شوخی با زبان مادری ممنوع

برای همین است که زبان مادری اهمیت دارد و برای همین است که یونسکو امروز ( ۲۰ فوریه) را به‌نام روز زبان مادری نام‌گذاری کرده‌است تا به این وسیله به ترویج و تنوع زبان مادری کمک کند و به مردم جهان بیاموزد که هر کودکی می‌تواند با زبانی که از مادر خود آموخته و نشانه قومیت اوست صحبت کند و باید به این زبان احترام گذاشت.

تنوع زبان مادری نشانه تنوع قومیت‌های هر کشوری است. یک سرزمین با مرزهای مشخص می‌تواند ده‌ها قوم داشته‌باشد که هر کدام زبان خاص خود را دارند، فرهنگ‌زیستی متفاوت با دیگران را دارند و همه اینها اصالت و کهن بودن یک ملت را نشان می‌دهد .یک ملت می‌تواند اقوام مختلف را شامل شود و هر چه این اقوام بیشتر باشند، وسیع بودن آن کشور و ملت را نشان می‌دهد.

تفاوت زبان ملی با زبان مادری

جواد محقق، شاعر و پژوهشگر می‌گوید: زبان مادری در سراسر دنیا قابل احترام است، چون اولین زبانی است که بچه از مادر و احیانا از پدرش یاد می‌گیرد و به نوعی نشان دهنده اصالت و تاریخ سرزمینی است که کودک در آن متولد شده. زبان مادری اما نشانه استقلال یک سرزمین یا اقلیم نیست. آنچه نشان دهنده استقلال یک سرزمین یا کشور و ایجاد وحدت بین مردمان آنجا می‌شود، زبان ملی است. در ایران ده‌ها زبان مادری داریم که از فارسی و بلوچی و عربی تا لری و بقیه را شامل می‌شود . این زبان‌ها در طول دوره‌های مختلف به حیات خود ادامه داده‌اند و اتفاق یا رخدادهای اجتماعی و سیاسی نتوانسته آنها را ضعیف کند. آنچه باعث بقای این زبان‌ها شده، فهم مردم این اقوام از زبان است. آنها می‌دانند باید زبان مادری را حفظ کرده و با آن سخن بگویند اما زبان رسمی و ملی را نیز به عنوان زبان ربط بپذیرند تا بتوانند به وسیله این زبان ارتباطات بین قومی را سامان بدهند. به وجود آمدن زبان بین‌المللی هم برای سامان دادن بین کشورهای مختلف است. قبلا این زبان فرانسه بود و چند سال است زبان انگلیسی به عنوان زبان بین‌المللی رایج شده‌است. حتی زبان اردو هم یکی از همین زبان‌های رابط و رسمی بود. سربازانی که از هند، پاکستان، بنگلادش و ایران به اردوهای سربازی می‌رفتند چون با زبان‌های مختلف صحبت می‌کردند برای ایجاد ارتباط بین آنها زبان اردو در نظر گرفته شد تا در اردوگاه‌ها همه با این زبان صحبت کنند.

هیچ زبان بدی در دنیا وجود ندارد

به محقق می‌گویم گاهی دیده می‌شود که با زبان‌های مادری و زبان اقوام، جوک‌هایی ساخته می‌شود یا آنها مورد تمسخر و خنده قرار می‌گیرند، این کارها چگونه می‌تواند زبان را تخریب کند؟ می‌گوید: این رفتار ریشه در نداشتن تربیت درست و ناآگاهی دارد. این تخریب‌ها از طرف دشمنان هر ملتی برای ایجاد اختلاف بین مردم یک کشور شکل می‌گیرد و در ناآگاهی رشد کرده و توسعه پیدا می‌کند. این رفتار زشت نباید شایع شود و هر فردی که مصالح ملی برایش مهم است و به اقوام مختلف احترام می‌گذارد وارد این جریان نمی‌شود. هیچ زبان بدی در دنیا وجود ندارد همانگونه که هیچ زبانی بر زبان دیگر برتری ندارد. برای هر قوم زبان مادری زبان زیبا و شایسته‌ای است که باید هم بتواند با آن حرف بزند و هم آن را بنویسد
اما در حدی که موجب از بین رفتن زبان ملی نشود چون تضعیف زبان ملی به مرور زبان‌های مادری و زبان اقوام را نیز از بین می‌برد. چون وقتی زبان مشترکی نباشد که باعث ارتباط آنها با دیگر اقوام شود به مرور آنها منزوی شده و ارتباط‌شان را با دیگر اقوام یک کشور از دست می‌دهند. در مورد زبان مادری و اهمیت آن نباید دچار افراط و تفریط شد. چسبیدن به زبان مادری و نادیده‌گرفتن زبان رسمی حسن نیست همان‌گونه که فقط زبان رسمی را به رسمیت شناختن و نابودی زبان‌های محلی و اقوام را خواهان بودن، مخرب است. باید در این زمینه تعادل برقرار شود. مردمی که در تمدن‌های بزرگ زندگی می‌کنند، تنوع زبان‌های مادری در آنها زیاد است و باعث فخر و مباهات اما برای این که اقوام مختلف بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند یک زبان عمومی‌تر و رسمی درنظر گرفته می‌شود که همان زبان ملی است.

