ماجرای شهر لی‌لی‌پوت‌های هرمز

پشت سر این اقامتگاه اما پچ‌پچ و حرف و حدیث کم نیست، از تعرض بومی‌ها در ماه‌های اول احداثش به بهانه مخالفت از ساخت گرفته تا توییت‌هایی که این‌بار در دنیای مجازی با هشتگ‌های مختلف، رد و نشانی از « اقامتگاه ماجرا» دارند؛ اقامتگاه اما بی‌خیال و بی‌اعتنا به پچ‌پچ‌ها در حال تکمیل است تا آن‌طور که وعده داده شده اسفند امسال پذیرای گردشگرانی باشند که هرمز را برای مسافرت انتخاب می‌کنند.

می‌گویند بخشی از یک پروژه گردشگری بزرگ است و با معماری عجیب و طراحی خاصش، با الهام از رنگ‌ های خاک هرمز در حاشیه ساحل آن، ساخته شده و در سال ۲۰۲۰ به‌دلیل سبک‌وسیاق منحصربه‌فرد در معماری، موفق به دریافت جایزه بین‌المللی مسابقه تیدا (TIDA) متعلق به کشور تایوان شده است.

اقامتگاه اما علی‌رغم تصاویر جذابش، در دنیای مجازی چندان محبوب نیست؛ هشتگ اعتراض‌ها به این شکل از هتل‌سازی اختصاصی، اینجا و آنجا دیده می‌شود؛ بعضی کاربرها از تخریب سواحل بکر هرمز به بهانه ساخت آن می‌گویند و نگران برهم زدن اکوسیستم جزیره هستند و برای عده‌ای هم انباشت زباله و فاضلاب تولیدی در ساحل هرمز و بحث بازیافت، عامل نگرانی است.

دفاع سرسختانه ناظرساخت

این اقامتگاه در تاریخ 25 دی 96 با نظارت میراث فرهنگی و گردشگری ساخت آغاز شده، پس عجیب نیست که معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرمزگان تمام‌قد پشت پروژه احداث آن بایستد و از آن دفاع کند.

آن‌طور که فائقه اتابک به ما می‌گوید این پروژه در ابتدا موافقت اصولی میراث را اخذ کرده و بعد در کارگروه زیربنای استان تصویب شده و بعد در شورای برنامه‌ریزی و نهایتا زمین مورد نیازش به مساحت 9700 متر مربع به آن واگذار شده و از سال 96 هم در حال اجراست.

از نگاه معاون گردشگری اداره میراث هرمزگان، معمای این اقامتگاه با این‌که جدید و متفاوت است اما مشکلی با اقلیم منطقه ندارد.

اتابک در توضیح بیشتر می‌گوید: تا حالا تمام پروژه‌های اقامتی ما به همان سبک کپری بودند و استان پر شده بود از سازه‌های کپری؛ این اقامتگاه اما یک سبک معماری و یک کار متفاوت و جدید در منطقه ماست و این‌که می‌گویند نامتناسب با اقلیم اینجاست من اصلا قبول ندارم.

او البته درباره سبک خاص معماری این سازه نظر نمی‌دهد و می‌گوید در تخصصش نیست اما به برنده شدن معماری آن در یک مسابقه بین‌المللی اشاره کرده و می‌گوید قرار است در چیدمان و تجهیز اقامتگاه از سبک سنتی هم استفاده شود.

هرمز برای همه است

معاون گردشگری اداره میراث هرمزگان درباره ضرورت ساخت چنین اقامتگاهی هم می‌گوید: منطقه ما یک منطقه با ظرفیت‌های بالای گردشگری است اما تا به‌حال امکانات و زیرساخت‌های تفریحی نداشته و این پروژه می‌تواند بیش از 200 تخت اقامتی را برای گردشگران جزیره تامین کند. تجربه ثابت کرده عده‌ای از گردشگران تمایلی به اقامت در بومگردی‌ های کپری و خانه بومی‌ها ندارند و همیشه به ما خرده می‌گیرند که چرا هرمز امکانات زیرساختی ندارد. ما باید جزیره هرمز را برای همه نوع گردشگری و همه جور قشری آماده کنیم.

