بی‌پناه در برابر ریزگردها

 اصلا این هوا از ویژگی‌های بهار خوزستان شده و هرسال و تقریبا در همین فصل به جای عطر گل و شکوفه و باران، بوی خاک غلیظ و آزاردهنده در مشام‌ها می‌پیچد.

حالا دیگر همه می‌دانند ریشه ریزگردها به خشکی هورالعظیم و کانون‌های گردوغبار داخل و خارج از مرزها می‌رسد اما آنچه کمتر کسی به آن توجه می‌کند این است که هرسال بخشی از فضای سبز شهری اهواز ناپدید می‌شود و شرایط را برای جولان ریزگردها مساعدتر می‌کند.

قطع درختان برخی بلوارها، کاهش فضای سبز پارک‌ها و قد کشیدن سازه‌های بتونی و آهنی جای درخت‌های سبز تنومند گواه این ادعاست که البته از چشم برخی شهروندان و فعالان اجتماعی خوزستان هم دور نمانده و باعث شده دغدغه‌هایشان را با مرور این آمار به گوش مسؤولان برسانند که سرانه فضای سبز اهواز به ازای هر شهروند هفت تا هشت مترمربع است. این درحالی است که استاندارد کشوری فضای سبز حدودا ۱۲متر و استاندارد بین‌المللی نیز بین ۲۰ تا ۲۵متر است.

سرانه‌ فضای سبز اهواز حتی در مقایسه با کلانشهرهایی با اقلیم خشک نیز کمتر است، چرا که کلانشهری مانند اصفهان با اقلیم خشک سرانه فضای سبز آن ۲۸مترمربع است.

این روزها فقط کرونا نیست که خوزستان را قرمز و تردد در شهرهایی چون اهواز را سخت و پرخطر کرده است.

ریزگردها و گرد و غبار هم روی شهر کرونازده آوار شده و رفت و آمد را سخت‌تر کرده‌است؛ آنقدر که چشم، چشم را نبیند و با هر دم و بازدمی حجمی از خاک داخل ریه‌ها جاری و نفسگیر شود.

رقص خاک‌ها در آسمان اهواز اما بی‌ارتباط با دستان تبرهایی که به جان درختان و فضای سبز اهواز افتاده نیست. این را فعالان اجتماعی و محیط‌زیستی می‌گویند. یکی مثل امین غفاری که این دغدغه را در صفحه اینستاگرامش هم به اشتراک گذاشته. او به ما می‌گوید گزارش‌های متعددی از مناطق مختلف اهواز درباره قطع درختان و تخریب فضای سبز در سطح اهواز رسید و ما هم آنها را منعکس کردیم اما نه از طرف مدعی‌العموم و نه شهرداری هیچ اقدامی نشد.

ایرادات ماده ۵ و ۷

غفاری می‌گوید خودمان دلیل قطع و کاهش فضای سبز اهواز را کارشناسانه پیگیری کردیم و به دو عامل رسیدیم. اول کمیسیون ماده ۵ در رابطه با تغییر کاربری و دیگری کمیسیون ماده۷ شهرداری‌ها مربوط به قطع و جابه‌جایی درختان.

او در شرح بیشتر یافته‌هایشان می‌گوید: طبق تحقیقات و مستنداتی که به آن‌ رسیدیم، کمیسیون ماده۵ شفافیت لازم را ندارد و زمین‌های کشاورزی بسیاری بدون تغییر کاربری به محل‌های آموزشی، مسکونی و... تبدیل شده‌اند. در برخی مستندات هم شاهد بودیم در تعدادی از خانه‌ها مستقیم در خود پارک‌ها باز می‌شود یا حتی در حریم رودخانه نیز ساخت و ساز انجام شده است. درخصوص اجرای کمیسیون ماده۷ شهرداری‌ها نیز تعدادی از اعضای شورای‌شهر با این قانون آشنایی کافی نداشتند. تعدادی از مسؤولان شهرداری نیز اطلاعاتشان ضدونقیض یا ناقص بود. این فعال اجتماعی با اشاره به گزارش‌های متعدد مردمی از قطع درختان، تخریب فضای سبز یا هرس غیراصولی تصریح می‌کند در یکی از گزارش‌ها، نخلستان سرسبز و بزرگی در اسلام‌آباد وجود داشت که تعدادی از نخل‌های آن قطع و بخشی از نخلستان به کارگاه تبدیل شده بود. پس از پیگیری لازم متوجه شدیم مالک نخلستان نه مجوز لازم برای تغییر کاربری داشته و نه مجوز قانونی برای قطع نخل‌ها.

