رنج تکابی‌ها و گنج دیگران

تکابی‌ها صبورند؛ پای حرف‌هایشان که می‌نشینیم مثل همیشه باز نجابت می‌کنند و خسته نمی‌شوند از صبوری. فصل مشترک حرف‌هایشان گلایه از وضعیتی است که امیدوارند درست شود. ابوالفضل حامدی، دهیار روستای سبیل از بخش مرکزی تکاب است؛ روستایی که امسال جمعیتش به زور به 500 نفر می‌رسد و قبلا بالای هزار نفر جمعیت داشته؛ اما غول مهاجرت سال به سال دست انداخته و اهالی روستا را یکی یکی با خودش برده؛ مهاجرتی که بهانه‌اش بیکاری بوده است. حرف مشکلات را که پیش می‌کشیم، حامدی می‌گوید: مشکلات تکاب مشکل دیروز و امروز نیست، مشکلاتی است که سال‌هاست تلنبار شده و یک دفعه درست نمی‌شود مثل همین مشکل بیکاری؛ آن هم درحالی که ما بهترین معادن را داریم، بهترین ظرفیت‌ها را داریم، اما اینجا به خاطر مشکل خام‌فروشی، هیچ عایدی‌ای از این معادن به اهالی نمی‌رسد. سنگ ما را با کامیون به کلانشهرها می‌برند و کارآفرینی این معادن در جای دیگری انجام می‌شود. اگر جلوی این خام فروشی گرفته شود، تکاب هم می‌تواند به یک قطب کارآفرینی در کشور تبدیل شود.
ما قطب محرومیتیم
اینجا در تکاب، در منتهی علیه جنوب شرقی آذربایجان غربی، هر شهروند دل پردردی دارد از مشکلاتی که یک سرشان به درایت مسؤولانی می‌رسد که قرار است روی زخم‌های این شهرستان مرهم بگذارند.
همین جاست که صالح عولیایی، دهیار روستای قینرجه، یکی از روستاهای هدف گردشگری شهرستان تکاب به ما می‌گوید: «می‌گویند ما قطب گردشگری هستیم، قطب طلای کشور هستیم، درست است، اما قطب محرومیت هم هستیم!» عولیایی، دهیاری است که می‌گوید روستایش قابلیت‌های گردشگری زیادی دارد و هنوز راه به جایی نبرده است:«روستای من بهترین مجموعه آب گرم را در کشور دارد؛ آب گرمی بدون بو که بعد از استفاده احتیاج به دوش گرفتن ندارد، اما ما برای جذب گردشگر هنوز برق و راه مناسب نداریم. با این حال با تلاش زیاد امسال 85 هزار نفر مراجعه‌کننده داشتیم که از خودِ تخت سلیمان بیشتر بوده و حتی باعث مهاجرت معکوس شده، اما هنوز به ایجاد اشتغال در روستا نینجامیده است.»
کار هست، اما برای غیربومی‌ها
ادامه گلایه‌ها را از زبان خانم دهقانی یک معلم بازنشسته تکابی بخوانید: «ما در همه چیز کمبود داریم، تکاب ما چهارمین اثر جهانی کشور را دارد، اما هنوز راه و مسیر مناسب و آسفالت برای رسیدن به این مجموعه جهانی نداریم. برای جذب گردشگر باید مسیر مناسب وجود داشته باشد. ما معادن زیادی داریم، اما مشکل اینجاست که از این معادن عایدی‌ای به مردم نمی‌رسد، چون مدیرانی که برای اینجا انتخاب می‌شوند مدیران غیربومی‌اند. مردم عایدی معدن را سر سفره‌هایشان احساس نمی‌کنند و عایدی گردشگری و این میراث جهانی را در سفره‌شان نمی‌بینند! در تکاب کار زیاد است، اما برای خود تکابی‌ها نیست، بچه‌های ما مجبورند برای کار به پایتخت بروند! در معادن، بیشتر غیربومی‌ها کار می‌کنند و این موضوع مردم را اذیت می‌کند. همین شمش‌های طلای معدن را اگر در کارگاه‌های کوچک صنعتی و خانگی در تکاب پخش می‌کردند و زیورآلات در همین شهر ما تولید می‌شد، زمینه‌ساز اشتغال جمعیت زیادی می‌شد.»
خام‌فروشی، مشکل اول و آخر
حکایت تکاب و دارایی‌های ارزشمندش، برای مردم تکاب حکایت یک دارایی دردناک است! تکابی‌ها هر روز نگاهشان به معادن طلاست، به درخشش دو معدن طلای فعالشان، زره‌شوران و آقدره؛ به میراث جهانی تخت سلیمان؛ مجموعه‌ای عظیم و باستانی که شاید اگر هرجای دیگری از کشورمان بود می‌توانست اوضاع را برای مردمش جور دیگری رقم بزند. تکابی‌ها از این دارایی‌های ارزشمند خبر دارند و این باخبری وقتی نگاهشان به دست و سفره‌های خالی‌شان می‌افتد، دردناک می‌شود. ما گلایه مردم تکاب را با محمود زمانی، فرماندار این شهرستان، در میان می‌گذاریم و از او می‌پرسیم چرا از این همه دارایی ارزشمند، مردم تکاب نصیبی نبرده‌اند و او برای ما اول از قابلیت‌ها و بعد از تنگناهایی می‌گوید که تکاب مدت‌هاست با آن درگیر است. برای فرماندار تکاب هم، معادن، اولین ظرفیت و دارایی ارزشمند این شهر است: «ما 59 معدن سنگ داریم که 36 درصد این معادن فعال است و 64 درصد آنها غیرفعال. دو معدن طلا و سه کارخانه استحصال طلا هم داریم که در مجموع با 140 تن ذخیره، 40 درصد ذخیره طلای کشور را دارند. در این معادن در مجموع زمینه اشتغال برای 2362 نفر فراهم شده است. اما در همین زمینه تنگناهایی هم داریم که بحث خام‌فروشی یکی از اینهاست.»
و این یعنی توسعه تکاب بسته به راه‌اندازی صنایع تبدیلی و جلوگیری از خام‌فروشی در این شهرستان است، چراکه بر اساس تعاریف جدید توسعه، منطقه‌ای محروم و کمتر توسعه‌یافته نامیده می‌شود که منابع و ظرفیت‌های خود را خام می‌فروشد و به صنایع تبدیلی توجهی ندارد و این اتفاقی است که مدت‌هاست در معادن تکاب رخ می‌دهد.
فرماندار تکاب در ادامه اما از راهکارهایی برای حل این معضل خبر می‌دهد و می‌گوید: به دنبال این هستیم که با تاسیس واحدهای سنگ بری بزرگ مقیاس در جنوب استان، از خام‌فروشی در تکاب جلوگیری کنیم و به ایجاد اشتغال برسیم. در همین راستا ایجاد کارگاه‌های طلاسازی در سطح شهرستان هم نیازی است که مورد توجه قرار گرفته است.»
فرماندار تکاب اما به یک موضوع دیگر هم اشاره می‌کند؛ حقی قانونی که می‌گوید مدت‌هاست به تکاب داده نمی‌شود: «ما پیگیر سهم 15 درصدی تکاب از درآمد وصول معادن که جزو حقوق دولتی محسوب می‌شود هم هستیم. براساس تبصره 6 الحاقی ماده 14 قانون معادن سهمی از این حقوق دولتی باید در همان منطقه هزینه شود، اما به ما داده نمی‌شود. اگر این سهم به ما داده شود اشتغال در تکاب ایجاد می‌شود و جلوی خروج نخبگان هم گرفته می‌شود، حالا هم انتظار داریم که وزارت صنعت، معدن و تجارت این موضوع را پیگیری کند.»
آغاز نهضت آسفالت
راه به عنوان یک تنگنای اساسی، همانقدر که در گلایه‌های مردمی برای ما پررنگ بوده، مورد توجه فرماندار هم هست و از آن با یک عنوان اختصاصی یاد می‌کند: «نهضت آسفالت».
محمود زمانی البته با اشاره به این موضوع که تنها چهار ماه از انتخاب او به عنوان فرماندار در شهرستان تکاب می‌گذرد، می‌گوید:«مردم ما از وضعیت راه‌ها بسیار گلایه مندند و حق هم دارند، اما در این زمینه در همین مدت اقداماتی انجام داده ایم و فعلا 40 کیلومتر آسفالت و
مناسب سازی راه‌ها انجام شده و تا پایان سال مالی 98، به امید خدا 30 کلومتر دیگر آسفالت و مناسب‌سازی انجام می‌شود چون راه مواصلاتی یکی از نیازهای اصلی شهر است.»
با فرماندار تکاب از گلایه مشترک دیگر مردم این شهر می‌گوییم؛ از فقدان امکانات درمانی در این شهرستان و او می‌گوید: «ما یک بیمارستان 64
تخت خوابی در شهرستان تکاب داریم که از سال 85 ساخت آن شروع شده، اما هنوز تمام نشده و در حال حاضر با پیگیری‌هایی که انجام دادیم، بالای 90 درصد کار سایت اصلی بیمارستان به پایان رسیده و دنبال تجهیز این بخش هستیم و امیدواریم بالاخره به بهره‌برداری برسد.»

