برق فقط مردم را می‌گیرد!

این سوی ماجرا به باور مسؤولان قطعی به نظر می‌رسد، این‌که مقصر مردمی هستند که حتما بیش از حد مصرف می‌کنند.

سمت دیگر ماجرا اما متهم‌کنندگان به صف ایستاده‌اند، شرکت گاز به وزارت نیرو حواله می‌دهد، پاستورنشینان به صدور وعده مشغولند و اهالی بهارستان می‌خواهند حامل‌های انرژی را گران کنند.

شهروندان هم در این میان برای دچار نشدن به تاریکی پی جدول‌های خاموشی منتشر شده می‌گردند. سنجه همه هم آمار است.

از یک‌سو سخنگوی صنعت برق می‌گوید مصرف برق 17.5 درصد افزایش داشته و از سوی دیگر شرکت توانیر اعلام می‌کند تعداد مشترکین برق 11 برابر شده است! یک‌سوی این قصه مسؤولانی با تکان دادن کاغذها فاتحانه از کشف اعلام می‌کنند.

افزایش مصرف گاز نیروگاه‌ها را برای تولید دچار مشکل کرده است و مدیری دیگر نشسته پشت میز به رسانه‌ها از فراهم شدن امکان صدور برق به چهار کشور افغانستان، پاکستان، عراق و ترکیه خبر می‌دهد. روسای دیگر هم هستند که دوگانه آلودگی هوا و قطعی برق را برای انتخاب پیش روی شهروندان می‌گذارند! یک انتخاب باخت - باخت.

چقدر برق مصرف می‌کنیم؟

چقدر مردم در میانه این هیاهو مقصرند؟ چقدر برق مصرف می‌شده که حالا با افزایش این مصرف در فصل زمستانی که کمترین زمان مصرف برق در کشور است انتخابی جز قطعی گسترده برق نداریم؟ آن‌طور که می‌گویند همه این اتهام‌زنی‌ها به واسطه مصرف بالای برق برای صرفه‌جویی ۱۰درصدی است.

میزان مصرف برق مشترکان خانگی چند درصد از میزان مصرف برق کشور است که این ۱۰درصد حتما باید از این بخش جبران شود؟

مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور ماه پیش گفته بود: «مصرف برق در کشور 17.5 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته، که 15 درصد آن در بخش صنایع و مابقی در بخش خانگی مصرف شده است.» یعنی قرار است همه 10 درصد صرفه‌جویی از سهم 2.5 درصدی افزایش مصرف برق خانگی تامین شود؟

جالب این‌که سهم مشترکین خانگی حدود یک‌سوم ظرفیت برق کشور و کمتر از سهم بخش صنعت است. به این مفهوم که افزایش چشمگیر مصرف برق متعلق به بخش صنعتی بوده اما کمبود آن حالا باید از بخش خانگی جبران شود.

روش آشنایی است، همین روش را می‌توان در حوزه‌های دیگر مدیریتی هم به چشم دید. اسراف در جایی دیگر و درخواست صرفه‌جویی از جیب دیگری! جالب‌تر این‌که آمار تفصیلی صنعت برق ایران در سال ۹۸ به گواه پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو حاکی از آن است که سهم مصرف برق مشترکان خانگی طی ۱۰سال گذشته هیچ‌گونه افزایشی نداشته است.

همه مقصرند جز مدیران

همه در چالش کمبود حامل‌های انرژی مقصرند جز مدیریت! مردم بیش از میانگین سرانه جهانی مصرف می‌کنند، کرونا آمده است و باعث شده شهروندان از هراس فراگیری به‌راحتی انرژی را هدر بدهند و بالاخره این‌که استخراج غیرقانونی رمزارزهاست که باعث افت تولید شده و تاریکی به ارمغان آورده است. برای کمبود برق همه نوع دلیلی وجود دارد تا توجیه خاموشی خانه‌ها و تاریکی معابر مهیا باشد.

وزارت نیرو می‌گوید بیشتر از ۳۰۰ مگاوات برق غیرمجاز توسط ماینرهای ارزهای مجازی به‌صورت روزانه مصرف می‌شود. همان وزارت نیرو همچنین اعلام کرده است فقط طی یک‌هفته ۱۶۲۰ مرکز غیرمجاز با ظرفیت نزدیک به ۲۵۰ مگاوات شناسایی شده‌اند.

به جز استخراج رمزارزها، کرونا هم دلیل دیگر این افزایش مصرف عنوان شده است. مسؤولان شرکت توانیر می‌گویند بررسی‌هایی صورت گرفته نشان می‌دهد فراگیری ویروس کرونا به هدررفت انرژی گرمایشی منجر شده و بر افزایش مصرف انرژی اثر گذاشته است.

