حیات وحش

بالاخره راز این قیافه عجیب را فهمیدیم!

میگوهای مانتیس، نوعی از سخت‌پوستان دریایی هستند که طول بدن آنها تقریبا ده‌سانتی‌متر است اما با این جثه کوچک چنان بینایی خارق‌العاده‌ای دارند که دانشمندان سال‌هاست نتوانسته‌اند کارایی دقیق آن را تشریح کنند.

کد خبر: ۱۲۴۲۰۲۹

این مخلوقات کوچک علاوه بر نورهای معمولی از نورهای پولارایز (قطبی) و فرابنفش هم برای دیدن بهره می‌گیرند. آنها به حدی در بینایی خارق‌العاده هستند که نه‌تنها موجودات و محیط اطراف را به خوبی می‌بینند بلکه حتی قادر به تشخیص سلول‌های سرطانی هم هستند.
یکی از سؤالاتی که دانشمندان هنوز پاسخ درستی برای آن ندارند، این است که این مخلوقات کوچک با مغزهای کوچک‌شان دقیقا چه نوع استفاده‌ای از این بینایی خارق‌العاده می‌کنند؟ به تازگی جمعی از محققان با استفاده از انواع روش‌های میکروسکوپی و تحلیل مجموعه‌ای از ساختارها در سیستم عصبی حیوانات، تلاش کرده‌اند درک بهتری از کاربرد بینایی در چنین موجودات کوچکی به دست آورند. در این مطالعه که روی ۴۵۰ گونه از اعضای راسته Stomatopoda انجام شده، فرآیند بینایی ردیابی و تشریح شده است.
میگوهای مانتیس عضوی از راسته Stomatopoda هستند، اما برخلاف آنچه از نامشان برمی‌آید، در اصل میگو نیستند، بلکه بیشتر از میگوها با خرچنگ‌ها و لابسترها قرابت خویشاوندی دارند و اندازه‌شان هم همان‌طور که پیشتر گفته شد، حدود ده یا حداکثر ۳۰ سانتی‌متر است.
همه اعضای این راسته از نظر بینایی خارق‌العاده‌اند، اما دانشمندان به درستی نمی‌دانند این دید خارق‌العاده در جفت‌یابی به آنها کمک می‌کند یا این که در رد و بدل کردن پیام‌های مخفی که دیگر موجودات آبزی نمی‌توانند درک کنند، موثر است. دلیل این بینایی خارق‌العاده هر چه باشد، یک چیز مسلم است: میگوهای مانتیس دو جفت چشم پیچیده دارند که در داخل آنها بیش از ۱۲ نوع محرک نوری وجود دارد که برخی از این محرک‌ها به‌طور اختصاصی برای نور فرابنفش کاربرد دارد. از سوی دیگر هر یک از چشم‌های میگوهای مانتیس‌ این قابلیت را دارد که مجزا از چشم دیگر به جهتی مخالف حرکت کند و این همان دیدی است که از آن تعبیر به دید سه بعدی مانتیس‌ها شده است.
دانشمندان در تازه‌ترین تحقیقات روی سلول‌های عصبی داخل کره چشم میگوهای مانتیس‌ که به شکل کلیه هستند، متمرکز شده‌اند. آنها با استفاده از روش‌های میکروسکوپی و لکه‌گذاری شیمیایی کلاسیک تلاش کردند تا مسیر حرکت پیام‌های عصبی را دنبال کنند و بر اساس این مطالعه نقشه‌ای هم از عملکرد سیستم بینایی آنها ترسیم کرده‌اند.
یکی از ارتباطات بصری شاخصی که در مغز میگوهای مانتیس‌ شناسایی شده، لوبولا (Lobula) نام دارد. جالب اینجاست که در بدن دیگر بی‌مهرگان، این بخش از مغز مجموعه‌ای از اطلاعات بصری را که در سایر بخش‌ها پردازش شده، جمع‌آوری و آنها را به صورت پیام‌هایی قابل درک مانند تشخیص یک شکل مشخص مخابره می‌کند. اما محققان معتقدند میگوهای مانتیس از این سامانه برای نگهداری و ذخیره اطلاعات بصری سطح بالا استفاده می‌کنند. مطالعات اخیر نشان داد این ساختارهای ارتباطی پیچیده در میگوهای مانتیس، به‌طور کلی وظیفه پردازش داده‌های بصری و تبدیل آنها به تصاویر مشخص با لوبولا سپس اشتراک‌گذاری آن با بخشی از مغز که مسؤولیت یادآوری خاطرات بویایی را برعهده دارد. به گفته دانشمندان این فرآیند پیچیده را باید جایگزین حافظه بصری در میگوهای مانتیس دانست. اما این که این قابلیت چه زمانی در میگوهای مانتیس پدیدار شده، سؤالی است که هنوز نمی‌توان پاسخی قطعی به آن داد.