او البته به روزهای اول شروع ساخت پروژه هم اشاره کرده و می‌گوید: آن اوایل که ساخت این پروژه شروع شد، مخالفت‌هایی در سطح جزیره داشت که طبیعی است در جوامع محلی در برابر تغییر همیشه مخالفت دیده می‌شود اما بعد که خود بومی‌ها را در کار دخیل و با پیشنهاد مسوولان استانی در اجرای پروژه از خودشان استفاده کردند، مخالفت‌ها تمام شد.

خانم اتابک با اشاره به این‌که بیش از 50درصد مردم جزیره‌هرمز به طور مستقیم و غیرمستقیم درحوزه گردشگری فعالند، چه به عنوان راهنمای محلی، چه مدیران اقامتگاه‌های گردشگری و... اظهار امیدواری می‌کند این اقامتگاه بتواند به رونق جزیره هم کمک کند.

تخریب طبیعت با گردشگر ناآگاه

پرونده سازه‌های ضد بشر و ضدطبیعت، در کشور ما قطور است؛ مصداقش ویلاهایی که ناگهان در مناطق خوش آب و هوای کشور قد می‌کشند و اسمی جز کوه‌خواری و جنگل‌خواری ندارند؛ حالا یکی شبیه همان‌ها روی خاک یک جزیره رنگی بنا شده و نیما آذری، صرف‌نظر از نقد معمارانه‌اش، به آسیب‌های فرهنگی- اجتماعی آن هم اشاره می‌کند.

او با سال‌ها سابقه فعالیت در عرصه گردشگری با محوریت اشتغال جامعه محلی فعال، به جام‌جم می‌گوید: این پروژه اقامتی، یک پروژه گردشگری بسیار بزرگ است که می‌تواند ایام پیک سال در جنوب کشورمان یعنی از مهر تا اردیبهشت، هرمز را به یک مقصد گردشگری تبدیل کند و همیشه اصطلاحا بوک باشد و مرتب گردشگر بپذیرد.

این حجم از گردشگر اما پوسته ظاهری یک اتفاق خوب است، آن هم وقتی هرمز در سال‌های اخیر به خاطر گردشگران ناآگاه و هنجارشکن با تخریب‌های زیادی روبه‌رو شده؛ آذری با اشاره به همین موضوع می‌گوید: همه ما می‌دانیم گردشگران ناآگاه در سال‌های اخیر بزرگ‌ترین آسیب را به محیط‌زیست هرمز زده‌اند، دیگر مثل سابق نه خبری از جبیرهاست نه گله دلفین‌ها یا لاک‌پشت‌های پوزه عقابی.

او در ادامه به رفتارهای هنجارشکنانه، پوشش‌ها و موسیقی‌های نامناسب بعضی گردشگران هم اشاره می‌کند و می‌گوید: تصور این‌که یک مگا پروژه با بیش از 200تخت اقامتی فعالیت کند، حداقل برای من مساوی است با برگزاری مناسبت‌ها و شب‌نشینی‌های مختلف در ساحلی که در قسمت بکر جزیره بوده و این آیا چیزی جز تخریب محیط زیست است؟!

وصله ناجور روی تن جزیره

اقامتگاه رنگی جزیره‌ هرمز چه آن‌طور که منتقدان می‌گویند شبیه خانه لی‌لی‌پوت‌ها باشد و چه نه، یک وصله ناجور است روی تن جزیره.

برای نیما آذری، معمار و فعال حوزه گردشگری اشتغال محور هم این سازه رنگی با هزار اما و اگر همراه است. او از چند جنبه به ساخت این اقامتگاه نگاه می‌کند؛ هم از منظر معماری و هم گردشگری.

آن‌طور که آذری به ما می‌گوید معماری این بنا برخلاف شعارهایی که در تعریف ارائه شده، متناسب با محیط جزیره نیست.

