امروز روز تولد مخترع دینامیت و آغازکننده جایزه نوبل است، نگاهی انداخته‌ایم به زندگی نوبل و روند این جایزه

نوبل با بوی دینامیت

عنوان جذابی است که سال‌ها ادیبان و دانشمندان بسیاری دوست داشتند آن را از خود کنند تا در کارنامه فعالیت‌هایشان بنویسند دارنده جایزه نوبل. برای مردم عادی هم عنوان پرطمطراقی است که می‌تواند توجه‌شان را جلب کرده و به‌خصوص در بخش نوبل ادبیات بکشاندشان به سمت خواندن آثار نویسنده‌ای که شاید قبل از دریافت نوبل او را خیلی هم نمی‌شناخته‌اند. امروز تولد پایه‌گذار جایزه نوبل است، مردی که یک پشیمانی و افسردگی ناشی از آن مسیرش را تغییر داد و او را واداشت تا تلاش کند عنوان مخترع دینامیت و اسلحه‌ساز را در کنار اسمش کمرنگ کند.
کد خبر: ۱۲۳۸۹۹۵

سلام جناب آقای نوبل
همان‌طور که گفتیم امروز تولد جناب برنارد آلفرد نوبل است؛ هم شیمیدان و مخترع دینامیت و هم پایه‌گذار جایزه مشهور نوبل در جهان. نوبل سالانه تحت عنوان معتبرترین جایزه در حوزه‌های علمی به یک دانشمند در پنج حوزه فیزیک و شیمی، صلح، ادبیات، پزشکی و فیزیولوژی و اقتصاد تعلق می‌گیرد. حالا ربطش به این آقای نوبل چیست؟ ربطش چیزی است شبیه آنچه آقای سعدی خودمان می‌گوید: نام نیکو گر بماند ز آدمی/ به کزو ماند سرای زرنگار
جناب آقای نوبل شیمیدان،‌ مهندس‌، مخترع‌ و کارخانه‌دار سوئدی دینامیت را اختراع کرد، او بعدتر پشیمان از مسیری که رفته، سرمایه‌ای را که از راه ساخت تسلیحات کسب کرده بود صرف بنیانگذاری مهم‌ترین جایزه‌ جهانی با عنوان نوبل کرد. این چهره‌ سوئدی در طول عمر خود 350 اختراع به ثبت رساند و در زمان مرگ مالک 90 کارخانه‌ تولید سلاح بود. او بیشتر عمر خود را صرف سفر به کشورهای مختلف برای احداث کارخانه کرد‌ اما...
زمانی‌که لودویگ نوبل برادر آلفرد در سال 1888 درگذشت، آلفرد نوبل برای دیدن کن به فرانسه رفته بود که آگهی ترحیم برادرش را در یک روزنامه دید. این نشریه‌ فرانسوی لودویگ را به دلیل فعالیت‌هایش در زمینه‌ مواد منفجره متهم کرده و تیتر زده بود: سوداگر مرگ مُرد. آلفرد نوبل به فکر فرورفت و حس کرد که دوست ندارد پس از مرگش روزنامه‌ها بنویسند: دکتر آلفرد نوبل که با یافتن راه‌هایی برای کشتن سریع‌تر انسان‌های بیشتر ثروتمند شد، روز گذشته بدرود حیات گفت. بنابراین او 27 نوامبر 1895 در باشگاهی سوئدی - نروژی آخرین وصیت‌نامه‌اش را امضا کرد و قسمت اعظم دارایی‌اش را برای بنیان‌گذاری جایزه‌ نوبل اختصاص داد. او با تخصیص 94درصد میراثش، مبلغ 31 میلیون و 225 هزار کرونی را صرف راه‌اندازی پنج جایزه‌ نوبل پزشکی‌، شیمی‌، ادبیات‌، فیزیک و صلح کرد. این جایزه قرار شد هر سال با در نظر گرفتن ملاک‌های آلفرد نوبل که در وصیت‌نامه‌اش قید شده به برترین شخصیت‌های جهان بدون درنظر گرفتن ملیت آنها اعطا شود. آلفرد نوبل که از بیماری آنژین رنج می‌برد، سرانجام سال 1896 درگذشت و اکنون جهان او را نه به عنوان مخترع دینامیت، بلکه بیشتر با لقب بنیانگذار جوایز نوبل به یاد می‌آورد. بدن او در استکهلم به خاک سپرده شد.

