رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور:
اما در این سوی ماجرا باید توجه داشت برخی نهادهای مردمی هستند که با حداقل هزینه اقدام به ایجاد شغل می‌کنند.
همچنین صیانت از مشاغل ازجمله مواردی است که شاید خیلی به چشم و در آمار و ارقام نیاید اما اهمیت بالایی دارد.
بسیج سازندگی کشور به محرومیت‌زدایی و کمک به اقشار مختلف هم در بخش ایجاد شغل و صیانت از مشاغل ورود کرده و هم در گام دوم انقلاب در زمینه گسترش تفکر سازندگی در کشور ورود کرده‌است.
سردار محمد زهرایی، رئیس سازمان بسیج سازندگی با حضور در تحریریه جام‌جم ضمن بازدید از بخش‌های مختلف این موسسه، گفت‌وگویی با خبرنگار ما در مورد دستاوردهای این نهاد مردمی داشت.
وی می‌گوید: سال ۹۸ پس از دیدار رهبر معظم انقلاب، نقطه عطف فعالیت بسیج سازندگی بود و ماموریت‌های این نهاد تغییرات اساسی داشت. مشروح این گفت‌وگو را بخوانید.
بیش از دو سال است شما در سمت رئیس بسیج سازندگی کشور هستید. در طول مدتی که شما در این سمت حضور دارید چه اقداماتی انجام شده‌است؟
یکی از افتخارات من این است که معارفه من در یک برهه بحرانی با خدمت به مردم آغاز شد. در پاییز سال ۹۷ زمانی که به عنوان رئیس بسیج سازندگی انتخاب شدم چندی بعد سرپل‌ذهاب زلزله آمد و از همان موقع در منطقه مستقر شدم. پس از آن هم سیل هرمزگان و جنوب سیستان و بلوچستان و همچنین خوزستان باعث شد تا برای خدمت‌رسانی بهتر در این مناطق حضور داشته‌باشم. تا این موارد تمام شد و به خودمان آمدیم کرونا آمد که تغییر رفتار مردم را به‌دنبال داشت. خب به بحث اصلی برسیم؛ ماهیت و فلسفه وجودی بسیج سازندگی از جریان جهادی گرفته شده‌است. در دهه ۷۰ حدود ۴۹گروه جهادی داشتیم اما اکنون ۴۲هزار گروه جهادی شناسنامه‌دار در کشور داریم. نقطه‌عطف فعالیت ما هم در دیدار رهبر معظم انقلاب با جهادگران در مرداد سال گذشته بود. قبل از سال ۹۸ کلا ۱۲هزار گروه جهادی در کشور داشتیم اما از تابستان سال گذشته تاکنون ۳۰هزار به این مجموعه اضافه شده‌است. فعالیت و ماموریت جهادگران از تابستان سال گذشته به بعد تغییر زیادی داشت و پیام ۹ بندی رهبر معظم به جوانان جهادگر چشم‌اندازی برای گام نهادن در گام دوم انقلاب اسلامی بود. یکی از مهم‌ترین مفاد پیام رهبر انقلاب، مسؤولیت‌پذیری جوانان جهادی بود. به این صورت که از ساخت دیوار و سقف خانه محرومان نباید غافل شد اما جهادگری باید به‌عنوان یک تفکر و فناوری فرهنگی انقلاب معرفی شود. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب هم به این موضوع اشاره کردند اکنون ۵۰۰هزار جهادگر در کشور داریم که کار محرومیت‌زدایی را برعهده دارند. از سوی دیگر ماجرا باید این‌طور نگریست که جوانان زیادی از خدمت‌رسانی محروم هستند و باید تفکر خدمت طوری گسترش یابد که تعداد اعضای بسیج سازندگی ۱۰۰برابر شود و ماموریت این دستگاه بر همین اساس تعریف شده‌است. بسیج سازندگی یک تشکل نیست بلکه یک تفکر است.