آنها انتقاد کرده‌اند از مردمی که به‌راحتی پنجره‌های خانه را باز می‌گذارند و انرژی را هدر می‌دهند. آن‌سوتر اما معاون وزیر بهداشت در رسانه ملی از مردم خواهش می‌کند روزانه چنددقیقه‌ای پنجره‌های خانه را باز بگذارند تا جریان هوا صورت بگیرد و خطر کمتری برای آنها داشته باشد.‌

مصرف بی‌رویه؛ یک تناقض آشکار

اگر آمارهای اعلام شده از سوی مسؤولان عیار باشد که وضعیت جامعه ایرانی بحرانی است، ما پرخاشگرترین مردم جهانیم، دورریز غذای ما برابر با کل اتحادیه اروپاست، ما هفت برابر دیگر مردمان جهان گاز مصرف می‌کنیم و آن‌طور که حالا سخنگوی شرکت برق می‌گوید ما ایرانی‌ها چهار برابر بیش از مردمان جهان برق مصرف می‌کنیم. چقدر این آمار واقعیت دارد؟

در نمونه متاخر که مربوط به میزان مصرف برق خانگی ایرانی‌هاست آمارهای جالب توجهی وجود دارد. جالب این‌که این آمارها هم منتشر شده از سوی خود وزارت نیروست.

هر سال وزارت نیرو مجموعه‌ای منتشر می‌کند به نام ترازنامه انرژی. در این ترازنامه هم مصرف انرژی در ایران به تفکیک سال و هم متوسط میانگین جهانی بررسی می‌شود.

محمود یعقوبی، برگزیده ویژه جشنواره خوارزمی به جام‌جم می‌گوید «برمبنای این ترازنامه در سال 96 میزان مصرف انرژی بخش خانگی ما دو برابر میانگین جهانی و این میزان در بخش صنعتی 1.5 برابر میانگین جهانی است. اما آن‌طور که در این ترازنامه میزان مصرف برق به صورت تفکیک شده با متوسط سرانه جهانی منتشر شده نشان می‌دهد مصرف سرانه نهایی برق در ایران 0.6 مقدار متوسط جهانی است.

به این مفهوم که میزان مصرف برق در بخش خانگی اتفاقا کمتر از میانگین متوسط جهانی است.»
برمبنای این ترازنامه، ایران از بیشتر کشورهای توسعه‌یافته دنیا برق سرانه کمتری مصرف می‌کند؛ یعنی درست زمانی که مسؤولان، شهروندان را متهم اصلی مصرف بی‌رویه برق اعلام می‌کنند و مصرف آنها را چهار برابر بیش از متوسط دنیا می‌دانند که اتفاقا شهروندان بسیار کمتر از متوسط جهانی برق مصرف می‌کنند.

انتخاب راحت‌تر؛ مردم زیاد مصرف می‌کنند

رمزگشایی از محل مصرف برق هم البته که کار آسانی نیست. نه مصرف بیش از اندازه خانگی، نه کرونا و نه حتی استخراج رمزارزهای دیجیتال دلیل اصلی نیست.

به باور بسیاری از کارشناسان این حوزه در این میان دو مشکل عمده وجود دارد که اتفاقا هیچ وقت مورد اشاره مسؤولان قرار نمی‌گیرد.

یکی بازده پایین نیروگاه‌ها و دومی اتلاف بالاتر از استاندارد شبکه توزیع. هیچ وقت هم این اتلاف انرژی به صورت رسمی اعلام نمی‌شود چرا که کار راحت‌تر، مقصر جلوه دادن مصرف کننده است.

آن‌طور که محمود یعقوبی، برگزیده ویژه جشنواره خوارزمی به جام‌جم می‌گوید: «مشکل ما در بهره‌وری، انتقال و تولید انرژی است نه مصرف برق خانگی. تکنولوژی‌های ما مربوط به دهه ۸۰ میلادی است و این حوزه نقص سیستم‌های تولید،‌ انتقال و توزیع و بالاخره مصرف در بخش خانگی است.»

او معتقد است برای جایگزین این نقیصه‌ها هم کوتاهی‌های بسیاری صورت گرفته است. او به ما می‌گوید:«ما قرار بود در برنامه توسعه پنجم ۵۰۰۰مگاوات برق تجدیدپذیر داشته باشیم اما تا امروز تقریبا تنها به هزار مگاوات رسیدیم.»

معابر ۱۰ روز دیگر روشن می‌شود

وزارت نیرو هم برای نشان دادن حسن نیت خود پس از قطع گسترده برق اعلام کرد صرفه‌جویی را از خود این وزارتخانه آغاز می‌کند اما دود این صرفه‌جویی هم باز در چشمان شهروندان می‌رود، چرا که ترجمان این صرفه‌جویی همان خاموشی معابر و خیابان‌هاست.

هرچند رضا اردکانیان، وزیر نیرو در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد با خاموشی معابر ۳۴۰مگاوات صرفه‌جویی شده است اما همین چند روز پیش هم پلیس گفته بود طی این مدت ۱۸درصد سرقت افزایش پیدا کرده است! و دیروز هم معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران گفت: «از منظر پیشگیری و دیدگاه حقوقی و قانونی تاریکی باعث افزایش وقوع برخی از جرایم از قبیل سرقت، حوادث ترافیکی و تصادفات شده که این عوامل منجر به افزایش ورود پرونده به محاکم قضایی خواهد شد.»

علی دیزجی همچنین از برگزاری جلسه‌ای با حضور پلیس و مسؤولان وزارت نیرو خبر داده و اعلام کرده است: «معاون شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ در این نشست از اتمام خاموشی شبانه و قطعی برق ظرف ۱۰روز آینده خبر داد و مقرر شد در طول 10روز باقیمانده به منظور پیشگیری از وقوع جرایم و حفاظت و حراست از اموال مردم و تامین امنیت، نیروی انتظامی جهت برقراری روشنایی نسبت به اعلام معابر و مناطقی که خاموشی سبب ارتکاب جرایم در آنها شده به شرکت توزیع نیروی برق اقدام کند.»

یک تناقض دیگر

25 دی ماه امسال محمدحسن متولی‌زاده، مدیرعامل شرکت توانیر در توجیه خاموشی‌های گسترده روزی قبل از گفت‌وگویش اعلام کرد: «به دلیل افزایش مصرف سوخت و گاز در منازل و بخش تجاری، محدودیت‌هایی در تامین سوخت نیروگاه‌ها به‌وجود آمد.»

دو هفته بعد اما حسن منتظر تربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد: « مشکل خاموشی‌ها از ما نیست از افزایش مصرف برق است.»

استدلال متداول و البته مورد علاقه مسؤولان در توجیه خاموشی‌های زمستان امسال همین نکته بوده و هست.

این‌که مصرف گاز بسیار بالا رفته و نیروگاه‌ها برای تولید برق با کمبود گاز روبه‌رو بوده‌اند و مسؤولان هم دو راه حل برای این چالش در پیش داشتند، یکی برق را برای صرفه‌جویی به صورت گسترده در شهرهای مختلف قطع کنند یا به جای گاز در این نیروگاه‌ها از مازوت استفاده کنند! اما جالب این‌که حالا معلوم شده همین استدلال مورد علاقه مسؤولان هم از اساس اشتباه بوده است!

موضوع کمبود سوخت در نیروگاه‌ها در حالی به عنوان دلیل اصلی قطعی گاه و بیگاه برق مطرح می‌شود که مصرف سوخت نیروگاه‌ها در سال جاری در مجموع رشدی 6.3 درصدی داشته و در این میان گازرسانی به نیروگاه‌ها به تنهایی 25.5 درصد نسبت به سال قبل بیشتر شده است.

ایرنا در این رابطه نوشته است مصرف مازوت در کل کشور در 10 روز اول بهمن که سردترین روزهای سال به شمار می‌رفته، تنها 2.8 درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. این درحالی است که در همین بازه زمانی میزان تحویل گاز به عنوان سوخت پاک به نیروگاه‌ها با وجود افزایش مصرف در بخش خانگی و تجاری، 25.5 درصد بیشتر بوده است.

مصرف صحیح یعنی چه؟

مسؤولان مدام از اصلاح الگوی مصرف حرف می‌زنند، این‌که ما با متوسط جهانی فاصله‌های معناداری داریم. اما مصرف بهینه برق در ساحت این مسؤولان به چه معنایی است؟ به این مفهوم که استاندارد مصرف برق چقدر است که ما باید رعایت کنیم و آن‌طور که مسؤولان می‌گویند رعایت نمی‌کنیم؟

بر اساس آمار پایگاه اطلاع‌رسانی صنعت برق ایران متوسط مصرف برق مشترکان خانگی 186 کیلووات ساعت در ماه است و هر مشترکی که بتواند به این میزان یا کمتر از این میزان مصرف برق داشته باشد در محدوده مصرف صحیح قرار دارد.

این میزان مصرف برابر با 186 هزار وات ساعت در ماه است. برای رسیدن به کف این استاندارد اما چالش بسیاری برای خانواده ایرانی در پیش است چرا که به عنوان مثال میزان مصرف برق یک دستگاه ماشین لباسشویی 2500 وات ساعت است، اگر طی یک ماه ده بار از ماشین لباسشویی استفاده شود و آن هم فقط به مدت یک ساعت کار کند یعنی شما در ماه 25هزار وات ساعت برق تنها به واسطه استفاده ماشین لباسشویی مصرف کرده‌اید. جاروبرقی 1000، اتوبرقی 1800، سماور برقی 1000، یخچال فریزر 300 و سشوار 1200 وات ساعت برق مصرف می‌کند.

میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه جام جم