تخلف ارگان‌های دولتی

غفاری می‌گوید کاربری بسیاری از زمین‌های اهواز در نقشه جامع شهری فضای سبز یا کشاورزی است. با این حال بدون تغییر کاربری و طی مراحل قانونی فضای سبز به مرکز آموزشی، صنعتی یا مسکونی تبدیل شده‌اند. در نقشه قبلی جامع شهری اهواز نیز مساحت فضای سبز به مراتب بیشتر بوده، درحالی که اکنون در برخی مناطق هیچ‌گونه فضای سبزی وجود ندارد که این برخلاف استانداردهای موجود است. متاسفانه در سال‌های اخیر ساخت‌و سازهای غیرقانونی از طریق برخی ارگان‌ها در فضای سبز اتفاق افتاده که نتیجه‌اش شده با کمترین باد در استان، گردوغبار به وجود ‌آید و راه تنفس مردم بسته ‌شود.
کاهش فضای سبز شهری فقط راه را برای ریزگردها هموارتر نمی‌کند، که دمای هوای گرم اهواز را هم داغ‌تر می‌کند. این را می‌شود از مقایسه دمای هوای خوزستان در سال‌های گذشته و روند رو به رشد آن همزمان با کاهش فضای سبز فهمید. هرچند شرکت‌های صنعتی و آلاینده موجود در اهواز یا چسبیده به شهر هم در افزایش دمای هوای این خطه بی‌تاثیر نیست.

این مقایسه نابرابر

بسیاری از فعالان اجتماعی و محیط‌زیستی این روزها با مقایسه سرانه فضای سبز اهواز و دیگر شهرهای کشور پرچم اعتراض خود را به کاهش این فضا در اهواز بالا برده‌اند. ابوالفضل طبرزدی، فعال حوزه فنی و مهندسی اما معتقد است که مقایسه سرانه فضای سبز اهواز با کلانشهرهایی مانند اصفهان یا مشهد اصلا مقایسه درستی نیست، زیرا اقلیم این شهرها خشک و کم‌آب است، درحالی‌که کلانشهری چون اهواز آب کافی دارد و فضای سبز آن حتی باید چند برابر شهرهای دیگر باشد حال آن‌که کمتر است.

طبرزدی به عدم اجرای قوانین مربوط به فضای سبز در اهواز اشاره کرده و می‌گوید: متاسفانه سایر شهرداری‌های خوزستان از شهرداری‌ اهواز الگوبرداری می‌کنند و به همین خاطر شاهد بی‌توجهی به میزان فضای سبز در همه شهرهای خوزستان هستیم.

به گفته این فعال حوزه فنی و مهندسی، یکی از قوانین مهم این حوزه، قانون حفظ و گسترش فضای سبز شهری است. اگر در گوگل‌مپ نقشه هوایی کلانشهر اهواز را جست‌وجو کنیم، کمتر خانه‌ نوسازی و بازسازی‌شده را می‌بینیم که قسمتی از حیاط خود را گیاه کاشته باشد. حال آن‌که طبق قانون نباید به درختان موجود در خانه پس از بازسازی و نوسازی آسیبی وارد شود و در صورت چنین اتفاقی مالک متحمل جریمه سنگینی خواهد شد. این اما اصل قانون است که در عمل اجرا نمی‌شود و خود به کاهش فضای سبز منجر شده است.

