نگاه راهبردی به بحران کرونا

در ایران هم پیش از تاسیس نهادهای امدادی، این ارتش بود که برای مدیریت زلزله و سیلاب‌ها، مسؤولیت سازمانی به‌عهده می‌گرفت و بعدها جمعیت هلال‌احمر فعلی تاسیس شد بنابراین حضور نیروهای مسلح در شرایط بحرانی، سابقه‌ای تاریخی و جهانی دارد و اصولا چون این نیروها دارای سلسله مراتب مشخصی هستند و افسران آنها با نگاهی سیستماتیک به مسائل می‌نگرند، پس وقتی کشور در شرایط فوق‌العاده‌ای قرار می‌گیرد، یگان‌های نظامی از جمله بهترین نیروهایی هستند که می‌توانند نقشی راهبردی را در کنترل اوضاع به‌عهده بگیرد.

در شرایط کنونی نیز که ماه‌هاست کشورمان دچار بحران همه‌گیری کرونا شده، به نظر می‌رسد حضور پررنگ‌تر نیروهای مسلح بتواند هماهنگی مناسبی را میان سایر دستگاه‌هایی که درگیر مبارزه با این بیماری هستند، ایجاد کند و علاوه بر این، موجب ارتقای امکانات نظام درمانی کشور شود. یعنی وقتی نیروهای مسلح بیش از پیش پای کار مبارزه با کرونا بیایند، علاوه بر این که تخت‌های بیشتری برای بستری بیماران کرونایی فراهم خواهد شد، این نیروها می‌توانند نقش مهمی در فرماندهی بحران کرونا ایفا کنند.
باید توجه داشت اصولا هنگام بحرانی شدن شرایط، مهم‌ترین مساله داشتن فرماندهی واحد و قدرتمند برای مدیریت بحران است. اما متاسفانه در ایران چه در بحران همه‌گیری کرونا و چه در سوانح پیش از آن، ما همواره گرفتار مساله نبود فرماندهی مقتدر در مدیریت بحران بودیم؛ مساله‌ای که باعث می‌شد وقتی سازمان‌های مسؤول رسیدگی به حوادث طبیعی و غیرطبیعی همراه شهروندان پای کار کمک به آسیب‌دیدگان می‌آمدند، بی‌نظمی خاصی در صحنه امدادرسانی ایجاد شود و در اغلب موارد نیز کسی نمی‌توانست به‌درستی این شرایط بحرانی را مدیریت کند.

البته در همین بحران کرونا نیز در روزهای اول، پیام‌هایی از سوی فرماندهان ستاد مدیریت این بحران دریافت می‌شد که حاکی از فقدان شناخت کافی نسبت به این بیماری یا جدی گرفتن مساله بود. مثلا در روزهای ابتدایی، مدیران ارشد اجرایی کشور انتظار داشتند همه‌گیری کرونا طی چند هفته به پایان برسد و همین حالا هم در شرایطی که مدیران بحران کرونا به طور مکرر مردم را به رعایت ضوابط بهداشتی تشویق می‌کنند، اما زیرساخت‌های رعایت این پروتکل‌ها را در ادارات، مدارس و سطح جامعه ایجاد نکرده‌اند.

دریافت این پیام‌های ضدونقیض از سوی نهادهای تصمیم‌گیرنده درباره کنترل شیوع کرونا نشان می‌دهد مدیریت بحران کرونا در کشورمان به صورت هماهنگ پیش نمی‌رود و در این شرایط، نیاز به حضور پررنگ‌تر نیروهای مسلح برای مدیریت این بحران بیشتر احساس می‌شود. به‌خصوص که این نیروها همواره براساس راهبردهای مشخصی برنامه‌ریزی می‌کنند و این‌طور آموزش دیده‌اند که باید با برنامه‌ریزی به اهداف از پیش تعیین‌شده برسند.

یعنی نیروهای مسلح یادگرفته‌اند ماموریت‌محور عمل کنند و برای رسیدن به چشم‌انداز خاصی تلاش داشته باشند.

بر همین اساس، در شرایط فعلی می‌توان در راستای مدیریت بحران کرونا، مسؤولیت‌های مشخص بیشتری را برای نیروهای مسلح تعریف کرد تا آنها با برنامه‌ریزی راهبردی خود بتوانند نقش مهم‌تری در فرماندهی بحران کرونا ایفا کنند.

دکتر مهدی زارع - کارشناس مدیریت بحران / روزنامه جام جم