سرزمینی بکر برای گردشگری مذهبی

شاید نتوان برای آغاز گردشگری مذهبی چه در جهان و چه در ایران، تاریخ دقیقی را در نظر گرفت؛ اما می‌توان گفت، گردشگری مذهبی جزو قدیمی‌ترین سبک‌ها و انواع گردشگری بوده که از دیرباز تا به امروز انجام می‌گرفته و این موضوع به قشر، طبقه و دسته خاصی نیز اختصاص پیدا نمی‌کرده؛ چون از زمانی که بشر بار سفر به قصد مقصدی بسته، یکی از مهم‌ترین دلایلش سفر به مناطق مذهبی بوده است. برای همین هم بسیاری از شهرهای مذهبی جهان مانند مکه، مدینه، کربلا، اورشلیم و بنارس جزو مشهورترین، قدیمی‌ترین و پر رفت و آمدترین شهرهایی است که گردشگر به ویژه گردشگر مذهبی می‌پذیرد.
البته بهتر است بدانید که گردشگر مذهبی تنها گردشگری نیست که با هدف زیارت یا انجام اعمال مذهبی سفر کند، بلکه بسیاری از گردشگران هستند که با وجود دین متفاوت، اما دوست دارند مراسم و اعمال مذهبی سایر ادیان را در کشورهای متنوع مشاهده کنند. چون به دلیل ادیان گوناگون در جهان، هر کشوری، حتی هر شهری و دیاری در کشورهای مختلف دارای آداب و رسوم و مراسم مذهبی خاصی است و برای بسیاری که از این آداب و رسوم بی‌اطلاع هستند جذابیت دارد. به عنوان مثال مراسم حج که در ماه مشخصی در مکه و مدینه برگزار می‌شود یکی از باشکوه‌ترین و پرجمعیت‌ترین مراسم مذهبی است که مسلمانان جهان آن را به وجود می‌آورند. در کنار گردشگران مذهبی مسلمانی که به قصد زیارت و انجام فرایض دینی حج به این دو شهر سفر می‌کنند برخی از گردشگرانی که مسلمان نیستند برای دیدن این سبک باشکوه از زیارت، بار سفر بسته و به عربستان می‌روند.

جذابیت مراسم‌ مذهبی ادیان گوناگون
این موضوع تنها برای دین اسلام صدق نمی‌کند بلکه ادیان گوناگون دیگری هم وجود دارند که مراسم‌ مذهبی آنها برای مردمی که با آن دین آشنایی ندارند هم جذابیت داشته و هم دیدنی است. به عنوان مثال در هندوستان دو دین از ادیان مهم جهان وجود دارند به نام‌های هندوئیسم و بودیسم که باعث شده دین‌های سیک و بودایی بعد از اسلام از جمله ادیانی باشند که بیشترین پیروان را در هندوستان به خود اختصاص داده. چنین ادیانی به دلیل آداب و رسوم و سبک‌های خاص مذهبی مورد توجه خیل عظیمی از گردشگران قرار می‌گیرد. برای همین سالانه میلیون‌ها نفر گردشگر مذهبی که به آن دین هم گرایش ندارند و حتی شاید از مراسم‌ آن بی‌اطلاع باشند را به سمت خود سرازیر می‌کنند. همچنین بودیسم و کنفوسیوس مهم‌ترین مذاهب کشور چین هستند که معابد و مراسم‌های خاص آنها گردشگران بسیاری را کنجکاو می‌کند برای آن‌که یک‌بار هم شده چنین مراسمی را در کشور پهناوری مانند چین مشاهده کنند.

نبود حساب‌های اقماری در ایران
متاسفانه در ایران به دلیل نبود سیستم حساب‌های اقماری که به تفکیک و به صورت دقیق و آماری مشخص می‌کند اهداف گردشگر ورودی که به کشور می‌آید چیست، نمی‌توان آمار دقیقی درباره میزان ورود گردشگر مذهبی به دست آورد. با این‌حال به گفته فعالان گردشگری در سال‌های اخیر میزان گردشگرانی که با نیت گردشگری مذهبی وارد شده‌اند رو به افزایش است. به خصوص از سال گذشته که به دلیل نوسانات ارزی و این‌که ایران مقصدی ارزان برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود بسیاری از گردشگران به‌ویژه از کشورهای همسایه مانند عراق و آذربایجان را بر آن داشته تا به ایران بیایند؛ به‌خصوص شیعیانی که به امام رضا(ع) در مشهد و حضرت معصومه(س) در قم ارادت داشته و به قصد زیارت عازم ایران می‌شوند.
با این حال گردشگر مذهبی در ایران را نمی‌توان تنها به ورود گردشگر مذهبی مسلمان خلاصه کرد. از آنجا که در ایران مذاهب گوناگونی مانند مسیحی، یهودی، زرتشتی، صوفی و... وجود داشته و کلیسا، کنیسه، آتشکده، خانقاه و... نیز از قدیم‌الایام بوده؛ همچنین وجود مراسم‌های مذهبی گوناگون در ایام خاص که در هر شهر و دیاری دارای تنوع خاصی است بسیاری از گردشگران خارجی را بر آن داشته تا برای تماشای چنین مناطق و مراسم مذهبی، زیارتی و... به ایران آمده و گردشگری‌شان حول محور این موضوع بگردد.

ناشناخته بودن ایران در بخش گردشگری مذهبی
از جمله مهم‌ترین انتقاداتی که فعالان گردشگری در این زمینه بیان می‌کنند این است که باوجود تمام ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد اما همچنان ایران به عنوان یک مقصد گردشگری مذهبی برای جهانیان ناشناخته و یک منطقه بکر محسوب می‌شود. در صورتی که ایران باتوجه به پیشینه و تاریخچه‌ای که در ادیان گوناگون داشته و پذیرای مذاهب گوناگون بوده که با یکدیگر نیز به صورت مسالمت‌آمیز زندگی کرده و می‌کنند، می‌تواند در این زمینه حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته و گردشگران بسیاری را مجاب کند که برای تماشای چنین ویژگی‌های منحصر به فردی عازم ایران شوند. اتفاقاتی که نتیجه‌اش ارزآوری و رونق صنعت گردشگری در کشور خواهد شد که در شرایط تحریم موضوع مهمی است. اما متاسفانه مسؤولان بدون توجه به این موضوع باعث شده‌اند تا گردشگری در ایران همچنان به صورت سنتی بدون هیچ پیشرفتی گام‌های آهسته در این عرصه پر از رقابت بردارد!
البته موضوع ناشناخته بودن مناطق گردشگری در ایران به‌ویژه گردشگری مذهبی تنها معطوف به گردشگران خارجی نمی‌شود، بلکه گردشگران داخلی نیز به‌جز شهرهای مذهبی سنتی مانند قم، مشهد، شیراز، شهرری و... جای دیگری را نمی‌شناسند. به‌همین دلیل بسیاری از مردم در روزهای خاص مذهبی مانند اربعین، دهه محرم، میلاد امامان، عیدمبعث، عید فطر، عید قربان و... راهی این مناطق مذهبی شده و سعی می‌کنند در این روزها در چنین مناطق مذهبی باشند. در صورتی که شاید برایتان جالب باشد بدانید در ایران حدود 33 پیامبر دفن شده است که از معروف‌ترین آنها می‌توان به دانیال‌نبی اشاره کرد.
وجود مناطق مذهبی و زیارتی برای مذاهب گوناگون در ایران نیز ظرفیت دیگری است که هنوز قدر آن را برای جذب گردشگر مذاهب گوناگون ندانسته‌ایم. قرارداشتن یکی از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان در ایران به نام زیارتگاه «چک‌چک» در یزد، بودن قدیمی‌ترین کلیسای جهان به عنوان «قره کلیسا» در آذربایجان غربی، وجود خانقاه ابوسعید ابوالخیر در نیشابور به عنوان نخستین خانقاه رسمی در جهان، وجود یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های یهودیان به نام استرومردخای، آرامگاه شموئیل نبی پیامبر قوم بنی‌اسرائیل بعد از حضرت موسی(ع)، آرامگاه کوروش در پاسارگاد، کلیسای وانک در اصفهان و... از جمله مناطقی هستند که می‌توانند گردشگران مذهبی بسیاری را به سمت خود بکشانند. برهمین اساس هم در شهرهایی مانند مشهد، قم، شهرری، شیراز، قزوین، نطنز، شاهرود، شوش، بسطام، لاهیجان، آمل، اردبیل، گنبد کاووس، ماهان و... ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند کمک شایانی به جذب گردشگران مذهبی کند.

آزاده باقری
خبرنگار