غلط‌ نویسی و غلط‌ گویی

از محقق درباره زبان معیار می‌پرسم و این‌که برخی از کارشناسان زبان فارسی بر این باورند که زبان محاوره و کوچه و بازار نباید وارد زبان فارسی و زبان رسمی شود. با توسعه شبکه‌های اجتماعی برخی نگرانند که این زبان عادی به زبان فارسی لطمه وارد کند.

وی می‌گوید: زبان محاوره همان‌گونه که از اسمش مشخص است برای صحبت کردن است. مردم برای آسانی در مراودات و گفت‌وگوهای روزانه از کلماتی استفاده می‌کنند که ساده‌تر یا حتی شکسته است. این نوع زبان کاملا با زبان رسمی و ملی تفاوت دارد و برای نوشتن و مکاتبات نیست. زبان کوچه و بازار زبان عموم مردم است و نمی‌توان جلوی آن را گرفت، نه‌تنها در ایران که در کل دنیا. آن چیزی که زبان ملی را به خطر می‌اندازد زبان محاوره نیست بلکه غلط‌گویی و غلط‌نویسی است. آنچه در شبکه‌های اجتماعی و بین جوانان باب می‌شود همین غلط‌هاست. جوانان بیشتر به‌وسیله پیام با هم در ارتباط هستند و برای خلاصه‌نویسی و تندنویسی گاهی از زبان غلط استفاده می‌کنند که مسؤولان زبان هر کشوری باید مراقب باشند که این غلط‌نویسی‌ها و غلط‌گویی‌ها وارد زبان رسمی نشود. به نظرم در هر دوره‌ای کلماتی محاوره حتی به شکل غلط وارد زبان گفت‌وگو یا محاوره می‌شود اما اینها مقطعی و گذراست و در عین مراقبت از زبان رسمی و ملی نباید زیاد نگران آنها باشیم. مردم به‌خصوص جوان‌ها تحت‌تاثیر برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی و رسانه‌های دیگر گاهی کلمات و واژه‌هایی را وارد زبان محاوره یا ارتباطی خود می‌کنند که مانند موجی می‌گذرد. مثلا در دهه ۶۰ یا ۷۰ این واژه‌ها زیاد ورد زبان‌ها شده و به تکیه‌کلام تبدیل می‌شد اما تجربه نشان داده که آنها ماندگار نیستند و بعد از گذشت مدتی به فراموشی سپرده می‌شوند. مهم این است که به هسته زبان صدمه وارد نشود. این واژه‌سازی‌ها پوسته‌های زبان هستند که هر زمانی تغییر کرده و جای خود را به پوسته دیگر می‌دهند.

فارسی را پاس بداریم

محقق می‌گوید: روزگاری جغرافیایی که مردمانش با زبان فارسی صحبت کرده و با حروف فارسی می‌نوشتند بسیار گسترده بود. اما الان به‌جز ایران کشورهای افغانستان و تاجیکستان با زبان فارسی صحبت می‌کنند. مردم تاجیکستان به زبان فارسی اما نمی‌نویسند و از زمان رواج کمونیسم آنها با خطی که شبیه خط روسی است کلمات فارسی را می‌نویسند. برای همین در شهر دوشنبه می‌توانی با مردم فارسی صحبت کنی و مثلا آدرسی را از آنها بپرسی اما اگر نوشته‌ای فارسی به آنها نشان دهی، نمی‌توانند آن را بخوانند که این به زبان فارسی و ارتباط بین فارسی‌زبانان لطمه وارد کرده‌است. در افغانستان مردم هم به زبان فارسی صحبت می‌کنند و هم می‌نویسند اما جنگ‌های طولانی‌مدت در این کشور، بسیاری از مردم را بی‌سواد کرده و آنها نمی‌توانند بخوانند و بنویسند و زبان فارسی در این کشور هم ضعیف شده‌است. در ایران که زبان فارسی، زبان ملی ماست و هم با آن می‌نویسیم و هم می‌خوانیم برای پاسداشتش و حفظ و تقویت آن باید ادبیات گذشته خود را پاس بداریم و آن را بخوانیم و به نسل‌های امروز هم یاد بدهیم و آنها را تشویق کنیم که ادبیات کهن ایران از جمله گلستان و بوستان سعدی، اشعار حافظ و مولوی و فردوسی و بقیه را درست بخوانند و آنها را به‌خاطر بسپارند تا زمانی که می‌خواهند متنی را بنویسند یا صحبت کنند دایره واژگان فارسی غنی و خوبی داشته باشند. حفظ زبان فارسی در گرو حفظ ادبیات کهن و غنی ایران است.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم