نبرد دیپلماتیک مسکو

خبرگزاری فرانسه، ۱۲مرداد امسال با انتشار گزارشی از سیدنی، خبر از تشدید تحریم‌های روسیه توسط وزارت خارجه آمریکا داده است. سرگئی اسکریپال و دخترش مارس 2018 در شهر سالزبری انگلیس مسموم شدند و لندن، مسکو را عامل مسمومیت اسکریپال معرفی کرد، اما مقامات روسیه هرگونه دخالت در این ماجرا را رد کردند.
سرگئی ویکتوروویچ اسکریپال متولد سال 1951 میلادی، مأمور نظامی سابق اطلاعات روسی است. کسی که به‌عنوان مأمور برای سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس در طول دهه ۱۹۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ کار کرده است.
نگاه تهدید محور نسبت به مسکو
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه در این خصوص می‌گوید: آمریکا از موضوع مسمومیت سرگئی اسکریپال، جاسوس سابق روس در بریتانیا برای ادامه اعمال فشار بر مسکو استفاده کرده است. واشنگتن و متحدانش طی چند سال اخیر بارها روش‌های مختلفی را برای اعمال فشار بر روسیه امتحان کرده‌اند، ولی هیچ موفقیتی در این زمینه نداشتند.
آمریکا اخیراً در همین خصوص، تحریم‌های ناظر بر پرداخت‌های اعتبار به روسیه را تمدید کرده است. افزون بر آن وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است مانع انجام همکاری‌های تکنیکی و مالی با روسیه خواهد شد. این محدودیت‌ها ازجمله شامل پرداخت اعتبار از سوی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی به روسیه می‌شود.
برگزاری نشست اخیر لندن نیز نشان داد برخی کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده، نگاه تهدید محور خود را نسبت به مسکو حفظ کرده‌اند. در این میان، پرونده اسکریپال صرفاً نقش کاتالیزور و عامل تسریع‌کننده‌ای دارد که بر سرعت و شدت تقابل میان روسیه و ناتو می‌افزاید. به عبارت بهتر نمی‌توان پرونده اسکریپال را نقطه آغاز تقابل روسیه و غرب دانست، بلکه این پرونده نقطه آشکارساز یا نقطه اوج چنین تقابلی محسوب می‌شود.
منازعات دیپلماتیک
میان روسیه و غرب
اگرچه حدود 18ماه از وقوع ماجرای مسمومیت مبهم اسکریپال سپری شده است، اما نبرد دیپلماتیک مسکو و بازیگران اروپایی بر سر این پرونده تمام نشده است. سال گذشته، شدت گرفتن منازعه روسیه و غرب بر سر پرونده اسکریپال باعث شد این منازعه بلافاصله از فاز لفظی وارد فاز دیپلماتیک شود. علاوه بر انگلیس، کشورهایی همچون آمریکا، کانادا، لهستان، آلمان و...به اخراج دیپلمات‌های روسی از کشورهایشان اقدام کردند، به‌طوری‌که تاکنون 25 کشور اروپایی و آمریکایی در همراهی با لندن حدود 150دیپلمات روس را اخراج کردند. در مقابل، کشور روسیه نیز بسیاری از دیپلمات‌های غربی را به‌صورت متقابل از کشور خود اخراج کرد. اخراج 23دیپلمات انگلیسی و 60دیپلمات آمریکایی از مسکو و تعطیلی سرکنسولگری ایالات متحد، آمریکا در سنت‌پترزبورگ ازجمله این اقدامات بود. هنوز بخش مهمی از این منازعه به قوت خود باقی است و سفارتخانه‌های روسیه و کشورهای طرف منازعه در اروپا، تصمیمی نسبت به تجدیدنظر در شرایط موجود نگرفته‌اند.
نقش کاخ سفید در هدایت منازعه
رویکرد دولت آمریکا در قبال پرونده اسکریپال، در نوع خود قابل‌تأمل است. واشنگتن در وهله اول سعی کرد مجادله انگلیسی-روسی را به منازعه ناتویی-روسی یا غربی-روسی تبدیل کند. ازاین‌رو با جدیت تمام در دفاع از انگلیس وارد عمل شد و حتی در قبال پرونده اسکریپال، مواضع تندتری نسبت به لندن اتخاذ کرد! دولت انگلیس نیز نسبت به نقش‌آفرینی ایالات‌متحده در این پرونده رضایت کامل داشت، زیرا به اعتقاد مقامات حزب حاکم محافظه‌کار در انگلیس، حضور واشنگتن در نقطه رأس تقابل با مسکو بر سر پرونده اسکریپال می‌توانست هزینه‌های ناشی از این تقابل را به ضرر روس‌ها افزایش دهد. درهرحال، هم‌اکنون شاهد شکل‌گیری تقابلی تمام‌عیار میان غرب و روسیه هستیم.
نشست لندن نشان داد همچنان روسیه به‌عنوان اصلی‌ترین تهدید بالفعل ناتو مورد شناسایی اعضای پیمان آتلانتیک شمالی قرارگرفته است. حتی برخی تحلیلگران مسائل استراتژیک تأکید دارند سطح منازعه میان روسیه و غرب به‌مراتب نسبت به سال‌های گذشته فراتر رفته و ماهیتی نظامی پیداکرده است. استمرار این روند می‌تواند در آینده‌ای نزدیک منجر به بروز منازعات نظامی (هرچند محدود) میان مسکو و برخی کشورهای اروپایی شود. در این میان، تلاش برخی احزاب اروپایی مانند احزاب چپ میانه و سوسیالیست برای تلطیف اوضاع بحرانی موجود ثمره‌ای نداشته است. ناتو از پرونده اسکریپال به‌مثابه ابزاری سیاسی برای اعمال فشار بر مسکو استفاده می‌کند. در این میان، ایالات‌متحده آمریکا بیش از دیگر اعضای ناتو اصرار به حفظ تنش میان روسیه و ناتو دارد. واکنش روسیه در اخراج 60 دیپلمات آمریکایی (در مقابل اخراج 23 دیپلمات انگلیسی) نشان می‌دهد کاخ کرملین اصلی‌ترین طرف خود در این منازعه را واشنگتن و نه لندن می‌داند.
درهرحال، آثار و تبعات ناشی از ماجرای اسکریپال تا سال‌ها بر روابط روسیه و غرب سایه خواهد افکند. هم‌اکنون نه‌تنها نشانه‌ای دال بر تلاش اعضای ناتو برای حل این موضوع مشاهده نمی‌شود، بلکه بازیگرانی مانند ایالات‌متحده آمریکا و انگلیس سعی دارند از آن به‌عنوان یک برگ برنده در تقابل با کاخ کرملین استفاده کنند.

سعید صابریان

بین‌الملل