان به میدان بیایند.

این‌بار نوبت پرسش خبرنگار جام‌جم است که از نماینده نامزدهای ریاست‌ جمهوری درباره اشتغال بپرسد؛ نوجوانان معمولا با این پرسش روبه‌رو می‌شوند: «بزرگ که شدی می‌خواهی چکاره شوی؟» اما در‌نهایت افراد با چند رشته خاص و محدود دانشگاهی روبه‌رو می‌شوند که بازار کار را در اختیار گرفته‌اند و دیگر رشته‌ها، عملا دور از دسترس قرار می‌گیرند.

موضوعی که طبق قرعه، نماینده سعید جلیلی به آن پاسخ می‌دهد:« واقعیت این است هر هدفی که ما برای رسیدن به آن قدم برمی‌داریم، در گرو پرورش نیروی انسانی است؛ موضوعی که به عهده آموزش و پرورش است تا آن را به صورت با کیفیت تامین کند.»

او همه شعارهای اقتصادی را تنها در صورتی عملی می‌داند که قدر تولید که وابسته نیروی انسانی است را بدانیم و ادامه می‌دهد:« اگر برای توسعه آموزش فنی حرفه‌ای تلاش کنیم و اگر امکان تجربه مشاغل مختلف در مدرسه را فراهم آوریم، آن‌وقت با این پدیده روبه‌رو نیستیم که همه نوجوان‌ها بخواهند پزشک یا فضانورد بشوند. به این ترتیب همه نوجوانان برای اشتغال در رشته‌های مختلف، مهارت لازم و کافی را دارند و از مسیری که در آن قرار گرفته‌اند، راضی خواهند بود.»

کنکور، دغدغه همیشگی

نوجوان ایستاده برای سومین سوال، از همه کلاس‌ها و کتاب‌ها و برنامه‌های آموزشی برای موفقیت در کنکور می‌گوید و همه را در دو کلمه مافیای کنکور می‌گنجاند؛ عبارتی که از اولین روزهای نوجوانی با آن سروکار دارند و تا پشت سر گذاشتن آزمون سراسری به قول معروف دست از سر نوجوانان کشور بر نمی‌دارد.

دختر نوجوان که این روزهایش با استرس ناشی از مهم‌ترین آزمون زندگی‌اش سپری می‌شود، به آینده شغلی‌اش اشاره می‌کند که در گرو استفاده از کلاس‌ها و کتاب‌های کمک‌آموزشی است.

او می‌خواهد از برنامه‌های عبدالناصر همتی در این حوزه بیشتر بداند؛ نامزدی که چهارمین قرعه پاسخگویی در این نشست به نامش افتاده است.

نماینده عبدالناصر همتی در این‌باره می‌گوید:« حذف کنکور باید یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های هر شخصی باشد که قرار است سکان ریاست‌جمهوری کشور را به عهده بگیرد.»

او به نمایندگی از همتی به دغدغه همیشگی کنکور برای نوجوانان حق می‌دهد:« این چه راه و روشی است که هر دانش‌آموزی که از حمایت‌های مالی بیشتری برخوردار باشد، شانس موفقیت بیشتری در کنکور و قبولی در رشته و دانشگاه مورد نظرش دارد؟» علاوه بر این، او برداشته شدن رانت یا ویژه‌خواری برای افراد خاص، افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها و برقراری توازن در مدارس خصوصی و دولتی را از راهکارهای مقابله با مافیای کنکور می‌داند و معتقد است یکی از برنامه‌های دولت احتمالی همتی، ملاک قرار دادن چند سال آخر دوره متوسطه برای تعیین نتیجه نهایی تحصیل دانش‌آموزان است نه این‌که کنکور به عنوان مرحله‌ای نهایی، ماحصل کار نوجوانان را مشخص کند.

توجه به زیرساخت‌های اینترنت

برای قشر نوجوان، فضای مجازی و اینترنت جایگاه ویژه‌ای دارد. شاید به همین دلیل پس از مطرح شدن سوال‌های مختلف دوباره بحث به اینترنت و فضای مجازی برمی‌گردد؛ اتفاقی که البته لازم به یاد آوری است با فراگیری پاندمی کرونا و آنلاین شدن بسیاری از خدمات، بخش عمده‌ای از مطالبات نوجوان‌ها را تشکیل داده است.

این را یکی از نوجوانان عضو انجمن اسلامی دانش‌آموزان می‌گوید و از برنامه‌های نامزدهای ریاست‌جمهوری برای توجه به زیرساخت اینترنت کشور می‌پرسد؛ سوالی که براساس قرعه، نوبت نماینده محسن مهرعلیزاده است که به آن پاسخ دهد:« افزایش پهنای باند و رشد اینترنت در کشور، جزو بدیهی‌ترین اقداماتی است که در دولت احتمالی آقای مهرعلیزاده به آن توجه ویژه‌ای خواهد شد.» این نماینده به موضوع فیلترینگ اشاره می‌کند و آن را یکی از عامل‌های محدودیت می‌داند و ادامه می‌دهد:« طبیعتا رفع این روند و به موازات آن، برقراری ارتباط با دنیا، رسیدن به این هدف و توسعه زیرساخت اینترنت کشور را میسر می‌کند.» او از این روش‌ها، به عنوان برنامه‌هایی که در دستور کار مهر‌علیزاده قرار گرفته است، می‌گوید.