تمکین از قانون

یک فعال حوزه فنی و مهندسی معتقد است بهترین اقدام برای جلوگیری از کاهش فضای سبز احترام به قانون از سوی مردم و مسؤولان است. گرچه وظیفه مسؤولان سنگین‌تر بوده و علاوه‌براین‌که خود باید عامل به قانون باشند وظیفه آگاه‌سازی مردم و ضمانت اجرایی قوانین نیز بر دوش آنهاست.

طبرزدی می‌گوید درحالی‌که از طریق قانون پشتوانه کافی برای حفظ و گسترش فضای سبز داریم اما باز تماشاگر بوده‌ایم، طوری که شهرستان اهواز و جایی مانند کارون تعداد زیادی درخت بی‌دلیل و توجیه قانونی قطع شده‌اند بدون آن‌که مورد توجه و عتابی از سوی مسؤولان قرار گیرد. در شهر اهواز هم مساحت تعدادی از پارک‌ها کمتر شده که درواقع نوعی زمین‌خواری است. به عبارتی ساده‌ترین نوع زمین‌خواری را باید پارک‌خواری دانست چراکه پارک مدعی خصوصی ندارد و کافی است تبانی با چند مقام صورت گیرد یا مقام ضعیفی در آن منطقه باشد تا پارک‌خواری رخ دهد.

قطع قانونی کنوکارپوس‌ها

دور زدن قانون و پس از آن ابهام در نظارت اجرای قانون و قصور مسؤولان در برابر انجام متن صریح قانون پرسش‌هایی است که ما آنها را از محمدرضا ایزدی، رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز می‌پرسیم و او با اشاره به قانون کمیسیون ماده۷ که مربوط به حفظ و گسترش فضای سبز است، می‌گوید قطع بی‌رویه و نابود کردن هرگونه درخت طبق این ماده ممنوع اعلام شده است. طبق این مصوبه فردی که بدون مصوبه کمیسیون ماده۷ درختی را قطع کند برخلاف قانون عمل کرده و باید جریمه شود. ایزدی می‌افزاید طبق این ماده، گزارش ماموران شهرداری دراین‌باره به‌مثابه گزارش ضابطین قضایی قلمداد می‌شود.

رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز عنوان می‌کند: در شهرداری اهواز در این کمیسیون شهردار، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و یک شخص از اعضای شورای شهر عضو هستند و این افراد براساس گزارش‌هایی که به دست‌شان می‌رسد تشکیل جلسه خواهند داد.

او درباره قطع درختان کنوکارپوس در سطح اهواز می‌افزاید: چندسال گذشته مصوبه‌ای درباره قطع درختان کنوکارپوس داشتیم که باعث تخریب تاسیسات ساختمانی یا لوله‌کشی‌ آب می‌شدند. براساس این مصوبه هر کجای اهواز اگر به دلیل ریشه‌دوانی کنوکارپوس در معرض آسیب بود، با دستور شهرداری قطع می‌شد. این مصوبه تنها مختص به درختان کنوکارپوس است و برای قطع هر درخت دیگری جز این درخت، مجوز کمیسیون ماده۷ لازم است.

او درباره مطالبه‌گری‌های اخیر فعالان فضای مجازی اهواز و جریان قطع کنوکارپوس‌های سطح شهر می‌گوید: اگر این درختان قطع شوند و درختی جایگزین آنها نشود، این کار غیرقانونی است. اما نخل‌کاری‌های متعدد در سطح شهر گویای این امر است که این درختان مثمر و بومی جایگزین کنوکارپوس‌ها هستند یعنی شهرداری به‌جای کنوکارپوس‌های قطع‌شده نخل کاشته است. ایزدی عنوان می‌کند اکثر مباحث ایجادشده در چند روز اخیر در رابطه با قطع کنوکارپوس‌هاست اما واقعیت آن است که نگهدای نخل‌ها از کنوکارپوس و هرس این نوع درخت بسیار راحت‌تر است!

زینب مرزوقی - جام جم خوزستان