تاکنون موردی پیش آمده که بسیج سازندگی قصد انجام کاری را داشته‌باشد اما به دلیل همپوشانی با دستگاه‌های اجرایی از انجام آن کار منع شود یا دستگاه دیگر کار را زودتر به نتیجه برساند؟
کار اصلی ما خدمت به مردم است. این‌که کار را ما انجام دهیم یا یک دستگاه اجرایی فرقی ندارد. یکی از ماموریت‌های ما این است که خدمت به مردم را پیگیری کنیم و به دنبال اعتبار و اختیار برای رقابت با دستگاه‌های اجرایی کشور نیستیم. به نظر من اکنون وقت این نیست با هم رقابت منفی داشته‌باشیم. شما مشاهده کنید در زمان زلزله، سیل یا حوادث غیرمترقبه دیگر به جمعیت جهادگران افزوده می‌شود. یعنی خدمت‌رسانی به مردم دیگر نیاز به یک پایگاه بسیج و دور هم جمع شدن ندارد بلکه افراد خودشان علاقه دارند تا به مردم‌شان خدمت کنند و ما باید این راه را هموار سازیم. در مسیر جهاد اردو، گروه، حرکت، جریان، فناوری فرهنگی و جبهه جهادی وجود دارد که در هر کدام باید نقشه راه متفاوت تعریف شود.
اقداماتی که بسیج سازندگی انجام می‌دهد بیشتر در چه حوزه‌هایی است؟
آنچه در رسانه‌ها منعکس می‌شود اقدامات فیزیکی است. به بیان بهتر زمانی که قرار است از یک منطقه محروم گزارش تهیه شود گزارشگر سراغ اقداماتی می‌رود که با چشم قابل رویت باشد. اما ما به این موارد بسنده نکردیم و وارد حوزه‌هایی شدیم که خیلی قابل رویت نیستند. به عنوان مثال یک گروه جهادی در خوزستان در هر منطقه یک کد ارتفاعی قرار دادند که میزان آب و فاضلاب را بررسی می‌کند. اهمیت کار اینها اینجاست که می‌تواند از وقوع سیل جلوگیری کند و قبل از وقوع هشدارهای لازم را می‌دهد. از سوی دیگر یک گروه جهادی در کشور اقدام به بررسی قوانین و نحوه اجرا می‌کند که یک دستگاه در اجرای قانون و توزیع بودجه چه عملکردی داشته‌است. اگر کوتاهی انجام شود به مراجع ذی‌ربط اطلاع می‌دهد تا مشکل در آن زمینه برطرف شود. گروه جهادی دیگری نیز با حضور در یک منطقه محروم متوجه شدند خانه‌های آنها فاقد سند است و هر لحظه ممکن است سرپناه‌شان را از دست بدهند. این گروه با پیگیری‌های فراوان در حال دریافت سند است که این گونه اقدامات خیلی به چشم نمی‌آید. یک زمانی خط‌شکنی حضور در جبهه‌های حق علیه باطل بود اکنون تدفین افراد مبتلا به کرونا. قبلا در جنگ تحمیلی با گونی‌ها خاکریز ساخته می‌شد اکنون سدشکن می‌سازند.
از ابتدای سال تاکنون چقدر این نهاد مردمی توانسته شغل ایجاد کند؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید به مواردی اشاره کنم. یک گروه جهادی اقدام به تولید عروسک و کتابچه بافتنی با نقش قرآن و داستان‌های قرآنی کرده‌است که شرایط صادرات این محصول نیز فراهم شده و در مرحله پایانی قرار دارد. اقدام دیگری که مجموعه بسیج انجام داده ورود به بحث اشتغال‌زایی است. بسیج اصناف کشور ۱۰۰خیّر را در قالب یک اردوی جهادی به یکی از مناطق محروم برد و در زمان بازگشت چند کارگاه خیاطی و اشتغال ایجاد شده‌بود. همچنین بسیج حقوقدانان به دنبال آزادسازی زندانیان و ایجاد اشتغال برای آنهاست. برای این‌که گروه‌های جهادی بتوانند خدمت بهتری داشته‌باشند، به بخش‌های مختلف از جمله گروه‌های تخصصی تقسیم شده‌اند تا هر کدام به نوعی بتوانند مطالبه‌گر باشند. قبلا گروه‌های جهادی مجوز نداشتند و با آنها برخورد سلیقه‌ای می‌شد اما اکنون برای فعالیت آنها مجوز صادر می‌شود. طیق آمار موجود بیش از ۱۰۷هزار شغل توسط بسیج سازندگی ایجاد شده است.
بسیج سازندگی نقش مهمی در عرصه اقتصاد مقاومتی دارد. در طول هفت سال گذشته این نهاد مردمی چه كارنامه‌ای از خود باقی گذاشته است؟
در ۲۰ سال گذشته رهبر معظم انقلاب بر خودكفایی و تكیه به توان داخلی تاكید داشتند، اما همیشه صحبت‌های ایشان را روی بنر می‌بریم و یادمان می‌رود به عمق مساله فكر كنیم. اگر ۲۰سال پیش رهنمون‌های رهبر معظم انقلاب اجرا می‌شد، وضعیت اقتصادی كه امروز شاهد آن هستیم تا این حد به مردم فشار وارد نمی‌كرد. همچنین نیاز نبود اقدامات ضروری در یك مدت‌زمان مشخص انجام شود. سال ۹۲ به صورت مشخص اقتصاد مقاومتی مطرح شد. سازمان بسیج پرچمی را برافراشته كرد. در اقتصاد مقاومتی آمده دستگاه‌های اجرایی و حاكمیتی برای به نتیجه رسیدن امورات باید پای كار بیایند. سازمان بسیج هم در این زمینه مطالبه‌گری‌های خود را انجام می‌دهد. یكی از اهداف اقتصاد مقاومتی، مردم‌پایه كردن اقتصاد است. اگر یك دستگاه دولتی نخواهد مردم را در اقتصاد درگیر كند، مردم نباید از حقوق‌شان در این زمینه دفاع كنند. در زمان دفاع مقدس یکی از مسؤولان که بعد ها از چرخه مدیریت بیرون رفت و از کشور خارج شد بیان می‌كرد كه زمین بدهیم، زمان بخریم. اما مردم بودند كه نگذاشتند یك وجب از خاك ایران دست دشمن بماند. این اتفاق می‌تواند در اقتصاد نیز بیفتد. حضور مردم در اقتصاد باعث می‌شود نظام سرمایه داری دیگر معنا پیدا نكند. مشكلی كه اكنون با آن مواجه هستیم، مربوط به این است كه مردم در اقتصاد حضور ندارند و متاسفانه نظام اداری ما هم بر مبنای اقتصاد كلان و سرمایه‌گذاری چیده شده است. ما می‌گوییم بهبود فضای كسب و كار اما در عمل اتفاقی نمی‌افتد. به بیان بهتر جایی برای مشاغل خرد باقی نمی‌ماند تا مردم در تولید ناخالص داخلی تاثیر گذار باشند. در كشورهای توسعه‌یافته از ایده تا عمل بین ۷۲ ساعت تا پنج روز زمان می‌برد. اما مهم‌ترین مشكل یك تولیدكننده و فعال اقتصادی در ایران دریافت مجوز است. اكنون ۱۸۰ هزار كارگاه اقتصاد مقاومتی در صنایع مختلف داریم. تعدادی از آنها دارای مجوز و برخی از آنها فاقد مجوز هستند كه معضل ما دریافت مجوز برای آنهاست. اقدامی كه بسیج سازندگی كرده، ورود به خرید محصولات كشاورزی‌ای است كه روی دست كشاورز نماند. همچنین به دنبال ایجاد صنایع تبدیلی برای این محصولات هستیم تا كشاورزان انگیزه تولیدشان را از دست ندهند. ما به دنبال ایجاد ارزش افزوده در روستاها هستیم و معتقدیم اقتصاد باید در همان‌جا باقی بماند.
چند سالی است كه بسیج سازندگی به بحث صنایع تبدیلی ورود كرده. تاكنون چه تعداد كارگاه ایجاد شده و برای توسعه این كار چه اقداماتی را در نظر دارید؟
ابتدای كار بسیج سازندگی دامنه بسیار گسترده بود، اما متوجه شدیم كه نه منابع كافی در این زمینه در اختیار داریم و نه در توان ماست كه بخواهیم در همه زمینه‌ها دستی بر آتش داشته باشیم، از این رو به دنبال ایجاد قطب‌های صنایع تبدیلی به صورت تخصصی بودیم.
با این محوریت كه سوهان قم، چگونه معروف شد؟ گلاب قمصر كاشان چگونه معروف شد؟ چرا این شهرها را به نام یك محصول می‌شناسند؟ تاكنون بیش از ۸۰۰ قطب صنایع تبدیلی شناسایی کرده‌ایم که ۴۳۵ قطب راه‌اندازی شده است.
كمشچه اصفهان در كار نان‌پزی هستند و نان سنتی خشك تولید می‌كنند. تولید نان گسترش پیدا كرده و۲۰ نوع نان دارند كه ۱۳ مورد آن ثبت ملی است. اكنون ۳۰۰ كارگاه در این شهر وجود دارد و ۱۳۰۰ خانوار درگیر آن هستند. همه این كارگاه‌ها سه‌شیفته در حال فعالیت هستند و همه زنجیره ارزش در این شهر قرار دارد، اما كارخانه آرد در این شهر نیست.
اگر دولت و نهادهای اجرایی به دنبال ایجاد اشتغال و ایجاد زنجیره ارزش هستند، باید برای تاسیس كارخانه آرد اقدام كنند. این نان اكنون در سبد صادرات كشور قرار دارد و هیچ كمكی از سوی دولت به آنها نشده است.
سردروز تبریز دارای ۴۰۰ كارگاه تابلوفرش است كه در هر كارگاه ۴۰ نفر شاغل هستند و هزار كارگاه خانگی دارد. ما به عنوان بسیج این كارگاه‌ها را به مراكز مختلف معرفی می‌كنیم. اما واقعا به این موارد توجه نكرده‌ایم.
یكی از مشكلات این كارگاه‌ها تغییر رنگ وارداتی بود. این همه مركز پژوهشی در این كشور داریم، اما هیچ مركزی به كمك آنها نیامد. خودشان به این خودكفایی رسیده‌اند و به این فناوری دست پیدا كرده‌اند كه چگونه رنگ نخ تغییر نكند.
بسیج سازندگی برای كمك به اقشار مختلف ورود كرده و دار قالی، نخ و آموزش رایگان می‌دهیم و بعد از بافت از آنها خریداری می‌كنیم. از سوی دیگر در سمیرم اصفهان ۵۰ هزار تن سیب كیفیت بالایی ندارد و تا زمان رسیدن به بازار خراب خواهد شد. ما با ایجاد قطب صنایع تبدیلی، سیب را تبدیل به سركه كرده‌ایم كه ارزش افزوده شش برابری داشته است.
از سوی دیگر صندوق‌های قرض‌الحسنه مردمی با رویكرد اشتغال ایجادشده که در این مورد نیز بسیج سازندگی برای هموار كردن زیرساخت فعالیت آنها و همچنین معرفی به بانك‌های عامل ورود می‌كند. تاكنون ۲۳ هزار و ۸۰۰ صندوق راه‌اندازی شده و یك میلیون و ۱۰۰ هزار نفر عضو این صندوق‌ها شده‌اند.
اشتغال ایجادشده در سال ۹۹ توسط صندوق‌های قرض‌الحسنه ۶۸ هزار شغل است. در قطب‌های صنایع تبدیلی هم ۳۰ هزار شغل ایجاد شده است که بخشی از این مشاغل در سامانه دولت ثبت شده است. طرح‌های اقشار تخصصی برای اشتغال داریم که به عنوان مثال بسیج بخش كشاورزی برای خودكفا كردن پنج محصول استراتژیك برنامه‌ریزی می‌كند.
بسیج سازندگی بررسی کرده برای تولید افزایش محصولات استراتژیک چه اقداماتی باید انجام شود. برای رسیدن به این هدف هم از ظرفیت مهندسین بسیجی هم استفاده کرده است.
همچنین از رویکرد و برنامه‌های کشاورزان نمونه برای رشد محصولات کشاورزی کشاورزان همان منطقه استفاده می‌شود. برخی کالاها به دلیل دلالی گران می‌شود و کشورهای دیگر این مشکل را با ظرفیت فروشگاه‌های اینترنتی حل کردند. ما هم باید به این سمت حرکت کنیم. بسیج کشاورزی روی محصولات استراتژیک تمرکز دارد.
در تبصره ۱۶ بودجه ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده برای ایجاد هر شغل پایدار در سال بعد ۵۰میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شود که کمیسیون تلفیق با این موضوع موافقت کرده و امیدواریم در صحن علنی نیز مورد توجه نمایندگان قرار گیرد. ما تعهد می‌کنیم به‌ازای هر ۵۰ میلیون تومان یک شغل پایدار تحویل دهیم.
یکی از مواردی که بسیج سازندگی به آن ورود کرده صنعت بسته بندی است. سالانه حدود ۲۰هزار شغل پایدار در این زمینه ایجاد می‌شود. ما تسهیلات‌محور نیستیم که بخواهیم بگوییم تسهیلات دادیم، در نتیجه تعدادی شغل ایجاد شده است.
ممکن است ما به برخی افراد آموزش بدهیم و فرد شاغل شود. اینها در آمار اشتغال ما نمی‌آید. هر شغل حدودا به طور متوسط۳۰میلیون تومان برای ما هزینه داشته است اما کارکرد بسیج این است که اشتغال کم‌هزینه باشد. بیشتر از این‌که بخواهیم شغل مستقیم ایجاد کنیم تسهیل‌سازی انجام می‌دهیم و در آمارهایمان هم نمی‌آوریم.
محمدحسین علی اکبری - اقتصاد / روزنامه جام جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
