چراغِ راهنمایی

همان‌طور که از نام این برنامه برمی‌آید، هدف طراحی و تولید آن تبلیغ و ترویج فرهنگ عفاف و حجاب است و با توجه به حرف‌های ناگفته بسیاری که در این زمینه وجود دارد، چه برای آنهایی که نسبت به موضوعات دینی متمایل هستند و چه آنهایی که گارد می‌گیرند، دیدنی و قابل استفاده است. این برنامه به همه نقاط مورد بحث و چالش با محوریت عفاف و حجاب می‌پردازد و سطوح گوناگون این موضوع را از کمترین تا کامل‌ترین شکل آن با نمونه‌ای موردی پیش روی مخاطبانش می‌گذارد.
کلیدواژه‌های مرتبطی در این خصوص که به گوش هر ایرانی آشناست اعم از پوشش، حیا، حریم، معضلات اجتماعی بی‌حجابی، چارچوب‌های عرفی و اخلاقی، محدودیت‌ها و آزادی‌های خانوادگی و... بازتعریف می‌شود و در جریان این تعریف‌های به‌روز شده از پوشش و عفت فردی و عمومی، مرز شبهات از حقایق بازشناخته می‌شود و راهنمای خوبی برای والدین و برخی مربیان تربیتی است.
همین‌طور، ادله‌های دینی و قرآنی فراوانی در تایید وجوب اصل پوشش زنان و مردان مومن آورده می‌شود که بنیان‌های اعتقادی معتقدان و مخالفان این اصل دینی را قوی‌تر می‌کند. این‌که امثال رجب‌علی خیاط‌ها و ابن‌سیرین‌ها چگونه به مقامات عالی عرفانی و معنوی دست یافتند و این‌که رعایت چه نسخه دینی می‌تواند چراغ هدایت جوان‌ترها برای رسیدن به این مراتب باشد.
اجرای معمولی
فرمان اجرای برنامه چراغ به دستان المیرا سماواتی سپرده شده که در سابقه اجرای وی، گویندگی و مجریگری از شبکه همدان تا برنامه‌های حوالی امروز، مسابقه برخط‌شو و ویژه‌برنامه‌های مناسبتی در رسانه ملی دیده می‌شود و همین کارنامه نشان از جای کار بسیار و کسب تجربه برای این مجری جوان دارد.
سماواتی در اجراهای معمول خود سرزنده‌تر و قوی‌تر از این برنامه ظاهر می‌شود. هر چند ماهیت برنامه چراغ جای بروز و شکوفایی چندانی در اختیار مجری نمی‌گذارد، با این حال این همه سکون و بی‌تحرکی در شکل بیان و زبان بدن برای بیننده خسته‌کننده جلوه می‌کند.
این دست برنامه‌ها با موضوع سنگین و گفت‌وگومحور نیازمند توانمندی دوچندان مجری است تا بتواند بار دیگر اجزا را هم به دوش بکشد؛ اتفاقی که در اجرای خانم سماواتی کمتر شاهد آن هستیم. البته یک دلیل ناتوانی سماواتی می‌تواند در این باشد که بیشتر وقت کوتاه برنامه به تعریف خاطرات فردی مهمان می‌گذرد و تک‌گویی‌های طولانی آنها، مجالی برای پرسش و پاسخ دو طرفه مجری و مهمان باقی نمی‌گذارد.
ضمنا در این برنامه، همین که مجری با پوشش غیرچادری انتخاب شده، خودش جالب توجه است چون در اولین نگاه هدف واقعی برنامه را نشان می‌دهد که پوشش مناسب و وقار و حیا موردنظر است و نه لزوما کامل‌ترین پوشش.
مهمانان از جنس مردم
دبیران مدارس و مؤسسات خصوصی و نیز فعالان حوزه حجاب، زن و خانواده از سراسر کشور در زمره مهمانان چراغ هستند که به بیان خاطرات و تجربیات تلخ و غالبا شیرین خود از مواجهه با نوجوانان و جوانان بی‌اعتقاد به حجاب می‌پردازند. انتقال تجربیات آدم‌هایی از جنس بینندگان، به توجه و الگوپذیری بیشتر مخاطبان کمک می‌کند.
در این برنامه کمتر از حضور خود افرادی که دچار تحول فکری و رفتاری در زمینه حجاب شده‌اند، دعوت به عمل می‌آید و بیشتر مربیان و هدایت‌کنندگان مهمان می‌شوند. به دلیل این‌که مهمانان برنامه چراغ برخلاف غالب برنامه‌های سیما نامدار و مشهور نیستند و بیشتر از میان چهره‌های مردمی هستند، حرف‌ها و اظهارنظرهای‌شان برای مخاطبان ملموس و قابل درک است، اما بهتر بود از خود نوجوانان و جوانان هم در این برنامه بیشتر دعوت می‌شد تا برای نسل جوان‌تر باورپذیرتر و قابل برداشت باشد.
فضای بی‌زبان
دکور و تیتراژ و حتی میان برنامه‌های چراغ کمترین کمک را به محتوای مهم و حساس آن می‌کند. تیتراژ آغازین با استفاده از یک کار هنری برش زدن کاغذ درصدد انتقال معنایی به تماشاگر است اما بعید به نظر می‌آید با تصویری انتزاعی از حضرت فاطمه(س) در جوار پیامبر(ص) در فضای یک نخلستان بتوان مفهومی مرتبط با عفاف و حجاب را القا کرد. سفیدی محض زمینه کاغذها هم آن‌قدر چشم بیننده را می‌زند که به سختی منظور تیتراژ قابل دریافت است.
تیتراژ پایان برنامه است که با تصویربرداری از ریسه‌های چراغِ دکور، به‌جز ارتباط ظاهری با عنوان برنامه حرفی دیگری برای گفتن ندارد. از آن عجیب‌تر دکور، در فضایی بسیار کم نور و با مبلمانی سیاه، ربطی به موضوع عفاف و حجاب و حتی کلمه چراغ و روشنایی ندارد.
در میان برنامه هم به پخش داستانی شنیداری در باب مفاهیم ارزشی و اخلاقی از مسیر رهگذران کوچه و خیابان و در واقع برای مخاطبان بسنده می‌شود. درست است که گفت‌وگو گرفتن با مردم در مورد موضوع یک برنامه، زیادی کلیشه‌ای شده و این سبک، تازه‌تر به نظر می‌رسد، ولی می‌توانست با ایده‌ای بهتر، هم حاوی معنای بیشتری برای تماشاگر باشد و هم شکل اجرای جالب‌تری از شنیدن یک صوت داشته باشد.

سارا صالحی

رسانه