لالایی؛ آرامش‌بخش‌ترین ملودی‌ جهان

یکی از این قشنگی‌ها رابطه مادر و فرزندی است.این رابطه از همان زمانی که مادر باردار می‌شود تا زمانی که این دنیا را ترک می‌کند، زیباترین اتفاق دنیا را شکل می‌دهد.این که مادر اصیل‌ترین و ناب‌ترین تکیه‌گاه برای فرزند و فرزندان خود است اصلا نیازی به اثبات ندارد.این که بچه اولین ارتباطات غریزی را با مادر می‌گیرد نشان می‌دهد مادر مهم‌ترین تاثیر را بر شخصیت فرزند خود دارد.یکی از قشنگی‌های ارتباط بین مادر و فرزند آن‌جایی است که بچه بیشترین آرامش و امنیت را در آغوش مادر تجربه می‌کند، نوزادان گریان و پریشان را حتما دیده‌اید که تا به آغوش مادر می‌رسند، آرام می‌شوند، احساس امنیت آنها را آرام می‌‌کند.صدای مادر حتی صدای ضربان قلب او به بچه این اطمینان را می‌‌دهد که دیگر لازم نیست، نگران و پریشان باشد.مادر هست و همه چیز حل است. یکی دیگر از قشنگی‌های دنیا، آن لحظاتی است که مادر، فرزند خود را می‌خواباند.کسی یادش نیست و جایی نوشته نشده که چه زمانی انسان نخستین یاد گرفت که فرزند خود را در آغوش بگیرد و برای او نجوا کند تا آرام گیرد و به خوابی عمیق برود.اما همه می‌دانیم لالایی‌های مادرانه، زیباترین و آرام‌بخش‌ترین ملودی‌های جهان است.ملودی که هم به مادر آرامش می‌دهد و هم به فرزند.
با سارا نامجو که چند سال قبل اولین سری از مجموعه پویانمایی لالایی را برای پخش از شبکه پویا کارگردانی کرد هم‌صحبت شدم تا از تجربیات و تحقیقاتی که او در این زمینه انجام داده استفاده کنم و به این موضوع بپردازم که چرا باید لالایی‌ها را حفظ و نگهداری کنیم و خواندن لالایی برای کودکان به دغدغه‌ای برای مادران جوان تبدیل شود. نامجو که در رشته پویانمایی تحصیل کرده و در زمینه تصویرسازی کتاب کودکان هم فعال است و مدتی مدیر هنری خانه ادبیات کودکان نیز بوده، مراحل اولیه ساخت سری دوم مجموعه پویانمایی لالایی را نیز چند سال قبل آماده کرده، برخی ملودی‌ها ساخته شده و اشعار هم آماده شده اما به هر دلیلی هنوز این مجموعه به تولید نرسیده.نامجو می‌گوید: سری اول مجموعه لالایی‌ها به‌شدت مورد استقبال قرار گرفت و سال‌ها از شبکه پویا پخش شد و می‌شود و همین استقبال برای ساخت سری دوم آن کفایت می‌کند.
زمزمه‌های مادر، فرزندی
به نامجو می‌گویم، خواندن لالایی در همه جهان مرسوم است و مختص یک کشور یا منطقه خاص نیست، به نظرتان دلیل اولیه که باعث شد مادران برای بچه‌های خود لالایی بخوانند چه بود؟ این انیماتور می‌گوید: صدای مادر، آرامشی ویژه دارد که باعث آرامش فرزند می‌شود.مادران از همان اول به این نتیجه رسیدند که برای خواباندن بچه و برای این که او خواب آرام و عمیقی داشته باشد بهتر است برای او زمزمه کنند، زمزمه‌‌هایی ریتمیک و آرام که بیشتر شبیه ملودی است.مادران برای این لالایی‌ها دست به خلاقیت زدند و واگویه‌ها و درددل‌های خود را برای فرزندشان زمزمه کردند.اگر لالایی‌های قدیمی را بررسی کنیم به این نکته می‌رسیم که متن آنها بیشتر غم‌، اندوه، گلایه، دلتنگی و گاهی خشم مادران از شرایطی است که در آن زندگی می‌کرد‌‌ه‌اند.