نوبل‌های حاشیه‌ساز
آلفرد نوبل در وصیت‌نامه خود شرط اعطای جایزه‌ نوبل ادبیات را نگارش اثری در راستای ایده‌آل‌ها دانست. آکادمی سوئدی نوبل سال‌های بسیار تصور می‌کرد منظور از این جمله نگارش آثار ایده‌آلیستی است. به همین دلیل نویسندگانی چون لئو تولستوی و هنریک ایبسن که در آثار خود کمتر به فاکتورهای رمانتیک توجه داشتند، شایسته‌ دریافت نوبل ادبیات شناخته نشدند. گفته می‌شود خصومتی که نوبل با یک ریاضیدان داشت، دلیل تخصیص داده نشدن جایزه‌ در رشته‌ ریاضی شد. به دلیل کامل نبودن طراحی‌ای که آلفرد نوبل در وصیت‌نامه‌ خود ارائه داده بود، تاسیس بنیاد نوبل پنج سال طول کشید و اولین جایزه‌ نوبل در 10 دسامبر 1901 اعطا شد.
کم نبودند کسانی که این سال‌ها آکادمی نوبل را به جانبداری و اهدای سیاسی جوایز محکوم و خیلی‌های دیگر هم این محکومیت را تایید کرده‌اند. انتخاب‌های عجیب و دور از ذهن نوبل در موارد بسیاری واکنش‌های جهانی را هم داشته است. اما جالب‌ترین این موارد را می‌توان در برخورد برنارد شاو دانست. در واقع می‌توان گفت نخستین ایراد پُر سر و صدا از جانب برنارد شاو نویسنده ایرلندی وارد آمد که به او جایزه ادبی نوبل داده بودند و او نپذیرفته بود. هجدهم نوامبر سال ۱۹۲۶ جورج برنارد شاو نویسنده و اندیشمند ایرلندی ساکن انگلستان رسما اعلام کرد که جایزه ادبی نوبل سال ۱۹۲۵ را که به یک داستان او تعلق گرفته بود، نمی‌پذیرد.
مردی که جایزه را پس فرستاد
برنارد شاو دلیل نپذیرفتن جایزه را این‌گونه اعلام کرد که این پول از فروش مواد منفجره‌ای به دست می‌آید که در کارخانه‌های مهندس نوبل تولید می‌شود. بیشتر این مواد در کشتار مردم به کار می‌رود و یک انسان چنین پولی را دریافت نمی‌کند. انسان پول آلوده و ناپاک را نباید هزینه زندگانی کند. نوبل صاحب چند کارخانه (عمدتا شیمیایی) در کشورهای اروپایی بوده است. یکی از بدترین موارد هم در ۱۹۷۳رخ داد که در آن هنری کیسینجر و له دوک‌تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ ویتنام همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌ است از دریافت جایزه خودداری کرد.
جایزه به مدافع نسل‌کشی
همین امسال هم نوبل ادبیات 2019 کم حاشیه نداشت. رسید به پیتر‌هاندکه، نویسنده اتریشی و آنچه بسیاری از نویسندگان و طرفداران هاندکه را شوکه کرد، حضور او در مراسم تدفین اسلوبودان میلوشویچ رئیس‌جمهور سابق صربستان و ابراز همدردی با صرب‌ها در جنگ یوگسلاوی در دهه ۹۰ میلادی بود. میلوشویچ در حالی درگذشت که به جرم جنایت علیه بشریت محاکمه می‌شد و از هاندکه خواسته بود در دفاع از او شهادت دهد؛ پیتر‌هاندکه نیز در مقابل هزاران نفر در مراسم تدفین او سخنرانی کرد. زمانی که هاندکه در سال ۲۰۱۴ برای دریافت جایزه ایبسن به نروژ رفت تعدادی با پلاکاردهایی با عنوان فاشیست و انکارکننده نسل‌کشی از او استقبال کردند.

زینب مرتضایی‌فر
ادبیات و هنر

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها