طنز مکتوب مغلوب فضای مجازی نمی‌شود

به نظرتان چه عواملی باعث شد تا دیدار طنزپردازان با رهبر انقلاب ترتیب داده شود؟
گویا مدت‌ها بود که قرار بود این دیدار انجام شود تا اینکه هفته گذشته به سرانجام رسید.در این مراسم آقای شکیبا جمله جالبی گفت که به نظرم خیلی خوب بود، او گفت:در این بحبوحه درگیری با آمریکا و انگلیس و ماجراهای نفتکش و پهپاد و... کسی تصورش را می‌کند که رهبر جمهوری اسلامی با عده‌ای طنزپرداز دیدار دارند؟ این نشان می‌دهد که رهبر معظم انقلاب برای فرهنگ و هنر و رسانه اهمیت زیادی قائل هستند.
طنز همیشه در کشور ما اهمیت داشته و دارد.از طنز‌های گل آقا تا امروز. برخی می‌گویند که طنزنویسان سوپاپ اجتماع هستند و حرف دل مردم را می‌گویند و به گوش مسؤولان و متولیان و تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان می‌رسانند.شما با این گفته درباره طنز موافق هستید؟
طنز نوعی از بیان است برای حرف‌هایی که نمی‌توان آنها را در قالب جدی و مستقیم بیان کرد.طنزی که بعد از پیروزی انقلاب به همت زنده‌یاد کیومرث صابری و مرحوم زرویی نصرآباد شکل گرفت و بسط پیدا کرد و من و هم‌نسلانم شاگردان ایشان هستیم.آقای زرویی تاکید داشت که طنز باید منصفانه باشد و بیان شیرینی داشته باشد. این شکل از طنز این کارکردی که شما گفتید را دارد.در آن می‌توان امیدآفرینی و خوش‌بینی به آینده را دید.وقتی طنز‌پرداز از چیزی انتقاد می‌کند، یعنی امید به اصطلاح آن دارد و گرنه به جای طنز پرداز، برانداز می‌شد ! به نظرم رهبر معظم انقلاب هم به این وجه سازنده طنز در عین انتقاد باور دارند.
به یکی از مهم‌ترین ابزار طنزپردازی اشاره کردید.این مهارت به استعداد ربط دارد یا به تمرین یا به استادی که باید از او آموخت؟
بخش زیادی از طنزپردازی به قریحه ربط دارد،‌مثل هر تخصص دیگری. اما قریحه باید پرورش پیدا کند، باید روش و فن نوشتن را یاد گرفت تا بتوان ایده و سوژه را در قالب خوب و خواندنی ارائه کرد.طنز نوعی از بیان است، طنزنویس ابتدا باید نویسنده باشد یا شاعر یا فیلمساز یا هرچه. شاعر طنزسرا قطعا اول باید شاعر باشد، تا در ادامه طنز را در شعرش دنبال کند. فیلمساز کمدی و طنز اول باید اصول فیلمسازی را بلد باشد و بتواند یک فیلم بسازد، تا بعد بتواند فیلم کمدی بسازد. اشتباه شایعی که برخی به آن مبتلا هستند این است که بدون شناخت از عرصه‌ فعالیتشان، مستقیم می‌خواهند بپرند توی طنز. مسلما طنزنویس روزنامه نوع کارش با طنزنویس رادیو فرق دارد و باید قبل از شروع به کار هم فضای فعالیت را شناخت و نویسنده، شاعر یا فیلمساز بود.