آذری می‌گوید: درست است جزیره هرمز را به خاطر گنبد نمکی بودن و خاک‌های رنگی‌اش می‌شناسند، اما این‌که ما بیاییم یک سازه‌رنگی را در این محیط بسازیم با طبیعت منطقه منافات دارد؛ چراکه معماری یعنی اضافه کردن یک سری المان‌های دست‌ساز و مصنوع به محیط و ما نمی‌توانیم به صرف رنگی بودن سازه مدعی شویم منطبق با محیط است. درحالی‌که ما اصلا چنین رنگ‌های تند و جیغی را در سطح جزیره نداریم و همین باعث شده این اقامتگاه این‌طور خودش را نشان بدهد.

مساله بعدی که این معمار به آن اشاره می‌کند به سابقه ساخت خانه‌ها در جنوب کشورمان برمی‌گردد؛

آذری می‌گوید: در بیشتر شهرهای حاشیه خلیج‌فارس ساختمان‌ها را به رنگ سفید می‌سازند و این انتخاب یک دلیل ساده دارد؛ آن هم توفان‌های خاک و شن و بادهای شدید است که فرسایش را بالا می‌برند. این طور که به نظر می‌رسد به دلیل این فرسایش بالا رنگ‌هایی که برای این اقامتگاه در نظر گرفته‌شده خیلی سریع‌تر از تصور، رنگ‌هایی از دست‌رفته خواهندبود.

نقد دیگر او از نگاه یک معمار، بی توجهی به بحث «رون»ها در معماری است: ما در معماری بحثی داریم به اسم رون که در آن جهت خانه‌ها و کوچه‌ها به شکلی انتخاب می‌شود که سازه کمترین آسیب را از محیط به دلایل جغرافیایی بپذیرد. اما این شکل معماری که در اقامتگاه می‌بینیم، یک معماری کاملا باز و ضد رون‌هاست هم از نظر رنگ و هم از نظر فرم.

پشت به جامعه محلی

بومیان جزیره و آنها که در تمام سال‌های گذشته گردشگران را در کنج خانه‌های بومی‌شان پناه داده‌اند و راهنما و بلد محلی شده‌اند و گردشگران را تا قلعه‌پرتغالی‌ها و دشت‌نمک و دره مجسمه‌ها و غار الهه نمکی‌اش رسانده‌اند، دورنمای خوبی از رونقی که معاون میراث هرمزگان می‌گوید در ذهن ندارند؛ بومی‌ها و صاحبان اقامتگاه‌های کوچک نگران تعطیلی کپرهایشان هستند، نگران این‌که ساخته‌شدن این همه واحد اقامتی در بیرون از محوطه مسکونی هرمز، باعث رکود خانه‌های بومگردی داخل شهر بشود. هرمز یک جزیره کوچک است که در آن همه همدیگر را می‌شناسند، پس عجیب نیست با هرکسی که صحبت می‌کنیم تمایلی به گفتن نامش ندارد، آمار مخالفان ساخت این اقامتگاه اما کم نیست؛ در هرمز هر کسی از زاویه نگاه خودش به اتاقک‌های گنبدی شکل این اقامتگاه رنگی نگاه می‌کند.

برای گردشگران خاص

این‌که این اقامتگاه با توجه به فاصله‌اش از جامعه محلی، پشت به آن ایستاده و خودش را از او جدا کرده‌است و این یعنی ایجاد یک جزیره کوچک در دل جزیره هرمز!... نگرانی‌ای که نیما آذری هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: در شعارهای معرفی این سازه نوشته‌شده که به قصد مشارکت جامعه محلی احداث شده، اما واقعا جامعه محلی چه مشارکتی در آن دارد، جز این‌که از آن به عنوان کارگر مشارکت گرفته‌شده‌است؟!

جز این‌که بسیاری از شاغلان عرصه بومگردی را در جزیره هرمز که در تمام این سال‌ها براساس اصول بومگردی فعالیت می‌کردند، کاملا از آینده اقتصادی‌شان ناامید کرده‌است؟ به نظر من این پروژه صرفا برای گردشگرانی خاص اجرا شده و حتی در زمینه مشارکت با جامعه محلی هم نمی‌تواند موفق باشد.

مینا مولایی - ایران / روزنامه جام جم