اوقات فراغت

کمبود یا نبود تفریح و غنی‌سازی اوقات فراغت، یکی دیگر از دغدغه‌های مطرح شده نوجوانان در نشست ایرانینو است؛ موضوعی که نوبت به نماینده امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی رسید که برنامه‌های دولت احتمالی این نامزد ریاست‌ جمهوری را در این خصوص بیان کند.

او اتفاقا تفریح سالم و آرامش روحی نوجوانان را برتر از هر دغدغه دیگری می‌داند و می‌گوید:« ظاهر ماجرا این است که پارک‌ها، مکان‌های ورزشی تفریحی، کتابخانه‌ها و مکان‌های مختلف دیگری برای تفریح یک نوجوان در کشور وجود دارد اما با وجود این چرا همچنان از نبود تفریح در جامعه می‌گوییم؟ چون احساس خوبی که از تفریح گرفته می‌شود، ناشی از احساس رضایت درونی از انجام آن کار است. در واقع شاید فرصت‌های تفریحی باشد اما این رضایت است که میان نوجوانان ما وجود ندارد.» او به نمایندگی از قاضی‌زاده ادامه می‌دهد این سبک از برقراری تفریحات نوجوانان و جوانان که امروز در جامعه هست، نیازمند یک تغییر رویکرد است تا فارغ از جنبه ظاهری، بتواند رضایت نوجوان‌ها را که به‌خوبی بر کیفیت مسائل اشراف دارند، جلب کند.

بستری برای آموزش آنلاین

استفاده دانش‌آموزان از برنامه شاد در یک‌سال گذشته، این روزها به یکی از اساسی‌ترین مسائلی تبدیل شده است که نوجوانان با آن درگیر هستند؛ برنامه‌ای که طبق نظرسنجی بسیاری از کاربران، نتوانست آن‌طور که باید نظر دانش‌آموزان را به خودش جلب کند.

همین تجربه یک‌سال گذشته است که موضوع فراهم‌سازی یک بستر آموزشی مناسب که بتواند نیازهای دانش‌آموزان و نوجوانان را برطرف کند، آخرین مساله‌ای است که از طرف دانش‌آموزان حاضر در نشست مطرح و از طرف نماینده حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی پاسخ داده می‌شود اما او پیش از ارائه برنامه‌های آینده برای این دغدغه، به فوری و موقتی بودن برنامه‌ای مانند شاد در بحران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید:« باید بپذیریم که سال گذشته، ما ناگهان با بحران شیوع ویروس کرونا روبه‌رو شدیم و شاد ابزاری بود که توانست حداقل نیازها را برطرف کند. اما بدون شک، بعد از عبور از کرونا، ارتقای بستر آموزش آنلاین مساله‌ای اساسی برای رسیدن به یک عدالت آموزشی در سراسر کشور است.»

نماینده این نامزد ریاست‌جمهوری، از تصاویر غم‌انگیزی می‌گوید که نشان می‌دهد برخی دانش‌آموزان در روستاهای دورافتاده، چطور خودشان را به نقطه‌ای که آنتن‌دهی مناسب است می‌رسانند تا بتوانند از آموزش آنلاین استفاده کنند.

معیشت؛ دغدغه تازه نوجوانان

اما مخاطبان و شنوندگان صحبت‌های نمایندگان کاندیداهای ریاست‌جمهوری، نه فقط نوجوانان حاضر در این جمع که بیش از 2500 نوجوان دیگر هستند که به صورت آنلاین در این پرسش و پاسخ حضور دارند؛ دانش‌آموزانی که‌‌ هفته گذشته، سؤال‌های خودشان را روی سایت باشگاه ایرانیوم ثبت یا مطالبه‌شان را به‌صورت تصویری برای این پویش ارسال کرده بودند اما موضوعی که در این میان قابل‌توجه بود، اختصاص بخش زیادی از این سؤال‌ها به مشکلات اقتصادی و معیشتی از طرف نوجوان‌ها بود؛ این در‌حالی است که طبق گفته دبیر نشست، قرار بر این بوده است که فارغ از مسائل اقتصادی که در این روزها مدام تکرار می‌شود، نوجوانان به مطالبات آموزشی و اختصاصی حوزه خودشان بپردازند.

اتفاقی که به‌نظر نماینده آقای رئیسی، امکان‌پذیر نیست:« این تصور که نوجوان تنها به مسائل آموزشی بپردازد و مطالبه‌اش تنها محدود به این حوزه شود، کاملا غلط است؛ طبیعتا آنها هم دغدغه معیشت دارند چرا که در سال‌های اخیر، آنقدر به خانواده‌های آنها فشار اقتصادی وارد شده است که آنها هم این فشار را از نزدیک لمس کرده‌اند.

فراموش نکنیم که نوجوانان هم آینده خودشان را در گرو بهبود مسائل اقتصادی کشور می‌دانند.» به‌نظر می‌رسد این روزها آموزش زیر سایه موضوع اقتصاد کمرنگ و این روند در‌نهایت سبب شده نوجوانان نیز دغدغه معیشت داشته باشند.

نرگس خانعلی زاده - جامعه / روزنامه جام جم