در دیدار با رهبر معظم انقلاب صحبت هم کردید، به چه نکاتی اشاره کردید؟
به دو نکته اشاره کردم. اول این که تصمیم گیرندگان و تصمیم سازان آنقدر مرعوب فضای مجازی هستند که انگار عرصه مکتوب را کاملا فراموش کرده‌اند.وقتی فلان مدیر می‌بیند یک عکس یا ویدئو یا متن در شبکه‌های اجتماعی در 24 ساعت یک میلیون بار دیده می‌شود، هول می‌شود و دست و پایش را گم می‌کند .بدون این که فکر کند، آن مطلب دنیای مجازی بعد از 24 ساعت فراموش می‌شود اما مجله و کتاب و شعر و ادبیات می‌ماند. مقام معظم رهبری هم این گفته را تایید کردند و امیدواری دادند که عرصه مکتوب هرگز نابود و فراموش نمی‌شو‌د.نکته دیگری که به آن اشاره کردم درباره سعه صدر مدیران و تصمیم گیرندگان بود.من اشاره کردم به جمعی که در آن مراسم حضور داشتند و اشاره کردم که ما ثابت کرده‌ایم که با هر سلیقه سیاسی خیرخواه وطن و دین و آیین مان هستیم و اگر فرمان نقد دست ما نباشد، دست غیر و غریبه می‌افتد و کاری که او می‌کند این است که آنچه قابل نقد است را کنار می‌گذارد و آنچه خوب است را می‌کوبد.اگر دست ما باشد، چون مملکت خودمان است و می‌دانیم و می‌بینیم کجای کار اشتباه است و کجای کار درست، نقدمان نقد خیرخواهانه و منصفانه‌ای خواهد بود و اتفاقا به تصمیم‌گیران و مدیران کشور هم کمک می‌کند که راه درست را پی بگیرند و کار درست را قوی‌تر ادامه دهند. ایشان هم تصدیق کردند و گفتند: بله این اتفاقی است که الان دارد می‌افتد و دشمن جوری دارد کار رسانه‌ای می‌کند که به تضعیف نقاط قوت کشور و نظام منجر می‌شود.
با سابقه‌ای که از شما سراغ دارم به نظرم آدم اهل مطالعه و کتاب‌خوانی هستید این را می‌توان از طنزهایی که برای روزنامه جام جم می‌نویسید، متوجه شد؛حکایت‌هایی که‌ آنها را دگرگون کرده و حرفتان را با آنها بیان می‌کنید، چقدر می‌خوانید و چه‌ چیزی مطالعه می‌کنید؟
الان به خاطر مشغله‌های کاری، کتاب کم می‌خوانم اما چون سابقه شاعری و نویسندگی دارم، قبل‌ترها لااقل در حوزه ادبیات خیلی مطالعه می‌کردم.اما یک نکته که آقای زرویی هم همیشه یادآوری می‌کرد به‌خصوص در طنز روزانه، قالب طنز است که باید جوری طراحی شود که حتی اگر وقت نداشته باشی ( چون هر روز باید بنویسی) یا حتی خلاقیتت کم باشد در آن روز، نوشته‌ات از کف استاندارد پایین‌تر نیاید.برای جام جم قالبی که انتخاب کرده‌ام، شوخی با ابتذال داستان‌‌ها و حکایت‌‌هاست.گاهی با ساختار داستان شوخی می‌کنم، گاهی زمان حکایت را تغییر می‌دهم و اتفاق روز را در قالب قدیم بیان می‌کنم. گاهی وارد کردن شخصیت‌های آشنا به حکایت‌های قدیمی است.اگر این قالب درست طراحی شده باشد، می‌توان امیدوار بود که این روال ادامه پیدا کند و از نفس نیفتد.
در توییتر هم فعال هستید اما در این شبکه اجتماعی کمتر طنز می‌نویسید، دلیل کم‌کاری طنازانه در این فضا که اتفاقا پاشنه آشیلش طنز است، چیست؟
توییتر دیگر مال جوان‌هاست. طنز توییتری، با طنز کلاسیکی که راسته کار من است فرق دارد. نه این‌که نخواهم، اما فکر می‌کنم در توانم نیست. به همین دلیل ترجیح می‌دهم در توییتر بیشتر بخوانم و وقت نوشتن طنز مطبوعاتی را ادامه دهم.

طاهره آشیانی
روزنامه‌نگار