شکاف میان شرق و غرب

جدال بر سر مصوبه ضد چینی
مصوبه اخیر کنگره آمریکا در حمایت از معترضان ضد دولتی در هنگ‌کنگ، انعکاسی از نگاه سلبی حاکم در کاخ سفید علیه پکن است. اخیرا تری برند استد، سفیر آمریکا در پکن به دلیل آنچه مداخله مستقیم واشنگتن در امور داخلی چین عنوان شده، از سوی وزارت خارجه این کشور احضار و مراتب اعتراض شدید دولت پکن به اقدامات مداخله جویانه کاخ سفید به وی ابلاغ شد. همچنین مقامات چینی تأکید کرده‌اند در برابر این کنش کاخ سفید و کنگره، اقدام متقابل صورت خواهند داد.
فراتر از منازعات اخیر میان آمریکا و چین، دونالد ترامپ قصد دارد پرونده پکن را به نشست اعضای پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) بکشاند و از همه اعضای این پیمان بخواهد در مواجهه با چین، بیانیه‌ای صادر کرده و در نهایت، تصمیمات و گام‌هایی عملی اتخاذ کنند. آمریکا به‌صورت مشخص قصد دارد تهدیدات مربوط به چین و همچنین مسأله تسلط این کشور بر شبکه‌های ارتباطی نسل پنجم تلفن همراه را مطرح کند.
منازعه واشنگتن - پکن
همان‌گونه که مشاهده می‌شود، منازعات ایالات‌متحده و چین، صرفا به حوزه جنگ تجاری میان طرفین محدود نمی‌شود! بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که منازعات پکن- واشنگتن حداقل در دوران ریاست جمهوری ترامپ نقطه پایانی نخواهد داشت. حتی برخی تحلیلگران معتقدند اگر ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال2020 میلادی بتواند بر رقیب دموکرات خود غلبه پیدا کرده و دوباره راهی کاخ سفید شود، جنگ تجاری، سیاسی و سایبری با پکن را به صورتی جدی‌تر در دستور کار قرار خواهد داد. بدون شک چین در چنین منازعه‌ای هرگز تسلیم نخواهد شد. پکن تاکنون به بسیاری از ابزارها و داشته‌های خود در نبرد با ایالات‌متحده اتکا نکرده است، اما این موضوع به معنای کنار گذاشتن این گزینه‌ها نیست.
حتی امکان دارد چین به منظور مواجهه مؤثر با دولت ترامپ و هدایت صحنه منازعه با واشنگتن، دارایی‌های ایالات‌متحده در کشور خود را مورد هدف قرار دهد. در این صورت ادامه جنگ تجاری برای ترامپ و همراهانش بسیار سخت و دشوار خواهد شد و این دشواری، به دیگر حوزه‌های منازعه با پکن نیز کشیده می‌شود. نباید فراموش کرد چینی‌‌ها حدود یک تریلیون دلار از بدهی‌های خارجی آمریکا را در تملک خود دارند. همچنین چین اصلی‌ترین خریدار مزایده‌‌های وزارت خزانه‌‌داری ایالات‌متحده آمریکا در طول سال‌‌های اخیر بوده و از این طریق، بسیاری از دارایی‌های متعلق به آمریکا در خاک چین متمرکز است. طی سه سال اخیر، بسیاری از اعضای ارشد حزب دموکرات آمریکا ازجمله هیلاری کلینتون و جو بایدن نسبت به سطح غیرقابل‌کنترل منازعات ایالات‌متحده آمریکا و چین هشدار داده‌اند. علاوه بر دموکرات‌ها، بسیاری از جمهوریخواهان سنتی نیز معتقدند که واکنش غیرقابل‌پیش‌بینی پکن درصحنه منازعه با دولت ترامپ، می‌تواند تا سال‌های طولانی دیگر دولت‌های ایالات‌متحده آمریکا را نیز درگیر این نبرد سخت تجاری- امنیتی-سیاسی کند.
فراتر از یک منازعه
بدون شک مجادلات شکل‌گرفته میان ایالات‌متحده آمریکا و چین، فراتر از یک منازعه ساده است. به‌صورت کلی سیاست و استراتژی مهار همه‌جانبه پکن، از دیرباز در حوزه سیاست خارجی ایالات‌متحده جاری بوده است. بااین‌حال هر یک از دولت‌های دموکرات و جمهوریخواه در این صحنه، تعیین‌کننده تاکتیک‌هایی ویژه‌ در این تقابل تمام‌عیار بوده‌اند. به عبارت بهتر، در طول دهه‌های گذشته، کلیت نگاه تهدید محور آمریکا در قبال چین، اساسا تغییری نکرده است. مداخله‌گرایی واشنگتن در شرق آسیا، خصوصا در تایوان، تبت و هنگ‌کنگ در دوران ریاست جمهوری هیچ‌یک از سیاستمداران دموکرات یا جمهوریخواه متوقف نشده است. با همه این اوصاف، ترامپ در تشدید و تسریع این منازعه و هدایت آن به‌سوی یک مجادله کنترل ناپذیر نقش مهمی ایفا کرده است.
تأملی بر هشدار صریح کسینجر
کار به‌جایی رسیده است که هنری کسینجر، که اتفاقا از مشاوران ارشد پشت پرده ترامپ در حوزه سیاست خارجی ایالات‌متحده محسوب می‌شد، نسبت به مهارناپذیری منازعه شکل‌گرفته میان آمریکا و چین هشدار داده است. هشدار آشکار کسینجر، به‌خودی‌خود حکایت از نگرانی استراتژیست‌های ارشد و مطرح حوزه سیاست خارجی ایالات‌متحده نسبت به حوزه شرق آسیا دارد. کسینجر اخیرا در خصوص عواقب تشدید جنگ تجاری ایالات‌متحده و چین عنوان کرده است: اگر اجازه داده شود که این درگیری نامحدود شود، نتیجه آن ممکن است بدتر از آن چیزی باشد که در اروپا رخ داد. جنگ جهانی اول بابت بحران‌های به‌مراتب کوچک‌تر اتفاق افتاد و امروز تسلیحات بسیار قدرتمندتر شدند. چین یک کشور اقتصادی مهم است. ما هم همین‌طور. بنابراین ممکن است که در سراسر جهان پا روی پای یکدیگر بگذاریم.
سؤال اصلی اینجاست که چرا چنین هشداری طی سه سال اخیر را به‌صورت جدی به کاخ سفید و نظام بین‌الملل مخابره نکرده است؟!
واقعیت امر این است که کسینجر در ابتدای حضور ترامپ، معتقد بود که کاخ سفید باید تمرکز بر قدرت پکن و جلوگیری از افزایش قدرت مانور این بازیگر قدرتمند جهانی را در دستور کار قرار دهد. اما ناتوانی ترامپ در هدایت و مدیریت جنگ تجاری با چین و متعاقبا هشدار پکن مبنی بر پاسخ متقابل به آمریکا در منازعات تجاری و نظامی، قدرت مانور کاخ سفید را در این منازعه تمام‌عیار محدود ساخته است.
از سوی دیگر، کسینجر پس از سه سال به‌خوبی درک کرده است که خصائص و رفتارهای غیرقابل‌پیش‌بینی ترامپ، می‌تواند منتج به از بین رفتن کامل تمرکز صحنه از سوی واشنگتن و درنهایت، شکل‌گیری منازعه‌ای عملیاتی میان دو بازیگر شود. در این منازعه عملیاتی مؤلفه‌ها و شاخصه‌های رفتاری، کنشی و واکنشی از سوی دو طرف (ایالات‌متحده آمریکا و چین) نه‌تنها از سوی استراتژیست‌ها و تعیین‌کنندگان صحنه، بلکه از سوی مخاطبان و افراد درگیر در منازعه نیز قابل پیش‌بینی نخواهد بود. در این صورت، شاهد شکل‌گیری بحرانی فراگیر در عرصه روابط فی‌مابینی واشنگتن-پکن خواهیم بود.
یکی از شعارهای اصلی حزب دموکرات در انتخابات سال آینده، بازتعریف روابط با چین پس از دوران چهار ساله ریاست جمهوری ترامپ ( در صورت شکست وی در انتخابات) خواهد بود.

شکست ترامپ در جنگ تجاری با چین

ترامپ در سال 2016 میلادی و در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، با استناد به آمارهای منتشر شده در حوزه تجارت (صادرات و واردات) این کشور تأکید کرد که 346 میلیارد دلار از کسری تراز تجاری سالیانه ایالات‌متحده ناشی از واردات کالاهای چینی است.
ترامپ وعده داد تا با اتخاذ سیاست‌های حمایت گرایانه اقتصادی و وضع تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای چینی، این معادله را تغییر دهد! هم‌اکنون در سال 2019 میلادی قرار داریم.
در پایان سال 2018 میلادی، شاهد افزایش 7درصدی صادرات محصولات چینی به آمریکا (به‌رغم محدودیت‌های اعمال‌شده تجاری) بودیم. همین مسأله نشان می‌دهد که بیشتر شرکت‌های آمریکایی از سیاست‌های ضد چینی ترامپ در عرصه تجارت بین‌الملل حمایت نمی‌کنند.
فراتر از آن، چین با کاهش خودخواسته ارزش یوان از یک‌سو و عدم خرید محصولات کشاورزی ایالات‌متحده، توانسته است تا حدود زیادی منازعه تجاری با واشنگتن را مدیریت کرده و هزینه‌های آن را برای کاخ سفید به‌شدت بالا ببرد.
نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد حتی در ایالاتی مانند تگزاس که آرای آن به‌صورت سنتی به حزب جمهوریخواه تعلق دارد، محبوبیت ترامپ به سبب عدم خرید محصولات کشاورزان از سوی چین کاهش‌یافته است. پکن طی سه سال اخیر بارها نشان داده است که قصد ندارد در برابر سیاست‌های بازدارنده و سخت ایالات‌متحده در جنگ تجاری تسلیم شود.
بی‌دلیل نیست که برخی طرفداران حزب جمهوریخواه به ترامپ در خصوص تأثیر منفی منازعه تجاری با پکن و تأثیر مستقیم آن بر فضای انتخابات ریاست جمهوری سال 2020، به‌شدت هشدار داده‌اند. هشداری که هراندازه به زمان انتخابات نزدیک‌تر می‌شویم، با شدت بیشتری به ترامپ مخابره می‌شود.

زهرا ساختمانیان

بین‌الملل