پدر نبوده یا به شکار و جنگ رفته یا حتی نزد همسر دیگر خود است و مادر به تنهایی باید فرزند خود را بزرگ کرده و او را آرام کند.برای همین شروع به واگویه و درددل با او می‌کند.زمانی که می‌خواستیم سری اول مجموعه لالایی‌ها را بسازیم، به این نتیجه رسیدیم که لالایی‌های مادران مشرق زمین بیشتر حزن‌انگیز و غمگین است به خاطر شرایطی که زنان در قدیم داشته‌اند،اما مادران امروزی شرایط متفاوتی دارند و باید برای آنها لالایی‌هایی نوشته و سروده شود که آنها بیاموزند از طریق لالایی‌ هم بچه‌های خود را شاد‌ و سرزنده‌تر و با اعتماد به نفس بیشتری تربیت کنند.چون تمام زمزمه‌‌های مادران در ذهن کودک ثبت و نگهداری شده و روی شخصیت او حتما تاثیرگذار است.
پیوند عاطفی که باید حفظ شود
نامجو بر این باور است که برخی از مادران امروزی حتی بلد نیستند برای فرزندان خود لالایی بخوانند.به همین دلیل در ساخت مجموعه پویانمایی لالایی از نویسنده‌های خوبی استفاده کردیم و با حفظ چارچوب و ماهیت لالایی ایرانی که ریشه در اقوام و آیین‌های ایرانی دارد، محتوایی شاد‌تر و به روزتر را در قالب لالایی ارائه کردیم. لالایی زیباترین و عاطفی‌ترین ارتباط بین دو انسان است؛ مادر و فرزند.بنابراین باید آن را حفظ کرد و این دغدغه را برای مادران به وجود آورد که این پیوند را حفظ کنند. لالایی اگر خلاقانه باشد، قوه تخیل بچه‌‌‌ها را تقویت کرده و در بزرگسالی باعث رشد شخصیت آنها می‌شود.در لالایی باید از نشانه‌های طبیعت و محیط پیرامون استفاده کرد.نشانه‌هایی که توجه کودک را به خود جلب می‌کند، مثلا آسمان، ستاره، ماه، ابر، درخت، حیوانات، آب، رودخانه و دریا و ... بچه از طریق لالایی می‌آموزد که اجزای طبیعت با هم در ارتباطند و انسان هم باید وارد این ارتباط سازنده شود و آن را تقویت کند.لالایی‌ها حتی می‌توانند به بچه‌ها خیر و شر، نیکی و بدی را آموزش دهند. نامجو می‌گوید: شرایط و مقتضیات زمانه تغییر کرده و در دوره رسانه‌ها و ارتباطات زندگی می‌کنیم.برخی از مادران از برنامه‌‌های رسانه مثل همین پویانمایی لالایی برای خواباندن فرزندان خود استفاده می‌کنند که بد هم نیست. اما به نظرم هیچ چیز جای آغوش مادر و صدای اصیل او را نمی‌گیرد.من همان سال‌ها به مدیران تلویزیون پیشنهاد دادم که می‌توان صوت این مجموعه را به صورت جداگانه منتشر کرد و در اختیار خانواده‌ها گذاشت تا مادران حداقل لالایی‌های امروزی را یاد بگیرند و تشویق شوند از آنها برای فرزندان خود استفاده کنند.

لالایی‌های ایرانی، تنوع زیادی دارند، هر قومی که در نقطه‌ای از ایران زندگی می‌کند، بنا به شرایط زیستی خود لالایی‌های منحصر به‌فرد خود را دارد.برخی از پژوهشگران ایرانی این لالایی‌ها را گردآوری کرده‌اند که به عنوان گنجینه ملی می‌توان از آنها بهره برد.این لالایی‌ها قابلیت به‌روز‌رسانی هم دارند و می‌توان با بازسرودن آنها با حفظ اصالت منطقه‌ای و قومی آنها را به لالایی‌هایی زیبا و گوش‌نواز برای کودکان امروزی تبدیل کرد.

طاهره آشیانی
روزنامه‌نگار