زیرساخت که نباشد، گردشگری هم تعطیل است

تکاب میزبان ۱۰ درصد کلِ آثار باستانی و تاریخی آذربایجان غربی و ارزشمندترین آنها یعنی مجموعه جهانی تخت سلیمان است؛ مجموعه‌ای با ظرفیت‌های عظیم و ناشناخته که می‌تواند به منبع بزرگ درآمدزایی، ارزآوری و توسعه و رونق اقتصادی تکاب و حتی کل آذربایجان غربی تبدیل شود، اما هنوز و با گذشت
16 سال از ثبت در فهرست جهانی، حتی نتوانسته توجه گردشگران داخلی را به خود جلب کند، چه رسد به جذب گردشگران خارجی و ارزآوری.
امیر مطلوبی، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تکاب درباره چرایی این اتفاق به ما می‌گوید: ما یک مثلی داریم که می‌گوید راه توسعه از توسعه راه می‌گذرد! اگر ما راه نداشته باشیم، توسعه‌ای هم در بخش گردشگری نداریم و بحث زیرساخت‌ها در شهرستان تکاب همیشه مشکل داشته. فراهم کردن این بخش از زیرساخت‌ها هم کار ما نیست، چراکه بخش گردشگری یک حوزه فرابخشی است و باید نهادهای زیادی در کنار هم فعالیت کنند تا به نتیجه برسند و درنهایت، انتظار توسعه صنعت توریسم از آن داشته باشیم.
صنعتی که فعلا به گفته مطلوبی 80 هزار گردشگر در سال برای تکاب به ارمغان می‌آورد؛ آماری که می‌تواند و باید بسیار بیشتر از این باشد. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با اشاره به این موضوع می‌گوید: «ما در حوزه خودمان، زیرساخت‌های مناسب گردشگری مثل زیرساخت‌های اقامتی را فراهم کرده‌ایم. ظرفیت اقامتی تکاب دوبرابر شده و اقامتگاه‌های بومگردی زیادی در شهرستان ساخته شده و امیدواریم تا دو سال آینده از این ظرفیت‌ها بیشتر استفاده کنیم تا مردم هم از ظرفیت گردشگری تکاب منتفع شوند.»

مینا مولایی

ایران